Η γνώση ελευθερώνει

4' 15" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η απειλή του κορωνοϊού μπήκε ξαφνικά στη ζωή όλων μας και αναποδογύρισε κυριολεκτικά τον κόσμο. Αυτή η καινούργια άγνωστη και αχαρτογράφητη κατάσταση είναι φυσικό να δημιουργεί τεράστιο στρες. Από τη μια μέρα στην άλλη η συμπεριφορά όλων πρέπει να αλλάξει και όλοι αισθανόμαστε απροετοίμαστοι και ευάλωτοι.

Η διαδικασία του στρες είναι σημαντικότατη για την επιβίωση. Οποιοδήποτε ζώο θεωρήσει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, ενεργοποιεί το σώμα και το νευρικό του σύστημα, προσπαθεί να υπολογίσει τον ακριβή κίνδυνο και να αντιδράσει κατάλληλα, με φυγή ή με μάχη. Το σώμα επιστρατεύει όλα τα αποθέματα ενέργειας, η αδρεναλίνη ανεβαίνει κατακόρυφα, η καρδιά χτυπάει γρηγορότερα, ο εγκέφαλος παίρνει έξτρα αίμα, «μας ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι». Αυτή η κατάσταση ανάγκης δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ, γιατί έχει κόστος και καταναλώνει ενεργειακά αποθέματα. Είναι επιτακτική ανάγκη να τελειώσει γρήγορα.

Είμαστε, λοιπόν, αναγκασμένοι να παίρνουμε αποφάσεις για όλους τους καθημερινούς κινδύνους ώστε να μη βρισκόμαστε σε στρες. Ο καθένας μας έχει κάνει αυτόματα άπειρους υπολογισμούς κόστους για μύριες καταστάσεις, και έχουμε καταλήξει σε εμπειρικά αποτελέσματα που μας γαληνεύουν και μας επιτρέπουν να περάσουμε ήσυχες και ειρηνικές μέρες. Ολοι ξέρουμε ότι αυτοκινητικά δυστυχήματα συμβαίνουν κάθε μέρα, αλλά η εμπειρία των περισσοτέρων είναι ότι θα γυρίσουμε σώοι στο σπίτι οδηγώντας προς και από τη δουλειά. Ετσι, δεν στρεσαριζόμαστε ιδιαίτερα οδηγώντας, γιατί θεωρούμε τον κίνδυνο αμελητέο. Μερικοί που ταξιδεύουν κάθε μέρα με αυτοκίνητο φοβούνται να μπουν σε αεροπλάνο θεωρώντας τον κίνδυνο μεγάλο, ενώ η ψυχρή στατιστική λέει ότι ο κίνδυνος αυτοκινητικού δυστυχήματος είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο εμπειρικός υπολογισμός κινδύνου, η ρύθμιση του ρίσκου και του στρες είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την καθημερινή πράξη, και είναι ανάγκη για τον καθένα μας να το κάνει, αλλά δεν είναι ανάγκη να το κάνει σωστά! Αποφασίζουμε κατά προσέγγιση, και έτσι μη ορατοί, μακρινοί χρονικά κίνδυνοι αξιολογούνται ως μη υπαρκτοί ή μικρότεροι από το πραγματικό τους βάρος.

Αυτή την εσωτερική γαλήνη έρχεται να ταράξει ο ιός. Είναι ένας καινούργιος, άγνωστος κίνδυνος που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα! Πόσο επικίνδυνος είναι; Πώς κολλάει; Τι ακριβώς είναι τα συμπτώματα και τα επακόλουθα; Ολοι ψάχνουν εντατικά για απαντήσεις και ζητούν να μάθουν από τους ειδικούς. Το πρόβλημα είναι ότι για έναν πραγματικά καινούργιο κίνδυνο, συνήθως δεν υπάρχουν απαντήσεις, ή είναι μη ικανοποιητικές. Αυτό το κενό αναπληρώνεται από μηχανισμούς άμυνας που είναι αναγκαίοι για να διατηρηθεί η ηρεμία. Μερικοί αρνούνται την ύπαρξη του προβλήματος και βεβαιώνουν ότι ο ιός δεν υπάρχει. Αν κάτι δεν υπάρχει και είναι δημιούργημα των δημοσιογράφων, δεν υπάρχει και κίνδυνος, οπότε ο εφησυχασμός είναι αυτόματος. Είναι ο γνωστός στρουθοκαμηλισμός. Αλλοι προστρέχουν σε μία ή περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας, και με αυτό τον τρόπο βάζουν σε τάξη τον κόσμο. Αν ο ιός είναι δημιούργημα των νεφελίμ ή των Κινέζων ή του διαβόλου, τότε ο εχθρός αποκτά πρόσωπο και γίνεται μια γνωστή ποσότητα. Αφού η πείρα δείχνει ότι επιβιώσαμε των προηγούμενων επιβουλών του διαβόλου, οι πιθανότητες είναι ότι θα επιβιώσουμε με τις ίδιες μεθόδους και της καινούργιας του επιβουλής. Αλλοι καταφεύγουν στη θρησκεία και είτε ζητούν προστασία ή δέχονται την τιμωρία για τις αμαρτίες τους. Η γνώμη μου είναι ότι για όλα αυτά που φαίνονται παράλογα, η αιτία βρίσκεται στην ανάγκη του ανθρώπου να βάλει σε τάξη τον κόσμο και να αποφασίσει για το επίπεδο κινδύνου. Το τελικό ζητούμενο είναι η διαχείριση του ρίσκου. Το εντυπωσιακό συμπέρασμα για εμένα είναι το πόσο λεπτός είναι ο φλοιός της λογικής και του ορθολογισμού στην κοινωνία μας και πόσο εύκολο είναι να σπάσει. Βλέπω με αυξανόμενο φόβο να κλονίζονται οι δημοκρατικές ανοιχτές κοινωνίες μας. Η διαχείριση του ρίσκου για πολλούς είναι η αντίθεση της γνώσης. Και ας μην ξεχνάμε το σημαντικό ποσοστό των διανοητικά πασχόντων στις κοινωνίες μας, που τροφοδοτούν όλους τους παραπάνω κλάδους.

Αυτό εξηγεί την τεράστια ανάγκη για πληροφόρηση όταν ένας καινούργιος κίνδυνος εμφανίζεται, αδιάφορο αν είναι σεισμός ή επιδημία. Οταν το επίπεδο κινδύνου ξεκαθαρίσει για κάθε άτομο, τότε το ενδιαφέρον πέφτει κατακόρυφα. Λίγοι θυμούνται ότι εκατομμύρια πεθαίνουν κάθε χρόνο όχι μόνο σε μακρινά μέρη από επιδημίες, αλλά και στις ανεπτυγμένες κοινωνίες μας από αιτίες που μπορούν να αντιμετωπιστούν αλλά έχουν γίνει αποδεκτές από συνήθεια. Η γαλήνη που φέρνει η επιφανειακή διαχείριση του ρίσκου γίνεται συνένοχος της αδράνειας.

Το μήνυμα γι’ αυτούς που ανησυχούν ακόμα είναι ότι αργά ή γρήγορα θα ενσωματώσουν το καινούργιο ρίσκο του κορωνοϊού στην καθημερινή πρακτική. Αυτό θα απαιτήσει αλλαγές συμπεριφοράς, αλλά τελικά θα κατανοηθεί ότι η τεράστια πλειονότητα των ανθρώπων θα επιβιώσει της μόλυνσης και σε μερικά χρόνια θα μετατραπεί σε άλλη μια βαριά «γρίπη» κάθε χειμώνα. Στο μεσοδιάστημα πρέπει να θυμόμαστε ότι έχουμε έναν νέο ιό ο οποίος προκαλεί νέα σύνδρομα, που ακόμα μπορεί να ξαφνιάσουν τους θεραπευτές. Μολύνει παιδιά και ενήλικες, προτιμά τους ηλικιωμένους και μπορεί να είναι θανατηφόρος. Μέχρι να βρεθούν θεραπείες και εμβόλια, το μόνο μέσον προστασίας είναι η επιβράδυνση της πορείας του στον πληθυσμό.

Το καλό σενάριο είναι ότι, όπως για κάθε νέα απειλή, έτσι και για τον κορωνοϊό η κοινωνία θα βρει και θα εφαρμόσει τα σωστά μέτρα αντιμετώπισης. Ηδη φαίνονται στον ορίζοντα φάρμακα και ανοσοθεραπείες που θα μπλοκάρουν τον ιό. Επομένως, τα καλά νέα αυτής της συλλογιστικής είναι ότι η γνώση και η σωστή πράξη ελευθερώνουν. Τουλάχιστον από το στρες.

* Ο κ. Γιώργος Παυλάκης είναι γιατρός, ερευνητής NCI USA.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή