ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Στη «μάχη» όλων (των μεγάλων μπλοκ) εναντίον όλων για πρώιμη πρόσβαση σε εμβόλια κατά του νέου κορωνοϊού, όταν αυτά θα είναι διαθέσιμα, ετοιμάζεται να εισέλθει η Ε.Ε. Σύμφωνα με έγγραφο που διέρρευσε στο πρακτορείο Bloomberg και συζητήθηκε προχθές από τους μόνιμους αντιπροσώπους των κρατών-μελών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει η Ε.Ε. να συνάψει συμφωνίες με φαρμακευτικές εταιρείες, παρέχοντας χρηματοδότηση για την ανάπτυξη των εμβολίων σε αντάλλαγμα για προτεραιότητα στη διάθεσή τους για τους πολίτες της Ενωσης.
Το σχέδιο της Κομισιόν είναι η Ε.Ε. να διαπραγματευθεί σε κεντρικό επίπεδο την προμήθεια των δόσεων, χρηματοδοτώντας και εγχειρήματα αβέβαιης έκβασης (στα οποία ενδέχεται να χαθούν λεφτά). Η πρόταση προϋποθέτει κάποιον εξορθολογισμό του ρυθμιστικού πλαισίου σε εθνικό επίπεδο (μεταξύ άλλων και χαλάρωση των απαγορεύσεων σε γενετικά τροποποιημένα προϊόντα). Θα συζητηθεί στην επόμενη τηλεδιάσκεψη των υπουργών Υγείας της Ε.Ε. στις 12 Ιουνίου.
«Συζητώντας από κοινού με τη φαρμακευτική βιομηχανία είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλιστεί δίκαιη και έγκαιρη πρόσβαση σε ένα εμβόλιο για όλους τους πολίτες μας, με τους πιο ευνοϊκούς όρους» δηλώνει στην «Κ» η επίτροπος Υγείας της Ε.Ε. Στέλλα Κυριακίδου. «Χρειαζόμαστε μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα εμβόλια COVID-19, που θα καθορίζει τις ακριβείς ανάγκες και θα συμβάλει στη μεγιστοποίηση της πρόσβασης στο εμβόλιο όταν αυτό θα είναι διαθέσιμο. Η καθολική πρόσβαση πρέπει να είναι ο τελικός στόχος και οι προσπάθειές μας να υποστηρίξουμε την έρευνα και να επιταχύνουμε τη διαδικασία θα μας ωφελήσουν όχι μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και ως παγκόσμια κοινότητα». «Οι υπηρεσίες της Επιτροπής έχουν προχωρήσει στις πρώτες διερευνητικές επαφές με μία σειρά εταιρειών που παράγουν εμβόλια», δηλώνει ο Στέφαν Κεερσμέκερ, εκπρόσωπος της Κομισιόν για θέματα Υγείας. Η Επιτροπή «θα παρουσιάσει αναλυτικές προτάσεις επ’ αυτού στα κράτη-μέλη στο προσεχές μέλλον».
Η ελληνική πλευρά είναι θετικά διακείμενη, κατ’ αρχάς, στην ιδέα. Πηγές της «Κ», ωστόσο, εντοπίζουν αδυναμίες στην πρόταση. Πρώτον, η διαπραγμάτευση για τη χρηματοδότηση και την κοινή προμήθεια προτείνεται να γίνει από το νεότευκτο Μέσο Στήριξης Εκτάκτου Ανάγκης (Emergency Support Instrument ή ESI). Tο ESI συστάθηκε «για να διευκολυνθεί η ταχεία παράδοση των προμηθειών που απαιτούνται για την καταπολέμηση του ιού». Διαθέτει προϋπολογισμό μόλις 2,7 δισ. ευρώ και είναι αμφίβολο αν έχει την πολιτική βαρύτητα για τόσο σύνθετες διαπραγματεύσεις. Δεύτερον, η εμπειρία των κοινών προμηθειών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχει υπάρξει αναγκαστικά ενθαρρυντική. Πέρα από τις γνωστές γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, η διαπραγματευτική ισχύς της Ενωσης υπονομεύτηκε από διμερείς συμφωνίες που έκαναν κράτη-μέλη με προμηθευτές από τρίτες χώρες – ειδικά την Κίνα. Αυτό το φαινόμενο ενδέχεται να επαναληφθεί. Τρίτον, υπάρχει ένας φόβος πολιτικού κόστους σε περίπτωση που τα εμβόλια δεν χρειαστούν στην κλίμακα που θα ζητηθεί. Το προηγούμενο της γρίπης H1N1, με την αγορά μεγάλου αριθμού εμβολίων που τελικά δεν χρησιμοποιήθηκαν, ενδεχομένως δημιουργεί δισταγμούς.
Εν τω μεταξύ, προχθές, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ολλανδία ανακοίνωσαν μία νέα «Συμμαχία για το Εμβόλιο χωρίς Αποκλεισμούς». Στόχος, σύμφωνα με το ολλανδικό υπουργείο Υγείας, είναι να εξασφαλιστούν αρκετές δόσεις του εμβολίου για την Ε.Ε. αλλά και τρίτες χώρες – ειδικά αφρικανικές. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή από μία εκ των τεσσάρων χωρών, «οτιδήποτε προκύψει από τη Συμμαχία θα είναι κάτι στο οποίο θα μπορούν να συμμετάσχουν –και να ωφεληθούν από αυτό– όλα τα άλλα κράτη-μέλη». Η σχέση της πρωτοβουλίας αυτής με την πρόταση αναμένεται να διευκρινιστεί την ερχόμενη εβδομάδα.
Το ιδεατό και το πραγματικό
Οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών, αλλά και αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. (μεταξύ των οποίων και ο Κυριάκος Μητσοτάκης) έχουν ταχθεί υπέρ της ιδέας των υπό ανάπτυξη εμβολίων ως παγκόσμιων δημόσιων αγαθών – διαθέσιμων ισότιμα σε όλο τον πλανήτη, με προτεραιότητα στις πιο ευάλωτες κατηγορίες του πληθυσμού. Στην πράξη, ωστόσο, οι μεγάλες δυνάμεις κινούνται μονομερώς. Στις 13 Μαΐου, ο διευθύνων σύμβουλος της γαλλικής Sanofi προκάλεσε έντονες αντιδράσεις όταν δήλωσε ότι θα έδινε προτεραιότητα στις ΗΠΑ στη διανομή του εμβολίου κατά της COVID-19 λόγω της σημαντικής οικονομικής στήριξης που έλαβε από την αμερικανική κυβέρνηση. Στις 21/5 η βρετανική Astra Zeneca, που συνεργάζεται με το ινστιτούτο Jenner της Οξφόρδης, ανακοίνωσε ότι έλαβε χρηματοδότηση 1,2 δισ. δολαρίων από τις ΗΠΑ, και δεσμεύθηκε να δώσει 300 από τις 400 εκατ. πρώτες δόσεις στους Αμερικανούς. Τον Μάρτιο, η κυβέρνηση Τραμπ είχε επιχειρήσει να αποκτήσει προνομιακή πρόσβαση στο υπό ανάπτυξη εμβόλιο της γερμανικής CureVac.