Η πρόκληση της αριστείας περνάει στα ελληνικά σχολεία. Με απόφαση του υπουργείου Παιδείας, από την επόμενη σχολική χρονιά τα σχολεία που επιθυμούν θα μπορούν να ζητήσουν να μετατραπούν σε Πρότυπα ή Πειραματικά. Ηδη οι γονείς στέλνουν το μήνυμα για ένα σχολείο με αξιολογημένο προσωπικό, υπό την έννοια της καινοτομίας και του πειραματισμού. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», οι αιτήσεις των γονέων για μια θέση στα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία ξεπέρασαν τις 8.000, ενώ η προθεσμία ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί.
Ειδικότερα, έως σήμερα λειτουργούν 24 Πειραματικά Δημοτικά, 27 Πειραματικά Γυμνάσια και Λύκεια και 9 Πρότυπα Γυμνάσια και Λύκεια. Σύμφωνα με απόφαση της υπουργού Παιδείας Νίκης Κεραμέως, από το σχολικό έτος 2020-2021 θα λειτουργούν 34 Πειραματικά Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια και 28 Πρότυπα Γυμνάσια και Λύκεια. Δηλαδή, θα αυξηθεί ο συνολικός αριθμός των Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων από 60 σε 62 και θα υπάρξει εσωτερική ανακατανομή των σχολείων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Από την επόμενη σχολική χρονιά θα δοθούν 2.414 θέσεις στα Πρότυπα και 771 στα Πειραματικά, συνολικά 3.185 θέσεις. Για τις θέσεις αυτές έχουν υποβληθεί έως τώρα περί τις 8.000 αιτήσεις, ενώ η προθεσμία ηλεκτρονικής υποβολής ολοκληρώνεται στις 20 Ιουνίου.
Πέρυσι, συνολικά 3.073 μαθητές δήλωσαν ότι επιθυμούν να δώσουν εξετάσεις πανελλαδικού τύπου σε Νεοελληνική Γλώσσα και Μαθηματικά για μία από τις 448 θέσεις των Πρότυπων Γυμνασίων. Ωστόσο, η φιλοσοφία και η στόχευση των Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων, που θεσμοθετήθηκαν το 2011 και αποτέλεσαν εγχείρημα για υψηλού επιπέδου διδασκαλία και αριστεία στα δημόσια σχολεία στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια είχε ακυρωθεί. Ενδεικτικά, επί υπουργίας Κώστα Γαβρόγλου ψηφίστηκαν ρυθμίσεις που θεωρήθηκε ότι «μπόλιασαν» τα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία με τα αρνητικά χαρακτηριστικά των συμβατικών σχολείων: τη μονιμότητα των εκπαιδευτικών και την απουσία αξιολόγησής τους.
Στα Πρότυπα και Πειραματικά από την επόμενη χρονιά θα διδάξουν περίπου 1.200 εκπαιδευτικοί, οι οποίοι προβλέπεται να αξιολογηθούν με βάση τα ακαδημαϊκά προσόντα τους και συνέντευξη.
Η πρόκληση είναι ότι τα συμβατικά σχολεία θα μπορούν να μετατραπούν σε Πρότυπα ή Πειραματικά. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», από το υπουργείο Παιδείας θα υπάρξει σχετική πρόσκληση ενδιαφέροντος για τα σχολεία από τον Σεπτέμβριο. Κριτήρια αξιολόγησης των σχολείων θα είναι: α) τα προσόντα και η επάρκεια του εκπαιδευτικού προσωπικού τους, β) η συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προγράμματα, καινοτόμες δράσεις, πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις, πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς, γ) το μέγεθός τους και δ) η τοποθεσία τους.
Η αξιολόγηση θα γίνει από τη Διοικούσα Επιτροπή των Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Οπως ανέφερε στην «Κ» ο πρόεδρος του ΙΕΠ Γιάννης Αντωνίου, «ο μεγάλος αριθμός των αιτήσεων υποδηλώνει την απήχηση του θεσμού στην ελληνική οικογένεια και την ανάγκη διεύρυνσης των σχολείων αυτών».
Για μαθητές υψηλών επιδόσεων και ταλέντων
Στόχος του υπουργείου Παιδείας είναι να διευρυνθεί ο θεσμός των Πρότυπων Σχολείων (Π.Σ.) όπου δίνεται βάρος στην ενίσχυση του προτύπου της αριστείας με την έννοια της διαρκούς αυτο-βελτίωσης των μαθητών, εισαγωγή με εξετάσεις και των Πειραματικών Σχολείων (ΠΕΙΣ), στα οποία δίνεται έμφαση σε υλοποίηση πειραματικών μεθόδων, πρακτικών και εργαλείων σε τυχαίο δείγμα του μαθητικού πληθυσμού, εισαγωγή με κλήρωση. Μάλιστα, παρότι στο προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο τα Πρότυπα είχαν συνδεθεί με τα Πειραματικά Σχολεία, στον νέο νόμο διακρίνονται όπως και οι στόχοι τους. Οπως αναφέρει το υπουργείο Παιδείας, «τα Πρότυπα Σχολεία απευθύνονται σε ένα μαθητικό κοινό ιδιαίτερα υψηλών μαθησιακών επιδόσεων, ταλέντων και δυνατοτήτων και παρέχουν σε αυτούς τους μαθητές τη δυνατότητα και τα μέσα να αναπτύξουν σε υψηλό επίπεδο τα ταλέντα και τις κλίσεις τους». Ενδεικτικά, σκοποί των Π.Σ. είναι η ανάπτυξη δράσεων καινοτομίας προσανατολισμένων στην αυτοβελτίωση των μαθητών και την εκπαιδευτική αριστεία, η ανάδειξη και ενθάρρυνση μαθητών με ταλέντα και ιδιαίτερες μαθησιακές δυνατότητες, η πιλοτική εφαρμογή προγραμμάτων σπουδών, η δημιουργία ομίλων αριστείας, δημιουργικότητας και καινοτομίας, στους οποίους μπορούν να συμμετέχουν μαθητές και από άλλα σχολεία της δημόσιας εκπαίδευσης.
Από την άλλη, στόχος των Πειραματικών Σχολείων είναι πρωτίστως ο πειραματισμός σε προγράμματα σπουδών, μεθόδους διδασκαλίας, νέο εκπαιδευτικό υλικό, έντυπο και ψηφιακό, νέα διδακτικά εργαλεία, σχολικά εγχειρίδια και καινοτόμες διδακτικές πρακτικές, ο πειραματισμός σε τρόπους λειτουργίας και διοίκησης της σχολικής μονάδας κ.λπ.». Σκοποί των ΠΕΙΣ είναι, μεταξύ άλλων, η ανάπτυξη ερευνητικών, δημιουργικών δράσεων, η εξοικείωση των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών με τη διδασκαλία των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων.
Κοινή στόχευση τόσο των Πρότυπων όσο και των Πειραματικών Σχολείων είναι η ανάπτυξη δράσεων συνεργασίας με άλλα σχολεία με απώτερο στόχο τη διάχυση των καινοτόμων πρακτικών σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα.
Οι πειραματισμοί και οι περιπέτειες του θεσμού
Τους τίτλους τέλους της προσπάθειας που ξεκίνησε το 2011, με την ίδρυση των Πρότυπων-Πειραματικών Σχολείων (ΠΠΣ), αποφάσισε ο ΣΥΡΙΖΑ. Με τον νόμο 4327 το υπουργικό δίδυμο Αριστείδη Μπαλτά και Τάσου Κουράκη το 2015 έδωσε το πρώτο ισχυρό πλήγμα. Κατόπιν καταργήθηκε η μόνη μορφή αξιολόγησης εκπαιδευτικών που υπάρχει στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση της χώρας μας.
Το 2011 άλλαξε άρδην το θεσμικό πλαίσιο των Πειραματικών Σχολείων, που από το 1985 και μετά είχαν μετατραπεί σταδιακά σε σχολεία της γειτονιάς.
Το 2011, επί υπουργίας Αννας Διαμαντοπούλου, ο νόμος 3966 άλλαξε άρδην το θεσμικό πλαίσιο των Πειραματικών Σχολείων, που από το 1985 και μετά είχαν μετατραπεί σταδιακά σε σχολεία της γειτονιάς, χωρίς –πλην εξαιρέσεων– να επενδύουν στον πειραματισμό και την αριστεία. Υπήρξε μεταβατικό στάδιο και τα ΠΠΣ υπό το νέο πλαίσιο του 3966 λειτούργησαν για πρώτη φορά το 2013. Τον Ιούνιο του 2013 έγιναν για πρώτη φορά εξετάσεις εισαγωγής μαθητών στην πρώτη τάξη των Προτύπων Πειραματικών Γυμνασίων και Λυκείων (στα Δημοτικά η επιλογή ήταν με κλήρωση). Λίγο πριν, την άνοιξη του 2013, είχε πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών των ΠΠΣ, η οποία συνέβαλε στην ανανέωση του εκπαιδευτικού δυναμικού των «παλαιών» ΠΠΣ κατά 45%. Πρακτικά οι εκπαιδευτικοί των ΠΠΣ είναι η μοναδική κατηγορία εκπαιδευτικών στην Ελλάδα που αξιολογήθηκαν, και κατά κοινή ομολογία με εξαιρετικά απαιτητικά κριτήρια. Το καλοκαίρι του 2013 καλύφθηκαν 400 θέσεις εκπαιδευτικών με πενταετή θητεία, με αξιολόγηση μεταξύ 1.600 που υπέβαλαν αίτηση. Το 2014, με την ίδια διαδικασία, πληρώθηκαν 100 θέσεις εκπαιδευτικών, μεταξύ 350 που υπέβαλαν αίτηση. Η αξιολόγηση, παρά τις σοβαρές έξωθεν κυρίως αντιστάσεις, τα προβλήματα, τις δυσκολίες, τις αστοχίες, και τους δισταγμούς έγινε πράξη.
Παράλληλα, το σχολικό έτος 2013-14 σε όλα τα ΠΠΣ εφαρμόστηκε πρόγραμμα εσωτερικής αξιολόγησης – αυτοαξιολόγησης. Για το 2014-15 είχε προγραμματιστεί εξωτερική αξιολόγηση των σχολείων, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η εξωτερική αξιολόγηση, όπως και κάθε μορφή αξιολόγησης του εκπαιδευτικών και έργου των σχολείων, καταργήθηκε μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015, από τον νόμο 4327 των Μπαλτά-Κουράκη, ενώ διαχωρίστηκαν τα Πρότυπα από τα Πειραματικά Σχολεία, όπως ίσχυε από το 1985 έως το 2011.
Εκτοτε, η αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών στα ΠΠΣ ήταν αρνητική. Αφενός δεν καλύφθηκαν τα κενά με προκήρυξη θέσεων για 5ετή θητεία, αλλά με ετήσιες αποσπάσεις, με αποτέλεσμα οι αποσπασμένοι να μην προλαβαίνουν να προσαρμοσθούν στη λειτουργία των σχολείων.
Με τον νέο νόμο 4692/2020 τα κριτήρια επιλογής των εκπαιδευτικών των Προτύπων και των Πειραματικών Σχολείων διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες, ως εξής:
α) Η επιστημονική-παιδαγωγική συγκρότηση και κατάρτιση, όπως προκύπτει ιδίως από τους τίτλους σπουδών και τις επιμορφώσεις, τη γνώση ξένων γλωσσών και την πιστοποιημένη επιμόρφωση στις νέες τεχνολογίες.
β) Το επιστημονικό-συγγραφικό έργο, οι διακρίσεις, τα επιστημονικά συγγράμματα, δημοσιευμένα άρθρα σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά, οι εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια που έχουν δημοσιευθεί σε τόμους πρακτικών.
γ) Το καινοτόμο εκπαιδευτικό έργο και η συμβολή στην ανάπτυξη του σχολείου.
δ) Η υπηρεσιακή κατάσταση, η διδακτική εμπειρία και το καθοδηγητικό έργο.
ε) Η γενική συγκρότηση και προσωπικότητα του υποψηφίου, η οποία αξιολογείται με προφορική συνέντευξη.
Πώς γίνεται η εισαγωγή στα σχολικά ιδρύματα
Η εισαγωγή των μαθητών στα Πρότυπα Γυμνάσια και Λύκεια γίνεται με εξετάσεις στην Κατανόηση Κειμένου και στα Μαθηματικά, ενώ στα Πειραματικά Σχολεία γίνεται με κλήρωση, ώστε να επιτυγχάνεται ένα κατά το δυνατόν τυχαίο δείγμα μαθητών. Oι γονείς και οι κηδεμόνες των μαθητών μπορούν να υποβάλουν αίτηση μόνο σε ένα Πρότυπο και εναλλακτικά εάν το επιθυμούν και σε ένα Πειραματικό.
Στις 29 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί το τεστ δεξιοτήτων για την εισαγωγή μαθητών στην Α΄ Τάξη των Προτύπων Γυμνασίων. Στις περιπτώσεις στις οποίες Πρότυπα Γυμνάσια συνδέονται με Πειραματικά Δημοτικά, για το σχολικό έτος 2020-2021, θα καλυφθούν μόνον οι κενές θέσεις με τεστ δεξιοτήτων.
Από το υπουργείο επισημαίνεται ότι δεν ορίζονται συγκεκριμένες σελίδες εξεταστέας ύλης στα σχολικά εγχειρίδια και σε καμία περίπτωση δεν ελέγχονται γνώσεις, οι οποίες προϋποθέτουν απομνημόνευση. Γι’ αυτό, οι μαθητές δεν απαιτείται να μελετήσουν συγκεκριμένη ύλη για να προετοιμαστούν για τη συμμετοχή τους στη συγκεκριμένη δοκιμασία, αλλά αξιολογούνται οι γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησαν κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο δημοτικό ή στο γυμνάσιο, σχετικές με την κατανόηση Κειμένων της Ελληνικής Γλώσσας και τα Μαθηματικά.
Ειδικότερα, για την εισαγωγή στα Πρότυπα Γυμνάσια:
• Στο γνωστικό πεδίο της Κατανόησης Κειμένων Ελληνικής Γλώσσας ελέγχονται οι ικανότητες των μαθητών/τριών στην κατανόηση γραπτών κειμένων ποικίλων ειδών και περιεχομένου (λογοτεχνικά κείμενα, απλά άρθρα εφημερίδων ή περιοδικών, πολυτροπικά κείμενα κ.λπ.) καθώς και στη χρήση βασικών γραμματικών και συντακτικών φαινομένων.
• Στο γνωστικό πεδίο των Μαθηματικών ελέγχονται οι ικανότητες των μαθητών/τριών στην κατανόηση και στην επίλυση προβλημάτων κυρίως της καθημερινής ζωής αλλά και προβλημάτων με απλές αριθμητικές πράξεις.
Η εισαγωγή μαθητών στην εισαγωγική τάξη Πειραματικών Νηπιαγωγείων, Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων θα γίνει με κλήρωση στις 25 Ιουνίου.