Η υιοθεσία και η αναδοχή αποτελούσαν για χρόνια μια χαίνουσα πληγή για την κρατική παιδική πρόνοια. Την ίδια στιγμή που παιδιά φιλοξενούνταν σε κλειστές δομές ορφανοτροφείων και ιδρυμάτων, πολίτες είχαν την έντονη επιθυμία να αναλάβουν τη φροντίδα ενός παιδιού. Δυστυχώς, όμως, είχαν να αντιμετωπίσουν μακροχρόνιες γραφειοκρατικές διαδικασίες, οι οποίες συχνά δεν οδηγούσαν σε κάποιο αποτέλεσμα. Σε πολλές περιπτώσεις, ο ενδιαφερόμενος πολίτης κατέθετε περισσότερες από δέκα αιτήσεις σε διάφορους φορείς παιδικής προστασίας ανά την Ελλάδα, προκειμένου να αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχίας του στη διαδικασία υιοθεσίας ή αναδοχής.
Το 2018, ο νέος νόμος για τις υιοθεσίες και τις αναδοχές έφερε αλλαγές που αν και ιδιαίτερα σημαντικές δεν είχαν στην πλειονότητά τους ολοκληρωθεί έως το 2020. Γι’ αυτό και δεν είχε επέλθει καμία ουσιαστική μεταβολή στο πεδίο των αναδοχών και υιοθεσιών. Ο νόμος όριζε τη δημιουργία διασυνδεδεμένων μητρώων υποψήφιων γονέων και παιδιών, θέσπιζε την εκπαίδευση των υποψήφιων γονέων και επέτρεπε τη διεξαγωγή κοινωνικών ερευνών από πιστοποιημένους ιδιώτες κοινωνικούς λειτουργούς για να βοηθήσουν με τον όγκο των συσσωρευμένων αιτήσεων. Παρ’ όλα αυτά, το νέο θεσμικό αυτό πλαίσιο δεν συνοδεύτηκε από τις αναγκαίες επιχειρησιακές δράσεις που απαιτούνταν για την εφαρμογή και ολοκλήρωση των νέων διαδικασιών υιοθεσιών και αναδοχών.
Πιο συγκεκριμένα, το κράτος δεν γνώριζε τον αριθμό των παιδιών που φιλοξενούνταν σε κλειστές δομές. Δεν είχαν καταγραφεί κεντρικά όλες οι αιτήσεις υιοθεσίας ή αναδοχής. Δεν είχαν ποτέ οργανωθεί εκπαιδευτικά σεμινάρια υποψήφιων γονέων.
Για να γίνουν οι αλλαγές που απαιτούνταν, χρειάστηκε εντατική δουλειά και απόλυτος συντονισμός του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με όλες τις περιφέρειες, καθώς και με 13 εποπτευόμενους φορείς του υπουργείου (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης και 12 Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας).
«Μια Οικογένεια για Κάθε Παιδί», ήταν το μήνυμα που δόθηκε από τον πρωθυπουργό τον Δεκέμβριο του 2019 στο Ζάππειο. Ετσι, στόχος και όραμα του υπουργείου μας έγινε η άμεση και αποτελεσματική υλοποίηση ενός σύγχρονου και διαφανούς συστήματος αναδοχών και υιοθεσιών. Για να επιτευχθεί αυτό έχουμε ήδη ολοκληρώσει μια σειρά από σημαντικά βήματα:
Για πρώτη φορά, μέσα στον Ιανουάριο του 2020, καταγράψαμε όλα τα παιδιά που φιλοξενούνται στις 82 δημόσιες, ιδιωτικές και εκκλησιαστικές δομές παιδικής προστασίας σε όλη την Ελλάδα. Θυμίζουμε ότι τα παιδιά δύο μόνο δομών είχαν καταγραφεί έως τον Ιούλιο του 2019.
Παρά την πανδημία, με τη χρήση ψηφιακών μέσων, ξεκινήσαμε την εκπαιδευτική διαδικασία των υποψήφιων θετών και αναδόχων γονέων, για να επισπεύσουμε το συνταίριασμά τους με τα προς υιοθεσία ή αναδοχή παιδιά. Πιο συγκεκριμένα, πάνω από 130 ειδικοί του χώρου της παιδικής προστασίας εκπαιδεύτηκαν με τηλεδιασκέψεις σε ένα εντατικό τριήμερο από έγκριτους επιστήμονες του χώρου, όπως η Συνήγορος του Παιδιού κ. Θ. Κουφονικολάκου και ο διευθυντής του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού κ. Γ. Νικολαΐδης. Για πρώτη φορά, η Ελλάδα διαθέτει ένα μεγάλο σώμα πιστοποιημένων κοινωνικών λειτουργών που μπορούν πλέον να παράσχουν ειδική εκπαίδευση σε υποψήφιους γονείς.
Για πρώτη φορά, διεξάγονται διαδραστικά δίμηνα εκπαιδευτικά προγράμματα στους υποψήφιους ανάδοχους ή θετούς γονείς σε κάθε γεωγραφική περιφέρεια από τους πιστοποιημένους με την παραπάνω διαδικασία κοινωνικούς λειτουργούς. Ενα στάδιο που περιγράφεται ως προϋπόθεση στον νόμο του 2018, αλλά μέχρι τώρα δεν είχε λειτουργήσει, θέτοντας σε εκκρεμότητα εκατοντάδες αιτήσεις από το 2018.
Πριν από λίγες ημέρες ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος εκπαίδευσης μελών του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος. Αντιμετωπίσαμε έτσι το πρόβλημα της έλλειψης κοινωνικών λειτουργών και δημιουργήσαμε μία μεγάλη ομάδα ειδικών, οι οποίοι θα επεξεργασθούν γρηγορότερα τις εκκρεμείς και τις νέες αιτήσεις, πραγματοποιώντας την απαραίτητη έρευνα για την καταλληλότητα των υποψήφιων γονέων.
Για πρώτη φορά θα κλείσει ο κύκλος που ξεκινάει με την αίτηση των υποψήφιων γονέων, συνεχίζει με την κοινωνική τους έρευνα και τα εκπαιδευτικά προγράμματα και ολοκληρώνεται με την τοποθέτηση κάθε παιδιού στην κατάλληλη γι’ αυτό οικογένεια. Φροντίζοντας να διασφαλίζεται σε κάθε βήμα της διαδικασίας το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών, στοχεύουμε να ολοκληρώσουμε τις πρώτες αναδοχές και υιοθεσίες μέχρι το φθινόπωρο καθώς και να διασφαλίσουμε ότι κάθε νέα αίτηση θα διεκπεραιώνεται μέσα σε ένα έτος.
Ηρθε η στιγμή να στηρίξουμε με κάθε τρόπο τα παιδιά που διαμένουν σε κλειστές δομές, τα παιδιά που αναζητούν μια οικογένεια, τα παιδιά που κάποιες συγκυρίες τα οδήγησαν μακριά από τους βιολογικούς τους γονείς. Με την ίδια προσήλωση στηρίζουμε και τους συμπολίτες μας που με δύναμη ψυχής είναι έτοιμοι να αφοσιωθούν στην ανατροφή ενός παιδιού και να το εντάξουν στην οικογένειά τους.
* Η κ. Δόμνα Μιχαηλίδου είναι υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.