Εντονο διπλωματικό παρασκήνιο προηγήθηκε πριν σηκώσει το τηλέφωνο η υπεύθυνη του γραφείου Θεμάτων Ευρωπαϊκής Ενωσης της Γενικής Γραμματείας Πρωθυπουργού, πρέσβειρα Ελένη Σουρανή, για να μιλήσει με τον εκπρόσωπο της τουρκικής προεδρίας, Ιμπραχήμ Καλίν, ώστε να «κλειδώσει» η τηλεφωνική επικοινωνία Kυριάκου Μητσοτάκη – Ταγίπ Ερντογάν, η πρώτη μετά έξι μήνες απόλυτης σιγής. Σύμφωνα με πληροφορίες, στην Αθήνα εδώ και τουλάχιστον δύο εβδομάδες υπήρχε η πεποίθηση πως πρέπει να επιστρέψουν οι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών, καθώς οι σχέσεις βρίσκονταν στο ναδίρ και υπήρχε ανησυχία πως μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκτροχιαστούν μετά και τις συνεχείς προκλήσεις των Τούρκων στο Αιγαίο.
Ο κ. Μητσοτάκης είχε δώσει άλλωστε το συγκεκριμένο στίγμα, σε πρόσφατη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει (Star) στα τέλη Μαΐου, όταν είχε δηλώσει πως η συνομιλία με τον Τούρκο πρόεδρο «δεν θα έπρεπε να είναι είδηση», προσθέτοντας πως «δεν σημαίνει ότι επειδή μπορεί να υπάρχει μια επικοινωνία, πρέπει σώνει και καλά να λύσουμε όλα τα ζητήματα στα οποία διαφωνούμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας».
Η συνομιλία των δύο πλευρών κινήθηκε γύρω από την ένταση που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό στο Αιγαίο. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν ότι έχει φτάσει σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα και χρειάζεται αποκατάσταση των διαύλων επικοινωνίας. Κυρίως, όμως, αντηλλάγησαν απόψεις στα λεγόμενα θέματα «χαμηλής διπλωματίας». Στην περίπου μισής ώρας συνομιλία –μαζί με τις μεταφράσεις– συζητήθηκαν οι επιπτώσεις της πανδημίας και οι προσπάθειες αντιμετώπισής τους, καθώς και ζητήματα που βρίσκονται στο επίκεντρο ολόκληρης της Ε.Ε. και συνδέονται με το άνοιγμα των συνόρων και την αποκατάσταση των τουριστικών ροών. Η Αθήνα μάλιστα επί της αρχής δεν δείχνει αντίθετη στη συμπερίληψη της Τουρκίας, όπως και των χωρών των δυτικών Βαλκανίων, στην πρώτη ομάδα των τρίτων χωρών με τις οποίες η Ε.Ε. θα άρει τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», κομβικό ρόλο στην προσπάθεια αποκατάστασης των διαύλων επικοινωνίας έχει παίξει η Αγκελα Μέρκελ. Ο πρωθυπουργός έχει διαρκή επικοινωνία με την καγκελάριο και μάλιστα είχαν μιλήσει πρόσφατα, χωρίς αυτό να γίνει γνωστό. Η συνομιλία έλαβε χώρα μετά τη 19η Μαΐου, αφού είχε προηγηθεί η συμφωνία Γαλλίας – Γερμανίας για τις επιχορηγήσεις 500 δισ. λόγω κορωνοϊού. Τότε ο κ. Μητσοτάκης, παράλληλα με τα οικονομικά ζητήματα, έθεσε στην καγκελάριο, όπως κάνει παγίως σε όλες τις επαφές του με Ευρωπαίους αξιωματούχους, το θέμα της τουρκικής προκλητικότητας. Η Μέρκελ άλλωστε είναι πρόσωπο-κλειδί, καθώς όχι μόνο διατηρεί καλές σχέσεις με την Αγκυρα, αλλά η χώρα της αναλαμβάνει από την 1η Ιουλίου την εκ περιτροπής προεδρία της Ε.Ε., που αυξάνει τις δυνατότητες παρέμβασης. Πλην της συνομιλίας με τη Μέρκελ, στην επαφή Μητσοτάκη – Ερντογάν ρόλο έπαιξε και ο αμερικανικός παράγοντας ο οποίος αποτελεί διαχρονικά ένα μέσο πίεσης προς την Τουρκία παρά την, κατά καιρούς, αμφίθυμη στάση της Αγκυρας. Αλλωστε, ανεξάρτητα των εσωτερικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο πρόεδρος Τραμπ, το βαθύ κατεστημένο των ΗΠΑ πάντα έχει στραμμένο το βλέμμα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Υπενθυμίζεται, άλλωστε, πως ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, που είναι σε διαρκή επικοινωνία με τον πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα Τζέφρεϊ Πάιατ, είχε επισκεφθεί πέρυσι τον Οκτώβριο την Αγκυρα. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν στην «Κ» πως από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού δεν θα ήθελαν να δουν δύο νατοϊκές δυνάμεις να φτάσουν στα άκρα χωρίς προσπάθεια εξομάλυνσης.
Επί της ουσίας η συνομιλία δεν λύνει κάποια από τις πολλές διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, αποτελεί όμως ένα πρώτο βήμα για να «σπάσει ο πάγος», προκειμένου να αποκατασταθούν οι δίαυλοι επικοινωνίας και στο ανώτατο επίπεδο. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Ερντογάν κατά την κορύφωση της κρίσης στον Εβρο, είχε δηλώσει, στις 6 Μαρτίου, ότι δεν θέλει να συνομιλήσει με τον κ. Μητσοτάκη. Η Αθήνα αυτό που αναμένει πλέον είναι να δει πρώτον εν τοις πράγμασι να πέφτουν οι τόνοι όσον αφορά τη ρητορική των γειτόνων. Σε δεύτερο χρόνο, να συνεχιστούν οι επαφές σε επίπεδο πρέσβεων των δύο χωρών έτσι ώστε να διατηρείται ανοιχτός ο διαυλος επικοινωνίας.
Τα τουρκικά ΜΜΕ
Στην επιστροφή των διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών, χωρίς περαιτέρω αναφορές, αναφέρθηκαν και τα τουρκικά ΜΜΕ, επικαλούμενα στην πλειονότητά τους τηλεγράφημα του πρακτορείου Reuters. Η Hürriyet, η Sözcü, το Haber7 αναφέρουν ότι οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να κρατήσουν ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας και ότι συζήτησαν για τον κορωνοϊό και τον τουρισμό. Η Hürriyet μόνο, στην αγγλική έκδοσή της, αναφέρεται στις πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου πρέσβη στην Ελλάδα, Μπουράκ Οζουγκέργκιν, στη συνέντευξή του στην «Κ», ο οποίος «δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι η Αγκυρα είναι ανοιχτή στο να συζητήσει τις διαφορές της με την Ελλάδα και οι δύο γειτονικές χώρες μπορούν να επιλύσουν ζητήματα όπως τα δικαιώματα επί των φυσικών πόρων στην Αν. Μεσόγειο και τη διχοτόμηση του νησιού της Κύπρου». Η τουρκική εφημερίδα αναφέρεται και σε παλαιότερες δηλώσεις του κ. Μητσοτάκη, ο οποίος είχε εκφράσει την άποψη πως η Αθήνα είναι έτοιμη να συζητήσει την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.