Εδώ και δύο μήνες η πλατεία Βικτωρίας έχει μετατραπεί και πάλι σε υπνωτήριο απελπισμένων ανθρώπων. Αλληλέγγυοι και ακραίοι εθνικιστές συγκρούονται πάνω στο δράμα των ξένων προκαλώντας συχνά επεισόδια που επιδεινώνουν περαιτέρω την κατάσταση για τους κατοίκους της περιοχής. Δύο νύχτες αυτοψίας στην πλατεία αρκούν για να επιβεβαιώσουν αυτό που λέει ο κ. Νίκος επαγγελματίας 30 χρόνια στην περιοχή: «Κανένας άνθρωπος που έχει άλλη λύση δεν θέλει να μένει, να ζει, να κινείται στην πλατεία Βικτωρίας».
«Μας έδωσαν ένα χαρτί και μας είπαν “φύγετε από το camp”. Πήραμε το πλοίο και ήρθαμε στην πλατεία. Είναι το μόνο μέρος που ξέρουμε. Δεν έχουμε χρήματα και φοβόμαστε». Η γυναίκα που κάθεται σταυροπόδι σε κουβέρτες απλωμένες στην πλατεία Βικτωρίας είναι από το Αφγανιστάν. Δίπλα της κοιμούνται τρία παιδιά, χρησιμοποιώντας για μαξιλάρι στοιβαγμένα ρούχα. Δεν είχα προλάβει καν να προσπαθήσω να επικοινωνήσω μαζί της όταν ένα οκτάχρονο κορίτσι σχεδόν έπεσε πάνω μου με το πατίνι της. Παρά τη ζέστη –μέρες καύσωνα– φορούσε ένα βελούδινο φόρεμα. Μου χαμογέλασε και ψέλλισε κάποιες λίγες λέξεις στα αγγλικά. Και κατόπιν: «Από πού είσαι; Ελληνικά μιλάς; Εγώ είμαι από το Αφγανιστάν αλλά έχω πάει τρεις μήνες σχολείο. Ελληνικό σχολείο στην Κυψέλη». Και κάπως έτσι απέκτησα μεταφράστρια, το βράδυ της προηγούμενης Τετάρτης στην πλατεία Βικτωρίας. Την Αντα που μένει σε διαμέρισμα εκεί κοντά εδώ και ένα χρόνο. «Δεν μπορούμε να πάρουμε άλλους στο διαμέρισμα, απαγορεύεται γιατί μας το έχει δώσει το πρόγραμμα» απολογείται που δεν φιλοξενεί κάποιους από όσους κοιμούνται στην πλατεία.
Είναι 11.30 τη νύχτα και όμως στην πλατεία ακούγονται ακόμα παιδικά γέλια και φωνές. Ενα χαρτόκουτο είναι κάστρο και ένα καλαμάκι φονικό όπλο. Σήμερα μένουν στην πλατεία λιγότεροι από ό,τι συνήθως, γύρω στα 25 άτομα γυναίκες και παιδιά.
Τον περασμένο Μάρτιο το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε ότι 11.200 άνθρωποι που βρίσκονται στα κέντρα φιλοξενίας είναι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και δεν έχουν πλέον δικαίωμα στέγασης και οικονομικής ενίσχυσης.
Παράξενο, αλλά ο αριθμός 11.200 αναφέρεται από πολλούς στην πλατεία. «Ολοι αυτοί εδώ θα έρθουν. Φαντάζεσαι; Τελειώσαμε» λέει ο κ. Κώστας ο οποίος έχει καφετέρια επί της πλατείας προς την πάνω πλευρά. Για να προσελκύσει κόσμο έχει βάλει ναργιλέδες. «Ο,τι θέλουν οι πελάτες» λέει «αλλά δεν υπάρχουν» συμπληρώνει.
«Ολοι εδώ είμαστε»
Στα μέσα Ιουνίου η πλατεία Βικτωρίας άρχισε πάλι να χρησιμοποιείται ως υπνωτήριο κυρίως για τους πρόσφυγες που φτάνουν από τα νησιά. Από τη Μόρια τους τελευταίους δύο μήνες έχουν φύγει 2.300 άτομα τα οποία αναγνωρίστηκαν ως πρόσφυγες οπότε δεν υπόκεινται στον γεωγραφικό περιορισμό και μπορούν να έρθουν στην ενδοχώρα. Περίπου 250 άτομα έφυγαν από τα υπόλοιπα νησιά που έχουν ΚΥΤ. Η πλειονότητα είχε προορισμό την πλατεία Βικτωρίας. Γιατί, ρωτάω την Αντα. «Μα όλοι εδώ είμαστε. Εδώ μπορείς να βρεις φαγητό. Και αν είσαι εδώ, κάποιος θα βοηθήσει», μου εξηγεί.
Τα γεγονότα τη δικαιώνουν. Υπουργείο Μετανάστευσης και Δήμος Αθηναίων έπειτα από διαβουλεύσεις μπροστά στο πρόβλημα που ανέκυψε αναγκάστηκαν να μην αφήσουν τους πρόσφυγες «να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους». Από τις αρχές Ιουνίου έως και την προηγούμενη Παρασκευή, 630 άτομα αναγνωρισμένοι πρόσφυγες από την πλατεία Βικτωρίας έχουν μεταφερθεί σε ξενώνες φιλοξενίας –και ας μην έχουν τυπικά δικαίωμα φιλοξενίας– στον Ελαιώνα, στο Σχιστό, στον Σκαραμαγκά και στη Μαλακάσα. Τα λεωφορεία που τους μετέφεραν χρειάστηκε να περιμένουν επί ώρες έως ότου πειστούν οι πρόσφυγες να επιβιβαστούν. Ομάδα Ελλήνων προσπαθούσε να τους πείσει ότι είναι καλύτερα να περιμένουν στην πλατεία «για να μην ξεχαστούν».
Παρά τις μεταφορές, στην πλατεία Βικτωρίας κάθε βράδυ κοιμάται κόσμος με τα υπάρχοντά του σε σακούλες στο πλάι. Ο Δήμος Αθηναίων πριν από δύο εβδομάδες έβγαλε τα παγκάκια από την πλατεία, «κατά απαίτηση των κατοίκων» όπως διαδόθηκε. Φυσικά οι πρόσφυγες δεν χρειάζονται παγκάκια, ξαπλώνουν κάτω.
Κάποιοι που έχουν διαμερίσματα στα πέριξ τους παραχωρούν για λίγες ώρες το κρεβάτι τους και το μπάνιο τους. Με αντίτιμο ή και χωρίς αν είσαι τυχερός ή καλά δικτυωμένος.
Δύο φορές την ημέρα στην πλατεία Βικτωρίας μοιράζεται φαγητό από εθελοντές. «Αυτοί φταίνε, οι ΜΚΟ» λέει ο κ. Κώστας. Στην περιοχή η λέξη «ΜΚΟ» είναι κάτι σαν βρισιά, πυροδοτεί τα νεύρα του συνομιλητή άμεσα.
Παρά το προχωρημένο της ώρας η ζέστη βοηθάει να γίνει πιο αποπνικτική η άσχημη μυρωδιά που διαχέεται σε όλη την πλατεία. Δύο με τρεις παρέες συνολικά κάθονται στα μαγαζιά της πλατείας που είναι ανοιχτά. Μία από αυτές έχει στήσει γλέντι με ένα κασετόφωνο και μπίρες.
Η ώρα είναι πλέον 12.15 και σε μια γωνία ένας άνδρας στήνει μια σκηνή. «Είναι οικογενειάρχης έχει τρία παιδιά, τη στήνει κάθε βράδυ και την ξεστήνει το πρωί» μου λέει ο αστυνομικός που μαζί με έναν συνάδελφό του έχει βάρδια στην πλατεία. Δηλαδή; «Εκτός από εμάς τους δύο, υπάρχουν και άλλοι με πολιτικά.
Παρακολουθούμε να μη γίνουν έκνομες ενέργειες. Συνήθως δεν γίνεται τίποτα, καμία φορά τσακωμοί και τότε επεμβαίνουμε. Αν χρειαστεί καλούμε ενισχύσεις» λέει.
Αριστερά από την πλατεία, ξεκινά ένας πεζόδρομος, η οδός Ελπίδας. Δύο, τρία βήματα πιο πέρα μια παρέα νεαρών αλλοδαπών παίρνει τη δόση της, προσπαθούν να είναι διακριτικοί.
«Δεν έχουν πού να πάνε»
Ο κ. Νίκος έχει εδώ και τρεις δεκαετίες μεζεδοπωλείο στην άλλη γωνία. «Ποτέ δεν ήταν η πλατεία σε χειρότερη κατάσταση» λέει. «Ξέρεις γιατί; Πριν, όσοι έρχονταν, ήξερες ότι αργά ή γρήγορα θα φύγουν. Τώρα αυτοί που έρχονται είναι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες δεν έχουν πού να πάνε, δεν έχουν δουλειά, δεν έχουν χρήματα. Τους βλέπεις αυτούς;» μου δείχνει δύο νεαρά αγόρια, αφγανικής καταγωγής που περνάνε από μπροστά μας χαζεύοντας το κινητό τους. «Αυτοί μόλις έφεραν ναρκωτικά». Τους είδα που βοηθούσαν κάποιους να συνεννοηθούν στο περίπτερο, επισημαίνω. Γελάει. «Είναι της πλατείας». Ο ίδιος μετά τόσα χρόνια σκέφτεται σοβαρά να αλλάξει στέκι για το μαγαζί του. «Μια είδηση για την πλατεία Βικτωρίας και δεν έρχεται κανένας. Φοβούνται».
«Ο Δήμος Αθηναίων θα δημιουργήσει υπνωτήριο για τους πρόσφυγες» του λέω. Με κοιτάζει ειρωνικά. «Ωραία θα δοθεί λύση! Και ας πούμε ότι θα πάνε μερικοί. Θα χωρέσουν 11.200 που λέει το υπουργείο; Κανένας άνθρωπος που έχει άλλη λύση δεν θέλει να μένει, να ζει, να κινείται στην πλατεία Βικτωρίας».