Οσοι έχουμε καταγωγή από τη Σύρα το γνωρίζουμε καλά: το νησί είναι ένα κοινωνικό παλίμψηστο, το μέρος όπου συναντήθηκαν οι ορθόδοξοι και οι καθολικοί, οι αστοί που λάτρευαν το θέατρο και τη λογοτεχνία συμβίωσαν με τους εργάτες που άκουγαν ρεμπέτικα, η νεοκλασική αρχιτεκτονική γειτόνεψε με την ταπεινή κυκλαδίτικη. Κυρίως, ο 19ος αιώνας αναμείχθηκε με τον 20ό, σε μια ιστορική μετάβαση που είναι γραμμένη στα γονίδια της Ερμούπολης, με δόξες και τραύματα. Θεώρησα, λοιπόν, εξαιρετικά χαριτωμένη και ταιριαστή ιδέα ότι μουσικοί που αναβιώνουν τη ρεμπέτικη, «βαμβακάρειο», παράδοση εμφανίσθηκαν πριν από λίγες ημέρες, για μία βραδιά, στην οικία της Κυβέλης, την κιβωτό μνήμης της μεγάλης πρωταγωνίστριας, αλλά και του συριανού θεάτρου. Τίτλος της παράστασης, «Μάρκος, ο Συριανός».
Δάσκαλοι και μαθητές αναβιώνουν το ρεμπέτικο στη Σύρα.
Για όσους δεν ξέρουν τη «Μεγάλη του Μάρκου Σχολή», στην οποία βρήκαν στέγη δάσκαλοι και μαθητές που εμφανίστηκαν στη συναυλία, αξίζει μια παρένθεση: πρόκειται για μη κερδοσκοπικό σωματείο που ιδρύθηκε το 2017 στη Σύρο και στεγάζεται σε ένα ανακαινισμένο οικοδόμημα του 1830, στο κέντρο της πρωτεύουσας των Κυκλάδων. Στόχος του, να δώσει ώθηση στην εκμάθηση της παραδοσιακής μουσικής και του ρεμπέτικου. Από την αρχή είχαν τη στήριξη του Σταύρου Ξαρχάκου, ο οποίος διέκρινε μια δυναμική στο νησί και στους ανθρώπους του. Ετσι, γεννήθηκε το Εν Χορδαίς και Οργάνοις, με άριστους καθηγητές, όπως ο Αρίστος Βαμβακούσης, που έχουν μεταλαμπαδεύσει το πνεύμα του ρεμπέτικου στις επόμενες γενιές. Μουσικολόγοι, ιστορικοί, λαογράφοι αλλά και δεξιοτέχνες του είδους έχουν σταθεί στο πλευρό των μαθητών, με σεμινάρια και διαλέξεις.
Ο μαέστρος Σταύρος Ξαρχάκος, ψυχή της προσπάθειας.
Στα τρία χρόνια παρουσίας του, το σωματείο έχει καταγράψει μεγάλη δράση, με εμφανίσεις ακόμα και στην Αθήνα –Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Μέγαρο Μουσικής–, αλλά και σπουδαίες συνεργασίες με τραγουδιστές όπως ο Γιώργος Νταλάρας και η Ηρώ Σαΐα. Οσο για την οικία Κυβέλη, είναι ένα αστικό σπίτι του 1870 στο Βροντάδο, τη γειτονιά των Χιωτών της Ερμούπολης. Εκεί μπορεί να βρει κανείς πολλά στοιχεία για τη ζωή της ηθοποιού, αλλά και του Μήτσου Μυράτ, οι οποίοι πρωτοέπαιξαν στο θέατρο «Απόλλων» της Σύρας το 1904, με τον θίασο του Χρηστομάνου. Μέσα από τεκμήρια και θραύσματα αντιλαμβάνεται κανείς την τεράστια σημασία του θεάτρου εκείνη την περίοδο και τον επιμορφωτικό του ρόλο.
Ο χώρος της οικίας, αφιερωμένος στην Κυβέλη και στο θέατρο.
Η οικία και ο παρακείμενος εκθεσιακός χώρος που τη συμπληρώνει δημιουργήθηκαν χάρη στο μεράκι και το πάθος της εγγονής της Κυβέλης, της ποιήτριας Βαλεντίνης Ποταμιάνου, που το 1999 ίδρυσε το Ινστιτούτο Κυβέλη με στόχο τη διάσωση, έρευνα και αξιοποίηση του ιστορικού υλικού που αφορά το θέατρο εκείνης της περιόδου και τη ζωή της γιαγιάς της.