H απαγόρευση της επιλογής φύλου -εκτός και αν το επιβάλλουν λόγοι υγείας- η τεχνητή γονιμοποίηση μετά το θάνατο του συζύγου αλλά και άγαμων γυναικών καθώς και η νομιμοποίηση της λεγόμενης «δανεικής μητέρας» με τη χρησιμοποίηση δηλαδή γυναίκας που κυοφορεί το έμβρυο «για λογαριασμό» άλλης γυναίκας, είναι ορισμένες από τις ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου για «την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή».
Το σχέδιο νόμου μαζί με την εισηγητική έκθεση παρέδωσε χθες επισήμως στον υπουργό Δικαιοσύνης κ. Φιλ. Πετσάλνικο, ο κ. Γιώργος Κουμάντος, πρόεδρος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, ομότιμος καθηγητής του Οικογενειακού Δικαίου.
Ο κ. Κουμάντος δίνοντας το στίγμα των ηθικών, κοινωνικών και νομικών προβλημάτων, που ανακύπτουν από την αλματώδη πρόοδο στον τομέα της τεχνητής γονιμοποίησης είπε χαρακτηριστικά: «H σύγχρονη βιολογία επιτρέπει σε ένα παιδί να έχει σήμερα πέντε γονείς: Δύο που θέλουν παιδί, άλλος ο δότης του σπέρματος, άλλη η δότρια του ωαρίου και άλλη, 5η κατά σειρά η κυοφορούσα…».
Ομως και ο υπουργός Δικαιοσύνης αναφέρθηκε στην ανάγκη νομοθετικών ρυθμίσεων, καθώς όπως είπε «τα τελευταία 20 χρόνια είχαμε 300.000 περιπτώσεις τεχνητής γονιμοποίησης». H επιτροπή των καθηγητών των Νομικών Σχολών, υπό τον κ. Κουμάντο, χρειάστηκε περίπου ένα χρόνο για να καταλήξει στις τελικές προτάσεις, ενώ άκουσε και τις γνώμες ειδικών επιστημόνων σε θέματα βιολογίας και γενετικής. Και όπως τόνισε ο κ. Κουμάντος για τη διαμόρφωση του σχεδίου νόμου κινήθηκαν σε πέντε βασικούς άξονες:
– Πότε επιτρέπεται η τεχνητή γονιμοποίηση
– Αν αυτό μπορεί να γίνει μετά το θάνατο του δότη του σπέρματος.
– Παρένθετη μητρότητα, όπου έπρεπε να τεθεί ένα πλαίσιο στην κατεύθυνση της επιλογής άλλης γυναίκας να κυοφορήσει το έμβρυο εκείνης που πραγματικά αδυνατεί να φέρει σε πέρας την όλη διαδικασία και «όχι απλά να μη θέλει να μείνει έγκυος».
– Σε κάθε τεχνητή γονιμοποίηση περισσεύει ένας αριθμός ωαρίων. Πότε επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν για γονιμοποίηση άλλου προσώπου, πότε καταστρέφονται και αν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ιατρικές έρευνες.
– H μυστικότητα της ταυτότητας των συντελεστών της τεχνητής γονιμοποίησης, που πρέπει να παραβιάζεται μόνο εάν για λόγους κληρονομικότητας πρόκειται να θεραπευθεί μια ασθένεια.
Υπό τα δεδομένα αυτά οι τελικές προτάσεις της Επιτροπής που παρουσίασε ο κ. Γ. Κουμάντος, έχουν ως εξής:
– H επιλογή του φύλου δεν είναι επιτρεπτή, εκτός και αν πρόκειται να αποφευχθεί σοβαρή κληρονομική νόσος που συνδέεται με το φύλο.
– H μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα άλλης γυναίκας και η κυοφορία από αυτή επιτρέπεται με δικαστική άδεια που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, εφόσον υπάρχει έγγραφη συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει (σ.σ. «δανεική» μητέρα) καθώς και του συζύγου αν είναι έγγαμη. H δικαστική άδεια παρέχεται ύστερα από αίτηση της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνο, εφόσον βεβαιώνεται ότι αυτή είναι ιατρικώς αδύνατο να κυοφορήσει. Μητέρα του τέκνου που γεννήθηκε από «δανεική μητέρα» τεκμαίρεται η γυναίκα, στην οποία χορηγήθηκε η δικαστική άδεια. Το τεκμήριο αυτό ανατρέπεται με αγωγή από τη γυναίκα που κυοφόρησε για λογαριασμό άλλης αν η πρώτη αποδείξει ότι το τέκνο προέρχεται βιολογικά από την ίδια.
– H τεχνητή γονιμοποίηση μετά το θάνατο του συζύγου ή του άνδρα, με τον οποίο η γυναίκα συζούσε επιτρέπεται εάν:
α. O σύζυγος ή ο σύντροφος της γυναίκας έπασχε από ασθένεια που συνδέεται με κίνδυνο στειρότητας ή συνέτρεχε άλλος σπουδαίος λόγος,
β. O σύζυγος ή ο σύντροφος της γυναίκας είχε συναινέσει με συμβολαιογραφικό έγγραφο στη μεταθανάτια τεχνητή γονιμοποίηση.
– Κάθε ιατρική πράξη που αποβλέπει στην υποβοήθηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής διενεργείται με την έγγραφη συναίνεση των προσώπων που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο. Αν η υποβοήθηση αφορά άγαμη γυναίκα, η συναίνεση ή οι συναινέσεις παρέχονται με συμβολαιογραφικό έγγραφο.
– H ταυτότητα του τρίτου δότη γεννητικού υλικού δεν γνωστοποιείται στα πρόσωπα που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο και αντίστροφα. Ιατρικές πληροφορίες που αφορούν τον δότη τηρούνται σε απόρρητο αρχείο, χωρίς ένδειξη της ταυτότητάς του. Πρόσβαση στο αρχείο αυτό επιτρέπεται μόνο στο τέκνο και για λόγους υγείας.
Τόσο ο υπουργός Δικαιοσύνης όσο και ο κ. Κουμάντος επισήμαναν ότι δεν ετέθησαν πλήρεις νομοθετικές απαγορεύσεις με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού, γιατί «οι απαγορεύσεις όχι μόνο δεν ωφελούν αλλά τα σπασμένα τα πληρώνει το παιδί».
Τα ερωτήματα γύρω από την κλωνοποίηση
«Απαγορεύεται η ανθρώπινη κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς λόγους», αναφέρεται ρητά τόσο στο σχέδιο νόμου που παρέδωσε στον υπουργό Δικαιοσύνης η επιτροπή των επιστημόνων όσο και στην εισηγητική έκθεση.
Ωστόσο, ο πρόεδρος της Επιτροπής κ. Γ. Κουμάντος ξεκαθάρισε ότι με το μείζον θέμα της κλωνοποίησης, η Επιτροπή δεν ασχολήθηκε καθόλου, αφού άλλωστε δεν ήταν το ζητούμενο για τα θέματα που έπρεπε να ρυθμιστούν.
Η αναφορά στην απαγόρευση της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης έγινε, όπως διευκρίνισε ο κ. Πετσάλνικος, με βάση τη σύμβαση του Συμβουλίου της Επικρατείας του Οβιέδο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη βιοϊατρική.
Ο κ. Κουμάντος με τη σειρά του συμφώνησε λέγοντας ότι το σχέδιο νόμου ασχολείται «με τη θεραπευτική αξιοποίηση πλεοναζόντων ωαρίων, όχι κλωνοποιημένων». Και καταθέτοντας την προσωπική του γνώμη για το μείζον θέμα της κλωνοποίησης ανέφερε ότι «υπάρχει διεθνώς μεγάλη ρευστότητα και ο νομοθέτης πρέπει να κρατήσει μια επιφυλακτική στάση για να δούμε πού πάει η εξέλιξη, πού πάνε τα φαινόμενα».
300.000 ζευγάρια στη χώρα μας με πρόβλημα υπογονιμότητας
Το πρόβλημα της υπογονιμότητας αντιμετωπίζουν περίπου 300.000 ζευγάρια της αναπαραγωγικής ηλικίας στη χώρα μας.
Η ιατρική υποβοήθηση της αναπαραγωγής αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με φάρμακα υψηλής τεχνολογίας, τα οποία προσφέρουν αποτελεσματικές λύσεις. Υπολογίζεται ότι τα ποσοστά επιτυχίας των μεθόδων τεχνητής γονιμοποίησης αγγίζουν το 25-30% για κάθε προσπάθεια και ο αριθμός των παιδιών, που γεννιούνται ετησίως στην Ελλάδα από εξωσωματική γονιμοποίηση είναι περίπου 1.500.
Ωστόσο, είναι τεράστιο το οικονομικό κόστος, το οποίο καλούνται να καλύψουν τα υπογόνιμα ζευγάρια, καθώς το επίδομα που παρέχει το IKA ανέρχεται στις 120.000 δραχμές, ποσό που αντιπροσωπεύει το 10% του συνολικού κόστους ενός κύκλου θεραπείας.
Η αδυναμία τεκνοποίησης εντοπίζεται είτε στη γυναίκα, είτε στον άντρα, είτε και στους δύο. Τα αίτια της γυναικείας στειρότητας αφορούν κυρίως γυναικολογικές ανωμαλίες (νόσος πολυκυστικών ωοθηκών, απόφραξη σαλπίγγων, διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας), ενώ δεν αποκλείεται να ενυπάρχουν και ψυχολογικά προβλήματα. H ανδρική ανικανότητα αποδίδεται κατά κύριο λόγο στις διαταραχές του σπέρματος και στην απόφραξη των σωλήνων που τα μεταφέρουν, ενώ αρνητικά επιδρούν το στρες, το κάπνισμα, οι καταχρήσεις ουσιών και οι διατροφικές ανεπάρκειες.