Στον χαμένο πολιτισμό των Ινκας…

Στον χαμένο πολιτισμό των Ινκας…

6' 51" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Βρίσκεσαι στα μισά του δρόμου για ένα από τα σημαντικότερα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς και ομορφότερα, λένε, οροπέδια του κόσμου. Σκαρφαλώνεις ήδη μια ώρα και έχεις -απ’ όσο μπορείς να κρίνεις στις 6 η ώρα το πρωί, χωρίς καφέ- άλλο τόσο. Αναρωτιέσαι αν τόση ταλαιπωρία αξίζει τον κόπο. Κι εκεί, στη μέση του πουθενά, μέσα στην ομίχλη και στο καταπράσινο τοπίο της «τροπικής» πλευράς των Ανδεων, μια Ινδιάνα με γεροδεμένη κοψιά σε προσπερνά σχεδόν τρέχοντας και πετώντας ένα ανέμελο «τώρα, όπου να ‘ναι φτάνετε!» – πάντα χαμογελώντας. Σε μισή ώρα τη βλέπεις να κατεβαίνει, και πάλι τρέχοντας και χωρίς σταγόνα ιδρώτα πάνω της, τα απότομα, ακανόνιστα σκαλοπάτια που οδηγούν στο Μάτσου Πίτσου, τη Χαμένη Πόλη των Ινκας.

Περού, αρχές του 21ου αιώνα: το χθες και το σήμερα. H ιστορία και η φύση. H προαιώνια τάξη και το χάος. Οι τροπικές Ανδεις, το τέλειο σκηνικό για να δημιουργήσει το κέντρο του ένας από τους μυθικότερους πολιτισμούς της προκολομβιανής εποχής. H Ιερή Κοιλάδα, εκεί όπου άνθησε κι εκεί απ’ όπου εξαπλώθηκε ραγδαία η αυτοκρατορία των Ινκας, για πάνω από έναν αιώνα, για να τερματιστεί βίαια από τους Ισπανούς κατακτητές. H ζώνη της ερήμου στα παράλια του Ειρηνικού. Εκεί όπου, το 1535, ο Πισάρο επέλεξε να στήσει την πρωτεύουσα της αντιβασιλείας του Περού, για να έχει προσιτή γέφυρα επικοινωνίας με την Ισπανία.

Τα γεωμετρικά σχήματα που χάραξε πριν ακόμα από τους Ινκας ο πολιτισμός των Νάσκα στη γη, μυστηριώδη, άθικτα εκατοντάδες χρόνια τώρα, χάρις στην ξηρασία. Το νεκροταφείο των Νάσκα, λεηλατημένοι τάφοι που τώρα πια φυλάσσονται, μούμιες τέλεια διατηρημένες, σε εμβρυακή στάση, και δίπλα ο χώρος που χρησιμεύει για την ταφή των σημερινών φτωχών, εκείνων που δεν έχουν να πληρώσουν την κηδεία στο κανονικό νεκροταφείο της περιοχής. Λίγο πιο πέρα, μέσα στο άνυδρο τοπίο, αρδευτικά έργα, και πάλι των Νάσκα, θαύμα στατικής που επιτρέπει την ύπαρξη καλλιεργειών και υδροδοτεί ώς και σήμερα ολόκληρη την πόλη. Παντού μνημεία των εξεγέρσεων, των πολέμων, της υποβάθμισης των ιθαγενών στην κοινωνική ιεραρχία. Υπενθυμίσεις των καταστροφικών σεισμών, με χειρότερο απ’ όλους εκείνον των 7,7 Ρίχτερ του 1971, στο βόρειο Περού, που προκάλεσε τον θάνατο 70.000 ατόμων.

Εντυπωσιακά τοπία

Από το Μάτσου Πίτσου ώς τις Γραμμές της Νάσκα και από το αμφιθεατρικό Κούσκο, τον «ομφαλό της γης» κατά τους Ινκας, αδελφή πόλη των δικών μας Δελφών και αρχαιολογική πρωτεύουσα της αμερικανικής ηπείρου, έως τα πλωτά νησιά της φυλής Ούρος στην καταγάλανη σαν ελληνική θάλασσα λίμνη Τιτικάκα, την ψηλότερη πλωτή λίμνη του κόσμου, όπου κι αν γυρίσεις το βλέμμα, οι προκολομβιανοί πολιτισμοί προβάλλουν μπροστά σου. Στα τοπία, στις πόλεις με τα ινδιάνικα ονόματα που πάντα κάτι σημαίνουν, στα πολλά και εντυπωσιακά μουσεία όπου διαπιστώνεις πως ο δικός μας αρχαίος πολιτισμός έχει τόσα κοινά με τους αμέτρητους δικούς τους: θαυμάσαμε και νιώσαμε δέος στη θέα χειρουργημένων και επουλωμένων – κρανίων ηλικίας εκατοντάδων ετών. Αλλά και στα πρόσωπα και στην ομιλία ακόμα των ανθρώπων. Πολλοί απ’ αυτούς, στα βάθη της υπαίθρου, δεν έχουν πάψει να χρησιμοποιούν τις αρχαίες γλώσσες κέτσουα και αϊμάρα, ούτε να ντύνονται με τις παραδοσιακές τοπικές ενδυμασίες που κάθε λεπτομέρειά τους, από το χρώμα της φούστας στις γυναίκες ώς την εναλλαγή κόκκινου-άσπρου στους σκούφους των ανδρών, προδίδει παλιές παραδόσεις, απαράλλαχτες για αιώνες.

Στην αναδομημένη μετά τους σεισμούς Λίμα αυτό που κυριαρχεί είναι το δύσκολο και θλιβερό σήμερα. Βγαίνοντας, όμως, απ’ αυτήν νιώθεις πως γύρισες πίσω, σ’ ένα παρελθόν που δεν αρχίζει τον 12ο αιώνα, με την εμφάνιση των Ινκας, αλλά στο 4.000 π.Χ., τον καιρό που εικάζεται πως οι νομάδες κυνηγοί και συλλέκτες άρχισαν να καλλιεργούν και να ψαρεύουν. Γιατί εκεί τίποτα δεν αλλάζει. H πανέμορφη αποικιακή αρχιτεκτονική της «λευκής πόλης», της Αρεκίπα, όπου οι πανύψηλες κορυφές των ηφαιστείων σαν ν’ αναδύονται στο βάθος, πίσω από τον καθεδρικό ναό, μοιάζει με παραφωνία. Και οι υπηρεσίες Internet που προσφέρονται σε κάθε γωνιά, υποκαθιστώντας τις ανύπαρκτες τηλεφωνικές υποδομές, είναι απλώς η εξαίρεση, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας εκσυγχρονισμού για την επούλωση των τραυμάτων που άφησε πίσω της η πιο «μαύρη» 20ετία στην ιστορία της χώρας.

Τα κινήματα

Γιατί τα τραύματα είναι ακόμα νωπά. Εχουν περάσει 10 χρόνια από τότε που «επισήμως» κηρύχθηκε το τέλος του επαναστατικού -κατ’ άλλους τρομοκρατικού- κινήματος και η πολιτική σταθερότητα δεν έχει ακόμη αποκατασταθεί. Μπορεί το νόμισμα να έχει σταθεροποιηθεί και οι δείκτες της οικονομίας να βρίσκονται σε απείρως καλύτερη κατάσταση από το 10.000% που είχε φθάσει ο πληθωρισμός στη δεκαετία του ’80. Μπορεί η τουριστική μηχανή να έχει τεθεί ξανά σε λειτουργία και η χώρα να εκμεταλλεύεται πλήρως τον άφθονο ορυκτό πλούτο της, έχοντας μάλιστα αρχίσει, τα τελευταία χρόνια, να αναπτύσσει και την πετρελαϊκή βιομηχανία της.

Ομως, ο πλούτος αυτός μένει απρόσιτος για πάνω από το 50% του πληθυσμού, που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, η ανεργία φθάνει το 25% και το προσδόκιμο ζωής των βρεφών μετά τη γέννηση αυξήθηκε πέρυσι στο «θαυμαστό» 69,7% από 43,9% που ήταν την πενταετία 1950-55. H φτώχεια είναι εκείνη που αναγκάζει στην τόσο επαχθή, για τα δεδομένα της οικολογικά ευαίσθητης ανεπτυγμένης Δύσης, αποψίλωση του Αμαζονίου. Και η φτώχεια είναι εκείνη που αναγκάζει ακόμα και σήμερα, μετά την εξάρθρωση των αντάρτικων κινημάτων, όλο και περισσότερους καμπεσίνος, ορεσίβιους Ινδιάνους, να κατεβαίνουν στα πεδινά, διαιωνίζοντας την εξάπλωση των παραγκουπόλεων και αναζητώντας ένα (λατινο)αμερικανικό όνειρο που, δυστυχώς, δεν τους περιμένει εκεί.

Τα επεισόδια είναι συχνά. Και οι πορείες σε καθημερινή βάση, λίγο πριν ή λίγο μετά την καθιερωμένη, χωρίς προφανή λόγο, παρέλαση του στρατού στην Πλατεία των Οπλων, όπως ονομάζεται η κεντρική πλατεία όλων των πόλεων και χωριών. Είναι προφανές και το δηλώνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι: παρά το σκάνδαλο δωροδοκίας και την απώλεια της υποστήριξης του στρατού που ώθησε, το 2000, στην προκήρυξη έκτακτων εκλογών χωρίς τη συμμετοχή του Φουχιμόρι και στην ανάδειξη του Αλεχάνδρο Τολέδο, οι συμπάθειες που εξακολουθεί να έχει ο «σωτήρας» είναι μεγάλες. Αλλωστε, το Περού είναι «παιδί» της Λατινικής Αμερικής. «Στριμωγμένη» χώρα ανάμεσα στο Εκουαδόρ και την Κολομβία προς βορρά, στη Βραζιλία και τη Βολιβία προς ανατολάς και στη Χιλή προς νότο, με μόνη διέξοδο τον Ειρηνικό, χωρίζεται και η ίδια στα τρία: στην παράκτια έρημο με τις πυκνοκατοικημένες πόλεις, στις απόκρημνες, ινδιάνικες Ανδεις και στην απομονωμένη ζούγκλα του Αμαζονίου. Οι διαφορές είναι τόσες ώστε οι κάτοικοι της κάθε περιοχής να μην μπορούν να συμφωνήσουν ούτε στο τι εποχή έχουν. Ενα «ακραίο φαινόμενο» είναι η χώρα αυτή. Και σου το μεταδίδει. Οι φιλότιμες -και αποτελεσματικές- προσπάθειές της να αναβαθμιστεί, ύστερα από τόσα χρόνια τουριστικής απομόνωσης και όχι μόνον, σε κερδίζουν αμέσως. Το ζεστό βλέμμα των ανθρώπων, η άμεση εξυπηρέτηση, από τη Λίμα ώς το μικρότερο χωριουδάκι, η προσφώνηση «αμίγο», φίλε, σε κάνουν να χαμογελάς ενώ, μια στιγμή πριν, η καρδιά σου σφιγγόταν στη θέα του λουστράκου που σε ικέτευε για πέντε σολ να σου γυαλίσει τα παπούτσια.

Τα σύμβολα

Δεν χρειάζεται μεγάλη αναζήτηση για να ανακαλύψεις το «αληθινό» Περού. Είναι όλα μαζί: οι εναλλαγές των τοπίων του, οι πανύψηλοι αμμόλοφοι, οι απόκρημνες χαράδρες και η ζούγκλα? η ιστορία, η πολιτική. Οι μεστίσος, διασταύρωση Ινδιάνων με Ισπανούς. Οι μουσικές και τα καρναβάλια τους. Οι «γωνιές» της Λίμα, όπως το Πουέμπλο Λίμπρε, που αξίζει να ψάξεις να βρεις. H γκρίζα ομίχλη της, η γκαρούα. Τα αμέτρητα πειρατικά ταξί, που πρέπει εκ των προτέρων να συμφωνήσεις την ταρίφα. Τα αμερικανικά τσιγάρα που δεν αναγράφουν τιμή. Τα υπαίθρια ανταλλακτήρια συναλλάγματος. Οι ώρες λειτουργίας των μουσείων, που πάντα αλλάζουν. Το εθνικό ποτό, το πίσκο, που μοιάζει με τη ρακή. H Inca Cola, η «χρυσή», με γεύση… τσίχλας απάντηση στις ξένες κόλα.

Το τραγούδι των «Las Ketchup» διαρκώς στα μεγάφωνα, λίγες ημέρες πριν από τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές. Τα χρώματα. Οι εκατοντάδες ποικιλίες πατάτας. Το βραστό καλαμπόκι στα καζάνια. Το αλπακά στα κάρβουνα και το σουβλάκι από καρδιά αγελάδας. H σούπα ταραντούλας.

Το νησί των μαϊμούδων. Οι παπαγάλοι μακάο, «αδέσποτοι» στις στέγες των σπιτιών. H βάρκα που άδειασε από τα νερά ο οδηγός μας στον Αμαζόνιο για να πάμε βόλτα. Τα κροκοδειλάκια, τις νύχτες με φεγγάρι. O καρπός του κακάο στο στόμα. Το τσάι κόκας, που οι ντόπιοι επιμένουν ότι δεν είναι ναρκωτικό. Το μονοπάτι των Ινκας. Τα σύμβολα: το πούμα, το φίδι, ο κόνδορας. O Τούμι, το εργαλείο που χρησιμοποιούσαν οι αυτόχθονες πολιτισμοί για τις εγχειρήσεις στον εγκέφαλο και σήμερα πουλιέται για φυλαχτό.

Λίγο πριν φτάσουμε στο παρατηρητήριο του Μάτσου Πίτσου, συναντήσαμε ένα κοπάδι λάμα να βόσκει δίπλα στα ερείπια, μέσα στην πρωινή πάχνη. Δεν νομίζω να το ενοχλήσαμε, άλλωστε εμείς μόνο περαστικοί ήμαστε…

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή