Του Γεωργίου E. Κάρλου
Τυχαία, διάβασα ένα φυλλάδιο του υπουργείου Γεωργίας, με τον τίτλο «Ιχθυοκαλλιέργειες και θαλάσσιο περιβάλλον», που εκδόθηκε το 2000 σε 2.000 αντίτυπα με χρηματοδότηση από το ελληνικό Δημόσιο και την E.E., και στο οποίο παρουσιάζονται τα πορίσματα μιας έρευνας, που συντονίστηκε από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (ΙΘΑΒΙΚ) και το Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Μια και έχω ασχοληθεί για περισσότερα από 30 χρόνια με μελέτες επεξεργασίας αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων και περιστασιακά το 1995 με τη ρύπανση από τις Μονάδες Ιχθυοκαλλιέργειας (M.I.), αφού μελέτησα το φυλλάδιο και την αρχική μελέτη κατέληξα στο συμπέρασμα ότι με καθαρώς επιστημονικά κριτήρια, η έκδοση αυτού του φυλλαδίου είναι μια απαράδεκτη σπατάλη χρημάτων των φορολογουμένων και της E.E., γιατί απλούστατα δεν προσφέρει απολύτως τίποτα και αποπροσανατολίζει τον αναγνώστη, όπως αποδεικνύεται κατωτέρω.
Χωρίς ποσοτικά στοιχεία
Το φυλλάδιο αυτό έχει μια παγκόσμια πρωτοτυπία, άξια να αναφερθεί στο βιβλίο Γκίνες, ενώ σ’ αυτό αναφέρεται ότι «σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να προσδιορισθούν ποσοτικά οι εισροές στο θαλάσσιο περιβάλλον», σ’ αυτό το φυλλάδιο δεν αναφέρεται ούτε ένα ποσοτικό στοιχείο για τα ρυπαντικά φορτία που απορρίπτονται στη θάλασσα. Αναλυτικότερα: α) Το φυλλάδιο αυτό δεν αναφέρει ούτε μία από τις ημερήσιες ποσότητες και ούτε ένα από τα βασικά ημερήσια και συνολικά ανά τόννο παραγόμενων ψαριών ρυπαντικά φορτία σε BOD5 σε ενώσεις αμμωνιακού αζώτου και φωσφόρου για: τις τροφές, τις τροφές που καθιζάνουν και σαπίζουν στον πυθμένα και τα κόπρανα και ούρα των ψαριών. β) Το φυλλάδιο αυτό δεν αναφέρει ούτε ένα ποσοτικό στοιχείο για τα χημικά (αντιβιοτικά, αναισθητικά, απολυμαντικά και φυτοκτόνα) που χρησιμοποιούνται για να συντηρήσουν τις εγκαταστάσεις, για να αποφύγουν παρασιτικά ή λοιμώδη νοσήματα και για να ελέγξουν την ανάπτυξη φυκών. γ) Το φυλλάδιο αυτό δεν αναφέρει ούτε ένα από τα ισοζύγια μάζης για τον άνθρακα, για το άζωτο και για τον φώσφορο, που έπρεπε οπωσδήποτε να αναφέρονται. Το φυλλάδιο δίδει μόνο πάχη λάσπης 10-12 cm μέχρι 5 cm από τους κλωβούς και δεν δίδει ούτε τον συνολικό όγκο της λάσπης ούτε και το πώς κατανέμεται αυτός στον πυθμένα. δ) Το φυλλάδιο αυτό δεν αναφέρει ούτε ένα από τα μοντέλα διασποράς της ρύπανσης κάτω από τους κλωβούς, συναρτήσει της ταχύτητος των κυριοτέρων υποβρυχίων ρευμάτων που θα απεικόνιζαν: τι ποσότητες λάσπης καθιζάνουν κάτω από τους κλωβούς, τι μέχρι τα 100 ή 1.000 ή και περισσότερα μέτρα, αν το σχήμα της ακτής βοηθάει να συσσωρεύεται εκεί λάσπη, επειδή απλώς εγκλωβίζεται εκεί. Τα μοντέλα διασποράς και τα ισοζύγια μάζης δεν αναφέρονται στο φυλλάδιο, γιατί περιλαμβάνονται στους μελλοντικοόυς στόχους της αρχικής μελέτης!
Αν είχαν αναφερθεί αυτά τα στοιχεία, τότε θα ήταν πολύ εύκολο ο αναγνώστης να σχηματίσει μια σαφή εικόνα για την τάξη του μεγέθους της ρυπάνσεως, που προκαλείται από την ετήσια παραγωγή 400 τόννων τσιπούρας και να συσχετίσει αυτήν τη ρύπανση με τη ρύπανση από τα ακατέργαστα λύματα 5.200 έως 11.000 ατόμων σε ένα χρόνο!
Είναι απαράδεκτο να αναφέρεται στο φυλλάδιο ότι δεν βρέθηκε καμιά έντονα ρυπασμένη ζώνη, όταν κάτω από τους κλωβούς υπάρχουν στρώματα λάσπης πολλών εκατοντάδων τόννων και μάλιστα σε κατάσταση σήψης, που εκλύει μεθάνιο και το δηλητηριώδες για τα ψάρια υδρόθειο, που αναγκάζει τις M.I. για να προστατεύσουν τα ψάρια τους να μετακινούν τους κλωβούς σε άλλη θέση ή να αφήνουν μια θέση καλλιέργειας για ένα ή δύο χρόνια σε αργία, σαν αγρανάπαυση!! Είναι απαράδεκτο να αναφέρεται στο φυλλάδιο ότι υπάρχει κίνδυνος ευτροφισμού στη θάλασσα και ότι μπορεί να προκληθούν περιβαλλοντικά προβλήματα αν δεν τηρηθούν οι κατάλληλοι κανόνες για την επιλογή της θέσης εγκατάστασης και να μην αναφέρονται εκεί ούτε τα απορριπτόμενα στη θάλασσα φορτία των ενώσεων αζώτου και φωσφόρου, αλλά ούτε και αυτοί οι κανόνες. Είναι απαράδεκτο να αναφέρεται σε αυτό σαν ένα μέτρο που διασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος η εκπόνηση μιας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για τη χορήγηση αδείας εγκαταστάσεως M.I., όταν ακόμη και στην αρχική μελέτη (σελ. 133) υπάρχει φράση, κομμένη από το φυλλάδιο, που επισημαίνει το ασήμαντο της συμβολής των ΜΠΕ στην προστασία του περιβάλλοντος, πράγμα που αποδεικνύει το από καιρό γνωστό στους ειδικούς ότι οι ΜΠΕ για τις M.I., γίνονται για το θεαθήναι, αφού δεν υπάρχουν πλήρεις κανονισμοί.
Είναι αντιεπιστημονικό, όταν μελετάει κάποιος τις επιπτώσεις των M.I. στο θαλάσσιο περιβάλλον να μελετάει τρεις M.I. αντιπροσωπευτικές της μέσης κατάστασης και όχι και τουλάχιστον μία M.I. από τις πιο ακραίες καταστάσεις. Τέλος, είναι απαράδεκτο, που έσπευσαν να εκδώσουν αυτό το φυλλάδιο προτού ολοκληρωθεί η μελέτη του ΙΘΑΒΙΚ.
Κριτική της αρχικής μελέτης του ΙΘΑΒΙΚ
Κατά την επιστημονική μου γνώμη η μελέτη, όπως είναι, ελάχιστα ουσιώδη πράγματα προσφέρει, αν και θα μπορούσε να ήταν μια πολύ αξιόλογη εργασία αν είχαν περιληφθεί σε αυτήν τη μελέτη όλα όσα αναφέρονται ανωτέρω σαν ελλείψεις του φυλλαδίου.
Το μόνο σημαντικό είναι η πολύ αξιόλογη συλλογή της διεθνούς και της ελληνικής βιβλιογραφίας. Επίσης είναι πολύ σημαντικό και το γεγονός ότι Ελληνες επιστήμονες αποκτούν εμπειρία σε τέτοιες έρευνες και που θα μπορούσαν στο μέλλον να προσφέρουν πολλά στον τόπο, ιδίως αν αφεθούν να εργασθούν ελεύθερα…
Ο κ. Γ. E. Κάρλος είναι χημικός μηχανικός.