Γραμματικό, Πολυδένδρι, Κερατέα και Κορωπί είναι οι πρώτοι τέσσερις χώροι, στους οποίους διά νόμου θα χωροθετηθούν εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων. Θα ακολουθήσει δεύτερη κυβερνητική απόφαση, με την οποία θα χωροθετηθούν παρόμοιες εγκαταστάσεις σε τρεις περιοχές στη Δυτική Αττική – στη Φυλή, τα Μέγαρα και τη Μάνδρα. Ωστόσο σε τρεις μόνο από τις περιοχές αυτές, το Πολυδένδρι, την Κερατέα και τη Φυλή, θα δημιουργηθούν Χώροι Υγειονομικής Ταφής των Απορριμμάτων (XYTA), ενώ στις υπόλοιπες περιοχές θα γίνουν Κέντρα Διαλογής και εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ελαστικών, αναλώσιμων υλικών, κ.ά.
Η ανακύκλωση των απορριμμάτων στην πηγή, σε συνδυασμό με τη μηχανική ανακύκλωση και τέλος η υγειονομική ταφή των απορριμμάτων, είναι η μέθοδος που έχει επιλεγεί για τη διαχείριση των απορριμμάτων στο Λεκανοπέδιο. Στους τρεις XYTA που αναμένεται να λειτουργήσουν το 2004, θα κατευθύνονται και θα κατανέμονται περίπου ισόποσα, οι 6.000 τόνοι σκουπιδιών που παράγονται καθημερινά στην Αττική.
Δίπλα στον Ενιαίο Σύνδεσμο Δήμων και Κοινοτήτων Αττικής (ΕΣΔΚΝΑ) για τη διαχείριση των απορριμμάτων, πρόκειται να λειτουργήσουν δύο ακόμη Σύνδεσμοι της Αυτοδιοίκησης, ένας στη Βορειο-Ανατολική και ένας στη Νοτιο-Ανατολική Αττική, που θα αναλάβουν την ευθύνη της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Αυτό είναι το οριστικό σχέδιο που αναμένεται να εισηγηθεί η αρμόδια υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. B. Παπανδρέου -πιθανώς και αυτή την εβδομάδα στο Υπουργικό Συμβούλιο- προκειμένου στη συνέχεια να ψηφιστεί από τη Βουλή ο νόμος για τη χωροθέτηση των εγκαταστάσεων.
Στο μεταξύ, σε δύσκολη διαπραγμάτευση βρίσκονται οι ενδιαφερόμενοι δήμοι και το ΥΠΕΧΩΔΕ, εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα και τουλάχιστον μέχρι την απόφαση της Βουλής.
Επιδιώκεται συναίνεση
Το υπουργείο επιδιώκει μια όσο το δυνατόν πιο ευρεία συναίνεση στις ειλημμένες αποφάσεις για το θέμα. Κάποιοι δήμοι διαπραγματεύονται τα μεγαλύτερα δυνατά αντισταθμιστικά οφέλη και τη βελτίωση των όρων για τη φιλοξενία εγκαταστάσεων διαχείρισης σκουπιδιών και άλλοι δήμοι (κυρίως Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης της βορειο-ανατολικής Αττικής), λειτουργώντας περισσότερο ως «ελίτ» και λιγότερο ως αρωγοί επίλυσης του προβλήματος, επιμένουν μέχρι εσχάτων να επιδιώκουν τη διαχείριση του προβλήματος «εκτός της δικής τους αυλής».
Το ΥΠΕΧΩΔΕ, προκειμένου να τους πείσει χρησιμοποιεί διάφορα «όπλα». Καταρχήν χρησιμοποιεί τη μελέτη για τη χωροθέτηση των XYTA, που παραδόθηκε πριν από λίγες μέρες και στην οποία βαθμολογείται η καταλληλότητα των υποψήφιων περιοχών. Είναι χαρακτηριστικό -και υποθέτουμε διόλου τυχαίο- ότι η επιστημονική επάρκεια των τριών μελετητικών γραφείων που ανέλαβαν την εκπόνηση της μελέτης, δεν αμφισβητείται, ενώ η σύνθεσή τους είναι διακομματική, ώστε να μην αμφισβητηθεί η μελέτη τουλάχιστον για κομματικές σκοπιμότητες.
Κομματικές πιέσεις
Κατά δεύτερον, επιχειρεί αλλεπάλληλες κομματικές συνάξεις προκειμένου να καμφθούν αντιρρήσεις (στο εσωτερικό του ΠΑΣΟΚ), χωρίς αποτέλεσμα μέχρι τώρα, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα αναζητούν θέσεις που να ισορροπούν ανάμεσα στο μικρότερο πολιτικό κόστος και σε μια βιώσιμη και αποτελεσματική λύση, όμως πάλι χωρίς αποτέλεσμα.
Κατά τρίτον, το ΥΠΕΧΩΔΕ αποφεύγει εντέχνως να διευκρινίσει ποιες ακριβώς ποσότητες απορριμμάτων θα «φιλοξενούνται» σε κάθε έναν από τους τρεις XYTA και αυτό γιατί οι δήμοι της νοτιο-ανατολικής Αττικής δεν θέλουν ο χώρος που θα δημιουργηθεί στην περιοχή τους να δέχεται σκουπίδια από άλλους δήμους. Το θέμα λοιπόν μένει αδιευκρίνιστο μέχρι «να το λύσει η ζωή» -κανείς βεβαίως δεν πιστεύει ότι θα γίνει μια μεγάλη επένδυση για τη διαχείριση μόνο 300 τόνων σκουπιδιών την ημέρα.
Εντέχνως, επίσης, το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν δίνει «καθαρές απαντήσεις» στο αίτημα των δήμων της νοτιο-ανατολικής Αττικής για την υιοθέτηση της αεριοποίησης (μορφή καύσης των απορριμμάτων) ως εναλλακτική πρόταση για τη διαχείριση των απορριμμάτων, μορφή που ακόμη εφαρμόζεται σε πιλοτικό επίπεδο.
Πάντως, η «ιδιότυπη» διαπραγμάτευση μεταξύ των ενδιαφερόμενων πλευρών, μοιάζει να έχει καταλήξει ως προς τα βελτιωμένα αντισταθμιστικά οφέλη που θα λαμβάνουν οι περιοχές, οι οποίες θα φιλοξενήσουν εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, ενώ βέβαιη θεωρείται η δημιουργία νέων φορέων που θα έχουν τη διαχείριση των εγκαταστάσεων και στους οποίους θα συμμετέχουν οι δήμοι της περιοχής.
Κάτι που δημιουργεί ερωτηματικά είναι η επιδίωξη να δημιουργηθούν δύο και τρεις Σύνδεσμοι δήμων για τη διαχείριση των απορριμμάτων, ενώ όλοι θα είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στο Σύνδεσμο που ήδη υπάρχει.
Τα επιχειρήματα των αντιδρώντων
Πριν ακόμη ολοκληρωθούν και παρουσιαστούν οι μελέτες για τις περιοχές στις οποίες προτείνεται να χωροθετηθούν οι εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων, είδαν το φως της δημοσιότητας μελέτες που αναλύουν το γιατί δεν πρέπει να γίνουν XYTA σε αυτές τις περιοχές.
Ετσι, ενώ είναι άγνωστο σε ποια περιοχή της Κερατέας ή του Γραμματικού ή σε ποιο σημείο στο Κορωπί προτείνεται να γίνουν XYTA ή κέντρα διαλογής και με βάση ποια κριτήρια επελέγησαν οι χώροι, υπάρχουν αρκετές μελέτες που αποκλείουν την ευρύτερη περιοχή, είτε γιατί είναι αρχαιολογικός χώρος είτε γιατί είναι δασική έκταση είτε γιατί οι χώροι είναι ακατάλληλοι γεωλογικά ή υδρογεωλογικά ή και διότι συντρέχουν σοβαροί «κοινωνικοί λόγοι»…
Με αφετηρία, λοιπόν, αυτές τις μελέτες, έχουν εκφράσει την κατηγορηματική τους αντίθεση στους όποιους σχεδιασμούς οι κοινότητες Πολυδενδρίου, Καπανδριτίου, Βαρνάβα, Γραμματικού, Καλάμου, Μαλακάσας, Αφιδνών, Μαρκοπούλου, οι δήμοι Αγ. Στεφάνου, Μαραθώνα και Ωρωπού, δηλαδή σχεδόν όλη η βορειο-ανατολική Αττική, καθώς και οι δήμοι Κορωπίου, Κερατέας, Παιανίας, Μαρκοπούλου και Σπάτων.
Ο δήμος Κορωπίου, εγγράφως και προς κάθε κατεύθυνση έχει επισημάνει ότι η περιοχή που έχει επιλεγεί:
Απέχει περίπου 1.000 μέτρα από το Σχέδιο Πόλης και 300 μ. από το όριο του βιοτεχνικού πάρκου.
Απέχει 1.200 μ. από τον άξονα προσγείωσης των αεροπλάνων στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Απέχει 700 μέτρα από τον αρχαιολογικό χώρο του αρχαίου οικισμού Λαμπρικάς.
Βρίσκεται στην A΄ ζώνη προστασίας του Υμηττού.
Επίσης, υπάρχει μελέτη του κ. Σ. Λέκκα, γεωλόγου, καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην οποία αναφέρεται ότι η συγκεκριμένη επιλογή «μπορεί να χαρακτηριστεί ως ωρολογιακή βόμβα, γιατί σε περίπτωση τεχνολογικού ατυχήματος, που δεν είναι σπάνιο, ο υδροφόρος ορίζοντας θα μολυνθεί ανεπανόρθωτα…».
Κάτοικοι στην περιοχή του Γραμματικού επικαλούνται μελέτη του καθηγητή Γεωχημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. A. Κελεπέρτζη, στην οποία αναφέρεται ότι η περιοχή «κρίνεται πως δεν πληροί τις προϋποθέσεις», ενώ παλαιότερη γνωμάτευση αναφέρεται «στην ύπαρξη ενεργού ρήγματος».
Μελέτη, βεβαίως, υπάρχει και για το Καπανδρίτι, του καθηγητή Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Δ. Παπανικολάου, ο οποίος σημειώνει «ότι είναι απορίας άξια η επιλογή», καθώς -όπως αναφέρει- είναι πολύ πιθανόν τα σκουπίδια από την προτεινόμενη θέση να φτάσουν μέχρι τη λίμνη του Μαραθώνα, όπως επίσης ότι βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του ρήγματος Αυλώνα-Μαλακάσας.
Οσον αφορά την Κερατέα, το βασικό αντι-επιχείρημα είναι ότι η επιλεγείσα περιοχή, εφάπτεται του αρχαιολογικού χώρου Οβριόκαστρο.
Γιατί δεν επελέγησαν άλλες λύσεις
Πριν από μια δεκαετία για πρώτη φορά η Ευρωπαϊκή Ενωση ως ενιαίος Οργανισμός, αλλά και ως ξεχωριστά κράτη, υιοθέτησε την ανακύκλωση και την ασφαλή υγειονομική ταφή όσων απομένουν, ως την πλέον ενδεδειγμένη λύση του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμάτων. O συνδυασμός των δύο αυτών μεθόδων κερδίζει συνεχώς έδαφος τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη, ενώ στην Αμερική έχει καθιερωθεί σε ποσοστό 95%.
H μέθοδος της καύσης
Η Ευρωπαϊκή Ενωση, παρ’ ότι δεν έχει με οδηγία της αποκλείσει την μέθοδο της καύσης και τις διάφορες -έστω και βελτιωμένες- παραλλαγές της, και αυτό κυρίως για λόγους που αφορούν την ισορροπία της αγοράς, έχει υιοθετήσει οδηγίες και κανονισμούς που θεσπίζουν στάνταρτ για την προστασία του περιβάλλοντος και δίνουν προβάδισμα στο συνδυασμό ανακύκλωση – ΧΥΤΑ.
Αλλωστε, τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη έχουν μειωθεί σημαντικά οι επενδύσεις στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων μέσω καύσης.
Στην Ελλάδα, οι θιασώτες της καύσης έχουν πλέον εκλείψει (στις αρχές της δεκαετίας του ’90 οι φωνές υπέρ της καύσης ήταν πολλές), ενώ το μοντέλο που έχει υιοθετηθεί τόσο από το ΥΠΕΧΩΔΕ, όσο και από την Περιφέρεια Αττικής, στους σχετικούς συνδυασμούς είναι διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση και ΧΥΤΑ.
Οι στόχοι της Ε.Ε.
Πρώτος στόχος της ευρωπαϊκής στρατηγικής όσον αφορά τη διαχείριση στερεών αποβλήτων, παραμένει η πρόληψη, δηλαδή ο περιορισμός της ποσότητας, αλλά και της βλαπτικότητας των παραγόμενων απορριμμάτων. Δεύτερος στόχος, είναι η ανακύκλωση, δηλαδή η ανάκτηση υλικών. Τρίτος στόχος, η ορθολογική και ασφαλής μεταφορά (στη βάση της αρχής της εγγύτητας) των στερεών αποβλήτων και τελευταία η ασφαλής τελική διάθεση, δηλαδή η υγειονομική ταφή των απορριμμάτων.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν απολύτως προσαρμοστεί με πρωτοποριακό τρόπο η Αγγλία και με επιτυχία ακολούθησαν η Γερμανία, η Γαλλία και οι σκανδιναβικές χώρες.
Η Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεν υπεισέρχεται σε συγκεκριμένες προτάσεις και υποδείξεις ως προς τις μεθόδους και τις τεχνολογίες που θα εφαρμοστούν σε κάθε κράτος-μέλος της. Θέτει όμως συγκεκριμένους και ειδικούς κανόνες και μέτρα.
Ετσι, εκτός από τις παραπάνω «στρατηγικές» κατευθύνσεις που επέλεξε, επιπλέον έχει εκδώσει την οδηγία 99/31/EK για την υγειονομική ταφή, η οποία συνοδεύεται από αρκετά τεχνικά παραρτήματα σχετικά με την κατασκευή, την περιβαλλοντική επιτήρηση και παρακολούθηση και την τελική αποκατάσταση των χώρων υγειονομικής ταφής.
Σήμερα, στην Ελλάδα, παρ’ ότι κανένα Πανεπιστημιακό Ιδρυμα, στην πορεία αναζήτησης λύσης στο πρόβλημα των απορριμμάτων στην Αττική, δεν έχει καταθέσει διαφορετική πρόταση, από τους δήμους της νοτιο-ανατολικής Αττικής, έχει κατατεθεί η πρόταση για την αεριοποίηση των απορριμμάτων που απομένουν από την ανακύκλωση, μέθοδος που απαιτεί μικρούς χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων.
Η μέθοδος αυτή, σύμφωνα με τους προτείνοντες, είναι περιβαλλοντικά απολύτως αποδεκτή, καθώς οι αέριες εκπομπές είναι σχεδόν ανύπαρκτες, ενώ το υπόλειμμα προς ταφή είναι ελάχιστο. Επίσης σημειώνουν ότι και το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων με τη μέθοδο αυτή είναι πολύ πιο οικονομικό.
Βεβαίως -όπως οι ίδιοι επισημαίνουν- η μέθοδος αυτή δεν έχει εφαρμοστεί σε καμιά ευρωπαϊκή πόλη, ενώ παγκοσμίως έχει εφαρμοστεί μόνο στο Τορόντο, καθώς το σχετικό σύστημα, είναι προϊόν Καναδών.
Πολλοί, από την άλλη πλευρά, είναι αυτοί που αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τη μέθοδο αυτή, καθώς δύο παρόμοιες μονάδες που λειτούργησαν στη Σουηδία και στην Αυστραλία έπαψαν να λειτουργούν. Σημειώνουν, λοιπόν, ότι ίσως δεν είναι σκόπιμο να γίνει μια τεράστια επένδυση για μια μέθοδο της οποίας η εφαρμογή είναι κατ’ ουσίαν, ακόμη, πιλοτική. Από την άλλη, το ΥΠΕΧΩΔΕ όσο και ο αρμόδιος Σύνδεσμος (ΕΣΔΚΝΑ), δεν έχουν τοποθετηθεί επί του θέματος, αφού δεν τους έχει υποβληθεί κάποια ολοκληρωμένη τεχνική πρόταση, προκειμένου να αξιολογηθεί.
Σε κάθε περίπτωση και όποια μέθοδος και αν επιλεγεί, απαραίτητη είναι η δημιουργία χώρων υγειονομικής ταφής, η δυναμικότητα των οποίων θα ποικίλλει αναλόγως με τις ποσότητες που θα οδηγούνται σε ταφή.