Σοβαρούς κινδύνους για τη γονιμότητα εγκυμονούν τοξικές ενώσεις, όπως το κλοφέν, οι διοξίνες, το DDT (εντομοκτόνο), τα παράγωγα του φθαλικού οξέος και δεκάδες άλλες χημικές ουσίες, που λειτουργούν ως περιβαλλοντικοί ρυπαντές.
Ειδικότερα, όπως εξηγεί στην «K» ο εμβρυολόγος κ. Ευστάθιος Νικολαρόπουλος, διευθυντής Εργαστηρίου του Ινστιτούτου «IVF & Genetics», το κλοφέν (πολυχλωριωμένα διφαινύλια) δημιουργεί προβλήματα στην ποιότητα του σπέρματος των ανδρών που έχουν εκτεθεί, ενώ προκαλούν επιβράδυνση της ανάπτυξης των εμβρύων, πρόωρους τοκετούς ή αποβολές. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μεταβάλει τη φυσιολογική ισορροπία που υπάρχει στο φύλο των νεογνών σε βάρος της αναλογίας των αγοριών, όταν οι μητέρες τους έχουν εκτεθεί σε PCB’s (πολυχλωριωμένα διφαινύλια), καθώς επίσης και ότι θεωρείται υπεύθυνο για πρόκληση νευροτοξικότητας στα παιδιά (προβλήματα συμπεριφοράς και μνήμης). Πρόσφατη επιστημονική μελέτη απέδειξε ότι παρά την απαγόρευση της παραγωγής και χρήσης τους εδώ και περίπου 20 χρόνια, πολυχλωρικά διφαινύλια ανιχνεύονται ακόμα στο αμνιακό των εμβρύων των εγκύων γυναικών των ΗΠΑ.
Ανάλογα δυσλειτουργική για τις φυσικές ορμόνες είναι η δράση των διοξινών, των γεωργικών φαρμάκων (μυκητοκτόνων, ζιζανιοκτόνων, εντομοκτόνων), οργανικών διαλυτών (βενζόλιο κ.ά.) αλλά και των βιομηχανικών παραγώγων (φθαλικοί εστέρες, Bisphenol-A). Για το λόγο αυτό οι τοξικές ενώσεις ονομάζονται παρεμποδιστές των ενδοκρινών ορμονών ή περιβαλλοντικά οιστρογόνα.
Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ορισμένα καλλυντικά ευρείας κατανάλωσης περιέχουν παράγωγα φθαλικού οξέος, που θεωρείται υπεύθυνο για βλάβες στο αναπαραγωγικό σύστημα των αρσενικών εμβρύων (προστάτης, επιδιδυμίδα κ.ά.). H κατηγορία αυτών των ενώσεων χρησιμοποιείται εκτεταμένα στη βιομηχανία των πλαστικών ως εύκαμπτα παράγωγα του γνωστού PVC, υλικό, που συναντάται σε προϊόντα ευρείας κατανάλωσης, όπως διάφορες πλαστικές συσκευασίες (σακούλες, κουτιά, παιδικά παιχνίδια).
Το καρκινογόνο DDΤ
Οσον αφορά τη χρήση του καρκινογόνου εντομοκτόνου DDT, ευτυχώς για την Ελλάδα, έχει απαγορευθεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ωστόσο, συνεχίζει να παράγεται σε άλλες βαλκανικές χώρες με αποτέλεσμα να έχει εντοπιστεί στα νερά του Αιγαίου. H δράση του είναι κυρίως οιστρογονική, δηλαδή αναστέλλει τα ανδρογόνα και προκαλεί εκθηλυσμό.
Η επίδραση όλων αυτών των τοξικών ενώσεων στη γονιμότητα διαφαίνεται από σειρά ερευνών. Την τελευταία δεκαετία, έχει παρατηρηθεί πτώση των χαρακτηριστικών του σπέρματος σε πολλές χώρες, κυρίως δε στην Ελλάδα, την Αγγλία, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Γαλλία, ενώ από το 1993 μέχρι σήμερα έχουν διπλασιαστεί οι κρυψορχίες στις ΗΠΑ.
Εχει ακόμη εξακριβωθεί αύξηση ορισμένων παθήσεων των γεννητικών οργάνων, καθώς τα ποσοστά υποσπαδίας (ανατομική ανωμαλία, πάθηση της ουρήθρας) έχουν αυξηθεί σημαντικά στη M. Βρετανία από 7,5/10.000 (1960) σε 15/10.000 (1990) και στις ΗΠΑ από 20/10.000 (1970) σε 37/10.000 (1993).
Πολλά προβλήματα αναπαραγωγής έχουν διαπιστωθεί και στα ζώα που ζουν ελεύθερα στη φύση, κυρίως, όμως, στα ψάρια. Εντονα φαινόμενα ερμαφροδιτισμού έχουν καταγραφεί σε είδη ψαριών που ζούσαν σε ποτάμια με απόβλητα βιομηχανίας χαρτοπολτού ή χαρτιού. Ετσι, τα θηλυκά ψάρια εμφάνισαν και αρσενικά γεννητικά όργανα.
Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 12% των νέων ζευγαριών (περίπου 80 εκατομμύρια ανά τον κόσμο) αντιμετωπίζει προβλήματα γονιμότητας, ενώ στην Ελλάδα, το ποσοστό των υπογόνιμων ζευγαριών ανέρχεται στο 15% – 20% (200.000 – 300.000).