Κάποτε οι Ελληνες φοβούνταν μήπως γίνουν «γκαρσόνια» των Ευρωπαίων. Τελικά, αρκετοί έγιναν γκαρσόνια και μάλιστα φτηνά. Σε μια χώρα που θα μπορούσε να έχει τουρίστες το μισό χρόνο, η τουριστική περίοδος έχει περιορισθεί σε δύο μήνες. Σε μια χώρα μικρή και όμορφη, όπου ταίριαζε η ανάπτυξη ενός τουρισμού «μπουτίκ», αναπτύχθηκε ο μαζικός τουρισμός. Μαζικός τουρισμός σημαίνει προσφορά προϊόντος «σούπερ μάρκετ», πανομοιότυπου και φθηνού. E, σίγουρα αυτά τα δύο χαρακτηριστικά δεν είναι το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Οι απόγονοι των Τευτόνων και των Βίκινγκς βρίσκουν φτηνό ήλιο και ζεστή θάλασσα κι αλλού. Και όσο για τους Ελληνες που επιλέγουν τον μαζικό τουρισμό, γιατί αλήθεια να μην αμφιταλαντευθεί ένα ζευγάρι ανάμεσα σε εννέα ημέρες στη Ρόδο και ένα οκταήμερο στις οάσεις της Τυνησίας, όταν η τιμή είναι ίδια;
Η αρχή της καταστροφής
Τα μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα A΄ Κατηγορίας και άνω είναι για κάποιους φθηνά… Φθηνά για τα «γκρουπ» που μεταφέρουν οι μεγάλοι tour operators της Ευρώπης, αυτοί που ελέγχουν την τουριστική αγορά της Μεσογείου. Αυτοί εξασφάλισαν τιμές στα όρια του κόστους την περασμένη άνοιξη (έως 50% κάτω από την αναγραφόμενη τιμή στην «πόρτα»). Τότε, που ο πόλεμος στο Ιράκ και το SARS είχαν τρομοκρατήσει την τουριστική βιομηχανία. Και αφού εξασφάλισαν τις εξευτιλιστικές τιμές, «αξιοποίησαν» στη συνέχεια την κρίση του τουρισμού στην Ελλάδα, επιβάλλοντας ακόμη χαμηλότερες τιμές, κάτω του κόστους πλέον (έως 70% κάτω από την τιμή «πόρτας»). Οσοι ξενοδόχοι δεν υπέκυψαν στις ασφυκτικές πιέσεις των tour operators -οι οποίοι εννέα μήνες αφού είχαν «κλείσει» συμβόλαια, τα επαναδιαπραγματεύθηκαν με τους παραπάνω επαχθείς όρους- είδαν τα συμβόλαιά τους να ακυρώνονται εξ ολοκλήρου.
Ετσι, αν και σύμφωνα με τους αριθμούς ο τουρισμός στα μεγάλα νησιά παρουσιάζει μείωση 10% κατά μέσο όρο, οι πραγματικές απώλειες είναι πολύ μεγαλύτερες. Κι αυτό διότι οι τιμές, στις οποίες πούλησαν οι ξενοδόχοι είναι χαμηλές. Κι αν τα ξενοδοχεία-μεγαθήρια μπορούν να «μετακυλήσουν» τη ζημιά προσφέροντας υπηρεσίες χαμηλού επιπέδου -σε ό,τι αφορά την εξυπηρέτηση των πελατών και την ποιότητα της σίτισης- τα λιγότερο μεγάλα ξενοδοχεία βλέπουν το υποτιθέμενο κόστος να μεταβάλλεται σε ζημία. Οπως σημειώνει στην «K» ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Κω και ταμίας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων κ. N. Πουλιού, «το σύστημα αυτό έχει περιθωριοποιήσει τις μικρομεσαίες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Σε βάθος χρόνου, θα δημιουργηθεί κοινωνικό πρόβλημα, διότι οι μονάδες αυτές δεν θα έχουν πού την κεφαλήν κλίνη. Οι μονάδες αυτές δημιουργήθηκαν κυρίως από μετανάστες, που επένδυσαν σε ξενοδοχεία τις οικονομίες τους παίρνοντας και επιδοτήσεις μέσω του αναπτυξιακού νόμου. Τα χρήματα άργησαν να έρθουν, οι ξενοδόχοι χρεώθηκαν και σήμερα πολλά ξενοδοχεία απειλούνται με πλειστηριασμό. Πριν από λίγες ημέρες ο Σύλλογος Δανειοπληπτών Κω κατέλαβε το δημαρχείο για να σταματήσουν οι πλειστηριασμοί. Οι ξένοι και οι πολυεθνικές δημιούργησαν ξενοδοχεία με εκατοντάδες κλίνες πολλών αστέρων, η Κως κορέσθηκε, αλλά το κράτος δεν σταμάτησε να βγάζει άδειες».
Το σύστημα all inclusive
Το σύστημα all inclusive είναι η τελευταία «καινοτομία» των μεγάλων, διεθνών τουριστικών οργανισμών. Σημαίνει πολύ απλώς ότι ο τουρίστας πληρώνει ένα ποσό στο τουριστικό γραφείο της χώρας του, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται οποιαδήποτε δαπάνη του μέσα στο ξενοδοχείο σε φαγητό, ποτό και ψυχαγωγία. Αμερικανική επινόηση, εισήχθη στην Ευρώπη μέσω Ισπανίας, τη δεκαετία του 1990. Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκαν -και συνεχίζουν να διαμορφώνονται- τουριστικές μονάδες σε αυτό το μοντέλο. Πρόκειται για μικρά χωριά 4-5 αστέρων, που προσφέρουν τα πάντα. Οπως επισημαίνει ο κ. Πουλιού, «η ισπανική αγορά απομόνωσε τελικά αυτό το συστήμα πριν από τρία – τέσσερα χρόνια, διότι οι ξενοδόχοι κατανόησαν κάποια στιγμή ότι δούλευαν χωρίς κέρδος, αν και πρόσφεραν υπηρεσίες χαμηλής ποιότητας. Μάλιστα, οι Ισπανοί μήνυσαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τους tour operators, αλλά έχασαν την υπόθεση, διότι δεν εμπίπτει στις περιπτώσεις αθέμιτου ανταγωνισμού. Το μοντέλο έχει μεταφερθεί στην Ελλάδα και όταν κορεσθεί η ελληνική αγορά, θα συνεχίσει την πορεία του σε Τουρκία, Τυνησία, Μαρόκο».
Συνέπειες
Οι συνέπειες αυτού του συστήματος, στο οποίο απευθύνεται η συντριπτική πλειοψηφία των Γερμανών και Βρετανών (που συνιστούν το 75% της τουριστικής κίνησης των μεγάλων νησιών) είναι σαρωτικές: όπως χαρακτηριστικά λέει ο αντινομάρχης Κέρκυρας, υπεύθυνος για τον τουρισμό, κ. Στ. Πουλημένος, «η κραυγή αγωνίας προέρχεται κυρίως από τις επιχειρήσεις που βρίσκονται έξω από αυτές τις μονάδες, όπως εστιατόρια, μπαρ, καταστήματα πώλησης ειδών λαϊκής τέχνης, χρυσοχοεία. Πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν στα νησιά, όπου εφαρμόζεται αυτό το σύστημα».
Τι μπορεί να γίνει; O κ. Πουλημένος μιλάει για «αναπροσαρμογή της οικονομικής βάσης. O κόσμος θα πρέπει να μεταστραφεί σε άλλες δραστηριότητες, όπως η καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων. Τους μήνες της τουριστικής αιχμής μεταφέρουμε προϊόντα από το εξωτερικό και την Πρέβεζα.
Η αγροτική παραγωγή στην Ιταλία ανέρχεται σε 16%, το ποσοστό της Γαλλίας είναι λίγο υψηλότερο. Εμείς με το 4% έχουμε περιθώρια». Και ο κ. Πουλιού συμπληρώνει: «Προσπαθούμε να βρούμε άλλους τρόπους προσέλκυσης τουριστών, όλο το χρόνο.
Να αναπτύξουμε τον συνεδριακό τουρισμό, τον αθλητικό τουρισμό στους σύγχρονους χώρους προπόνησης που κατασκευάσθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια. Να αναπτύξουμε τη μαρίνα για συντήρηση σκαφών»…
Ελληνας τουρίστας
Η Ενωση Ξενοδόχων Νάξου έχει δημιουργήσει οργανωμένο γραφείο που ενημερώνεται καθημερινά για τις διαθέσιμες κλίνες στο νησί. Οπως σημείωνει ο πρόεδρος της Ενωσης κ. K. Κάβουρας «γίνεται προσπάθεια για συγκράτηση των τιμών σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με την εξυπηρέτηση των τουριστών. Τα καλά ξενοδοχεία και τα καλά ενοικιαζόμενα δωμάτια έχουν κίνηση. Το πρόβλημα παρουσιάζεται στα χαμηλής ποιότητας καταλύμματα. Γράψτε, πάντως, ότι τον Δεκαπενταύγουστο θα υπάρχουν διαθέσιμα καλά δωμάτια στο νησί». Γεγονός είναι ότι στα μικρότερα και φθηνότερα νησιά, που αποτελούν παραδοσιακά προορισμούς για Ελληνες ταξιδιώτες, η κατάσταση είναι άσχημη. Στα περισσότερα, η πληρότητα τον Ιούλιο αναμένεται να κυμανθεί μεταξύ 40% – 60% και όλοι περιμένουν τον Αύγουστο, τον μήνα της ελληνικής οικογένειας για να σωθούν από… το τέλμα. Πολλοί ξενοδόχοι δηλώνουν ότι είναι έτοιμοι να πουλήσουν τις περιουσίες τους. O μέσος Ελληνας δεν μπορεί πλέον να απολαύσει τη φύση της χώρας του. Οπως λέει ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Ανδρου, κ. N. Μανούσος: «Τις επιχειρήσεις τις κρατάει ο λαός. Κι όταν ο λαός δεν έχει χρήματα, από που θα ζήσουν οι επιχειρήσεις;».