Τετραπλάσιο κίνδυνο να πάθουν δηλητηρίαση και διπλάσιο κίνδυνο να υποστούν ατύχημα στην παιδική χαρά, ή άλλους χώρους αναψυχής, αντιμετωπίζουν τα παιδιά των γυναικών καριέρας, που λόγω των επαγγελματικών τους υποχρεώσεων αναθέτουν τη φροντίδα τους στη γιαγιά ή στην οικιακή βοηθό. Εξίσου σημαντικός παράγοντας πρόκλησης ατυχήματος στα παιδιά είναι όμως και η χαμηλή μόρφωση ή το νεαρό της ηλικίας της μητέρας, ενώ στις υποβαθμισμένες περιοχές τα ατυχήματα είναι περισσότερα και τα μέτρα πρόληψης λιγότερα, για οικονομικούς λόγους. Κατά την προσχολική ηλικία, τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν στο σπίτι και είναι οι γονείς που έχουν την αποκλειστική ευθύνη για την πρόληψή τους. H κατάσταση όμως γίνεται πιο σύνθετη στην εφηβεία, όταν τα παιδιά σπάνε τα «δεσμά» της οικογένειας και ανοίγοντας τα φτερά τους αντιμετωπίζουν την απειλή ενός τροχαίου ατυχήματος.
Ταξικά τα αίτια των τραυματισμών
Με κοινωνικοοικονομικά αίτια αλλά και με το περιβάλλον, μέσα στο οποίο ζουν και μεγαλώνουν τα παιδιά, συνδέονται τα ατυχήματα στην παιδική και εφηβική ηλικία. Νέα στοιχεία μελετών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του Κέντρου Πρόληψης Ατυχημάτων, έδειξαν ότι παιδιά που ζουν σε υποβαθμισμένες περιοχές κινδυνεύουν περισσότερο να πάθουν ατύχημα, ενώ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η μόρφωση και η ηλικία της μητέρας, αλλά και ο χρόνος που μπορεί να διαθέσει ως εργαζόμενη για τα παιδιά της.
Οι αριθμοί δίνουν την εικόνα μιας επιδημίας που δεν ανακάμπτεται, όμως δεν μπορούν να αποκαλύψουν την τραγική πραγματικότητα από την απώλεια ενός και μόνον παιδιού. Τα παιδιά που χάνουν τη ζωή τους από ατύχημα, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων έως 19 ετών, είναι πολύ περισσότερα από εκείνα που πεθαίνουν απ’ όλες τις ασθένειες μαζί. Ενώ όμως στην παιδική ηλικία τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν μέσα στο σπίτι ή στους χώρους αναψυχής, όπως οι παιδικές χαρές κ.λπ., στους εφήβους αυξάνεται δραματικά η συχνότητα των τροχαίων ατυχημάτων.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν ένα ατύχημα είναι πολλοί και συχνά απρόβλεπτοι.
Μελέτη που έγινε όμως από τον παιδίατρο κ. Δημήτρη Λάγγα, επιστημονικό συνεργάτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, έδειξε ότι τα ατυχήματα δεν συνδέονται μόνο με το ίδιο το παιδί, δηλαδή, την ηλικία, το στάδιο ψυχοκινητικής ανάπτυξής του, το φύλο και την πιθανή επιρρέπειά του να κάνει επικίνδυνα πράγματα. Συνδέονται επίσης με το φυσικό περιβάλλον διαβίωσης, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας, τον αριθμό των μελών της, τη συμπεριφορά των γονιών και το νομοθετικό πλαίσιο της κάθε χώρας, που δημιουργούν θετικές ή αρνητικές συνθήκες για την πρόληψη των ατυχημάτων.
Η μελέτη εξέτασε την επίδραση της συμπεριφοράς των γονιών στην πρόκληση, αλλά και στην πρόληψη των ατυχημάτων σε παιδιά ηλικίας δύο έως τεσσάρων ετών, που ζουν στα Λιόσια και σε αστική περιοχή της Αθήνας (Αμπελόκηποι). Διαπιστώθηκε ότι στις υποβαθμισμένες περιοχές τα ατυχήματα είναι περισσότερα και τα μέτρα πρόληψης, (ειδικό κάθισμα για το αυτοκίνητο, ειδικό δίχτυ προστασίας στους εξώστες κ.λπ.), λιγότερα.
«Στην αστική περιοχή, διευκρινίζει ο κ. Λάγγας, πολλοί περισσότεροι γονείς είχαν ανώτερη εκπαίδευση και πολλές μητέρες εργάζονταν, άρα το οικονομικό επίπεδο των οικογενειών ήταν υψηλότερο. Υπήρχαν όμως και άλλες διαφοροποιήσεις.
Παραδείγματος χάριν, στα Λιόσια, ο μέσος όρος παιδιών ανά οικογένεια είναι μεγαλύτερος, άρα και η φροντίδα για κάθε παιδί μικρότερη. Ακόμη και στον τομέα της ενημέρωσης η πιθανότητα της ορθής γνώσης της λειτουργίας τού Κέντρου Δηλητηριάσεων στην αστική περιοχή ήταν κατά 80% μεγαλύτερο. Ετσι, δεν μας εξέπληξε η διαπίστωση ότι στα Λιόσια τα παιδιά είχαν αυξημένο κίνδυνο για δηλητηριάσεις, εισροφήσεις, πτώσεις, χτυπήματα».
Ενας εξίσου σημαντικός παράγοντας πρόκλησης ατυχήματος στα παιδιά διαπιστώθηκε ότι είναι η χαμηλή μόρφωση και το νεαρό της ηλικίας της μητέρας. Ακόμη περισσότερο όμως πρέπει να προσέχουν οι γυναίκες καριέρας που λόγω των υψηλών επαγγελματικών τους υποχρεώσεων δεν έχουν τον αναγκαίο χρόνο για τη φροντίδα των παιδιών τους, την οποία αναθέτουν στη γιαγιά ή στην οικιακή βοηθό. Από τη μελέτη διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν τετραπλάσιο κίνδυνο να πάθουν δηλητηρίαση και διπλάσιο κίνδυνο να υποστούν ατύχημα σε χώρους αναψυχής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της απουσίας σωστής παρακολούθησης είναι ότι ένα στα πέντε νήπια έχει μασήσει τσιγάρο, όταν ο καπνός ενός και μόνου τσιγάρου μπορεί να είναι θανατηφόρος για ένα παιδί κάτω του ενός έτους.
«Υπάρχει η ενεργητική πρόληψη, (οι γονείς να σταθούν δίπλα στα παιδιά τους και να τους δέιξουν τι πρέπει να κάνουν» και η παθητική προστασία, σημειώνει ο κ. Λάγγας. Ενα παράδειγμα είναι οι προστατευτικές μπάρες στις πισίνες που μπορεί να μειώσουν τους πνιγμούς κατά 50% – 60%, ή το κλείδωμα των φαρμάκων σε μέρη που δεν μπορούν να φτάσουν τα παιδιά. Αλλά και η νομοθεσία μπορεί να υποχρεώσει τη φαρμακοβιομηχανία να τοποθετεί ειδικά πώματα ασφαλείας στα φάρμακα που υπάρχουν στα περισσότερα σπίτια και να τα διαθέτει σε μικρές ποσότητες, ώστε σε περίπτωση κατάποσης να μην προκαλούν θανατηφόρες δηλητηριάσεις».
Θύμα τροχαίου ένας στους δύο νέους 15 – 19 ετών
Περισσότερα από 10.000 τροχαία ατυχήματα σε παιδιά κατέγραψε την τελευταία πενταετία το Κέντρο Πρόληψης Ατυχημάτων μόνο στα τέσσερα κέντρα αναφοράς του, στο Αγλαΐα Κυριακού, το Ασκληπιείο Βούλας και στα νοσοκομεία Βόλου και Κέρκυρας. H μεγάλη πλειονότητα των ατυχημάτων (53,5%) αφορά εφήβους και νέους από 15 έως 19 ετών. H συχνότερη αιτία θανάτων από ατύχημα στην εφηβεία είναι τα τροχαία με τον έφηβο ως οδηγό ή (σπανιότερα), ως επιβάτης δικύκλου. Ακολουθούν τα τροχαία ατυχήματα με τον έφηβο ως οδηγό ή επιβάτη αυτοκινήτου. Οι επικίνδυνοι ελιγμοί, η υπερβολική ταχύτητα, η οδήγηση χωρίς κράνος, έπειτα από χρήση οινοπνεύματος ή άλλων ουσιών και η παραβίαση πολλών κανόνων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, είναι πράξεις αρκετά συχνές στην καθημερινή ζωή του έφηβου οδηγού. O έφηβος υποκύπτει εύκολα στις πιέσεις των συνομηλίκων του και προσπαθεί με παράτολμες ενέργειες να αποσπάσει τον θαυμασμό, επηρεάζεται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και προσπαθεί να μιμηθεί τις πράξεις των ενηλίκων. «Στη διάρκεια της εφηβείας», υπογραμμίζει η αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Ελένη Πετρίδου υπεύθυνη του Κέντρου Πρόληψης Ατυχημάτων, «κάθε νέος ή νέα, θα δοκιμάσει τις δυνατότητες που έχει. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας, στην ουσία, είναι όμως μια αντανάκλαση της δικής μας προσπάθειας που έχουμε κάνει ως γονείς να επικοινωνήσουμε με το παιδί μας στη διάρκεια του μεγαλώματός του. Κατά πόσο, δηλαδή, έχουμε επιτύχει -εκτός από την παροχή υλικών αγαθών- τη συναισθηματική επικοινωνία και την αποδοχή των προτιμήσεων του παιδιού μας. Κατά τη διάρκεια της προσχολικής ηλικίας είναι οι γονείς και το σχολείο οι κύριοι φορείς που διαμορφώνουν την προσωπικότητα του παιδιού. Στην εφηβεία, οι νέοι παραμερίζουν αυτά τα πρότυπα και περισσότερο επηρεάζονται στις επιλογές τους από το τι θα τους πούνε οι συνομήλικοί τους. Επομένως, σε αυτήν τη φάση, η δική μας παρέμβαση μπορεί να είναι διακριτική. Κατά κάποιο τρόπο πρόκειται περί αποδοχής των δικών τους επιλογών. Στην ουσία δρέπουμε τους καρπούς της επένδυσης που έχουμε κάνει στην ανατροφή των παιδιών μας. Να έχουν ένα περιβάλλον φιλικό, υποστηρικτικό, που θα τα βοηθήσει να μην υιοθετήσουν τις πιο επικίνδυνες συμπεριφορές και να μην γίνουν θύματα του διαφημιστικού και καταναλωτικού προτύπου που μας έχει φέρει ο δυτικός τρόπος ζωής». Πιο επιρρεπή στα ατυχήματα μεταξύ των εφήβων είναι τα αγόρια (σε σύνολο 22.000 ατυχημάτων, μόνο 6.000 είναι κορίτσια). Στην εφηβεία αυξάνονται τα τροχαία ατυχήματα και μειώνονται τα ατυχήματα στον ελεύθερο χρόνο, η συχνότητα των οποίων είναι πολύ μεγάλη για τα νήπια έως τεσσάρων ετών. Την τελευταία εξαετία (μόνο στα τέσσερα κέντρα αναφοράς του ΚΕΠΑ), καταγράφηκαν 24.936 ατυχήματα σε πάρκα και παιδικές χαρές στις ηλικίες αυτές και μόλις 5.262 ατυχήματα στον ελεύθερο χρόνο των εφήβων. Περισσότερα ατυχήματα στη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων έχουν παιδιά στην προεφηβική ηλικία (από 10 έως 14 ετών), διότι τολμούν να ξεπεράσουν τα όριά τους, χωρίς να έχουν ακόμη εκπαιδευτεί αρκετά. Από τις χιλιάδες των παιδιών που τραυματίζονται κάθε χρόνο, το 43% χρειάζονται θεραπεία και παρακολούθηση και το 8,2% εισαγωγή στο νοσοκομείο.
Τα μέτρα που πρέπει να παίρνουν οι γονείς
Η συχνή και ουσιαστική επίβλεψη ενός παιδιού αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την πρόληψη ατυχημάτων, κυρίως τα πρώτα χρόνια της ζωής του, μέσα και έξω από το σπίτι.
Για τη δημιουργία ενός ασφαλούς χώρου στο σπίτι απαιτείται:
– H αφαίρεση μικροαντικειμένων από έπιπλα χαμηλού ύψους.
– H τοποθέτηση προστατευτικού δικτύου στους εξώστες του σπιτιού.
– Το κλείδωμα επικίνδυνων ουσιών (τσιγάρα, σπίρτα, φάρμακα) σε ασφαλή σημεία.
– H ασφάλιση ηλεκτρικών διακοπτών.
Τώρα, το καλοκαίρι, που το υδάτινο στοιχείο είναι συνυφασμένο με την καθημερινότητά μας:
– Ποτέ μην αφήνετε το παιδί σας χωρίς επίβλεψη μέσα ή κοντά στο νερό.
– Μη χρησιμοποιείτε συσκευές επίπλευσης (μπρατσάκια, πλαστικές κουλούρες κ.λπ.) ως υποκατάστατα της επίβλεψης.
– Φροντίστε να μάθει κολύμβηση όσο το δυνατόν νωρίτερα από εξειδικευμένους κολυμβητές.
– Ολα τα παιδιά κάτω των έξι ετών, πρέπει να παρακολουθούνται στενά από ενήλικα, όσο κολυμπάνε.
– Διδάξτε το παιδί σας να μην κολυμπά ποτέ μόνο του.
– Μάθετε καρδιοαναπνευστική ανάνηψη.
– Αν έχετε πισίνα, φροντίστε να την περιφράξετε πλήρως.
Στις μετακινήσεις, φροντίστε:
– Να υπάρχει ειδικό κάθισμα και ζώνη ασφαλείας για τα παιδιά.
– Οι έφηβοι να μην οδηγούν μοτοσικλέτα χωρίς προστατευτικό κράνος.
– Να τους πείσετε να μην οδηγούν εάν έχουν καταναλώσει έστω και μικρή ποσότητα αλκοόλ.