Απουσία οργάνωσης και εμπειρίας από τους φορείς υλοποίησης, γραφειοκρατία, διαφθορά και κυρίως έλλειψη πολιτικής βούλησης έχουν οδηγήσει σε σημαντικές καθυστερήσεις τα μικρά έργα υποδομής ανά την Ελλάδα, με αποτέλεσμα την πρόσφατη κινητοποίηση της κυβέρνησης με προφανή στόχο την ψηφοθηρία εν όψει των εκλογών. H χαμηλή απορροφητικότητα των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΠΕΠ) του Γ΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (Γ΄ ΚΠΣ), στα οποία έχουν ενταχθεί χιλιάδες μικρά έργα, αλλά και οι σοβαρές αντιδράσεις δημοτικών αρχόντων και τοπικών εργοληπτικών επιχειρήσεων προκάλεσαν την πρόσφατη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου με τη συμμετοχή του πρωθυπουργού και στελεχών του κομματικού μηχανισμού του ΠΑΣΟΚ.
Οι δημοτικές επιχειρήσεις
«Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στα ολυμπιακά έργα και στην ολοκλήρωση των μεγάλων έργων που είχαν ξεκινήσει με το B΄ ΚΠΣ», υποστηρίζουν ακόμα και κυβερνητικά στελέχη. Οι ίδιοι προσθέτουν ότι ένας επιπλέον λόγος καθυστερήσεων στην προώθηση των μικρών έργων στην ελληνική περιφέρεια αποτελεί το γεγονός ότι στο «παιχνίδι» μπήκε και η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι δήμοι, που προχώρησαν στη δημιουργία δημοτικών επιχειρήσεων, δεν έχουν ούτε την οργάνωση ούτε την εμπειρία για να προωθήσουν τα έργα. Παράλληλα, οι αυστηροί μηχανισμοί ελέγχου που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ενωση για το Γ΄ ΚΠΣ, σε συνδυασμό με τη γραφειοκρατία και τη διαφθορά, οδήγησαν σε περαιτέρω επιβάρυνση της κατάστασης.
Γι’ αυτό το λόγο το ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου παρουσιάζει απορρόφηση μόλις 12%, το ΠΕΠ Ηπείρου 13%, το ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδας 13%, ενώ αντίστοιχη είναι η εικόνα στα περισσότερα προγράμματα της ελληνικής περιφέρειας. Μέχρι σήμερα κάποιοι στην κυβέρνηση «πλάσαραν» το περίφημο πρόγραμμα «Ελλάδα 2004», το οποίο είχε δημιουργηθεί για να αμβλύνει τις εντυπώσεις από τη συγκέντρωση των επενδύσεων στην Αθήνα εξαιτίας των Ολυμπιακών Αγώνων.
Η «εφεύρεση» των τεσσάρων ολυμπιακών πόλεων (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλος) έχει επίσης τον ίδιο στόχο.
Ανατροπή του αρνητικού κλίματος
Το «Ελλάδα 2004», που αποτέλεσε εσχάτως πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης με την τελευταία να κάνει λόγο για σοβαρές καθυστερήσεις στην υλοποίησή του, προβλέπει επενδύσεις για την ανάπτυξη αθλητικών υποδομών. Ομως, το αναπτυξιακό μοντέλο «κάθε χωριό και κολυμβητήριο», όπως κατηγόρησαν κάποιοι την κυβέρνηση, αποδείχθηκε ανεπαρκές.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πριν από λίγες εβδομάδες ανακοινώθηκε από το υπουργείο Οικονομίας ότι «ένα πρόγραμμα περίπου δύο δισ. ευρώ από το αποθεματικό και τον νέο προγραμματισμό του ΚΠΣ θα διατεθεί εξ ολοκλήρου σε περιφερειακές πρωτοβουλίες ανάπτυξης». Επιπλέον, αναζητείται μοντέλο επιτάχυνσης των ΠΕΠ που καρκινοβατούν, ενώ και οι εξορμήσεις υπουργών προς την περιφέρεια (οι οποίες συνοδεύονται από μακροσκελείς ομιλίες για τα τοπικά έργα) εντάσσονται στην προσπάθεια ανατροπής του αρνητικού κλίματος για το κυβερνών κόμμα.
Οσοι παρακολουθούν το χώρο των δημοσίων έργων υποστηρίζουν ότι απαιτούνται άμεσες πρωτοβουλίες για τη στήριξη των δημοτικών επιχειρήσεων που έχουν αναλάβει την προώθηση έργων του Γ΄ ΚΠΣ. Την ίδια στιγμή, η προώθηση των μεγάλων έργων στήριξε τους ισχυρούς εργολήπτες, ενώ οι μικρότεροι κατασκευαστές της περιφέρειας απειλούνται με αφανισμό. H μονοπώληση των έργων από μια μερίδα ισχυρών κατασκευαστικών ομίλων και τα σοβαρά προβλήματα των μικρότερων τεχνικών εταιρειών αποκαλύπτεται από τα στοιχεία για τα οικονομικά αποτελέσματα των επιχειρήσεων του κλάδου στη χρήση 2002. Οι τεχνικές εταιρείες της ανώτατης τάξης του εργοληπτικού πτυχίου υπερδιπλασίασαν τον κύκλο εργασιών τους στη χρήση 2002, ενώ οι μικρότεροι εργολάβοι της 4ης τάξης (που δραστηριοποιούνται κυρίως σε μικρά και τοπικά έργα) είδαν τα συνολικά τους έσοδα να περιορίζονται κατά 13,74% και τα κέρδη τους να «εξαϋλώνονται».
Τα προβλήματα στα μικρά έργα δεν περιορίζονται στις αγκυλώσεις των υπηρεσιών που έχουν αναλάβει να τα προωθήσουν. Τα στελέχη των κατασκευαστικών επιχειρήσεων υποστηρίζουν ότι τα «κόλπα» στα μεγάλα έργα μονοπωλούν το ενδιαφέρον, αλλά η διαφθορά στις μικρότερες επενδύσεις είναι επίσης εκτεταμένη.
Εργολάβοι – «βαποράκια»
Αναφέρεται, για παράδειγμα, η περίπτωση εργολάβων (που είναι γνωστοί ως «βαποράκια»), οι οποίοι προσεγγίζουν δημάρχους και τους δηλώνουν ότι μπορούν να πείσουν τον περιφερειάρχη να εγκρίνει τη χρηματοδότηση ενός έργου στην περιοχή τους. Το αντίτιμο για τη μεσολάβηση προς την περιφέρεια είναι η ανάληψη του έργου από τον εργολάβο – «βαποράκι» μέσα από διαγωνισμούς με «φωτογραφικούς» όρους και άλλες παράτυπες διαδικασίες.
Το χάος με την προώθηση των μικρών έργων της περιφέρειας μεταφέρθηκε πριν από λίγους μήνες γλαφυρά από τον υφυπουργό Οικονομίας κ. Χρ. Πάχτα, ο οποίος δήλωσε ότι οι αρχές ενός μικρού νησιού είχαν τεμαχίσει ένα αντιπλημμυρικό έργο (ύψους δύο δισ. δραχμών), σε 150 μικρότερες εργολαβίες!
Μετέφεραν τις προσφορές σε σακούλα απορριμμάτων!
Εκπληκτοι ορισμένοι υποψήφιοι εργολήπτες είδαν έναν νεαρό με σακούλα απορριμμάτων να μπαίνει στο κτίριο όπου κατετίθεντο οι προσφορές για τρία έργα, στην περιοχή της Λαμίας. Χρειάστηκαν λιγότερο από δύο λεπτά προκειμένου να διαπιστώσουν ότι η σακούλα περιέχει περί τις 50 προσφορές για τα συγκεκριμένα έργα από εταιρείες που εδρεύουν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ενα γραφείο είχε αναλάβει να τις συντάξει για λογαριασμό όλων, με στόχο την καθοδήγηση του διαγωνισμού, βάσει του μοντέλου του Μαθηματικού Τύπου επιλογής αναδόχου στα δημόσια έργα. Τα έργα είναι η βελτίωση της επαρχιακής οδού Αταλάντης έως όρια N. Βοιωτίας (2,95 εκατ. ευρώ), η αποπεράτωση της τάφρου Λαμίας (1,87 εκατ. ευρώ) και τα αντιπλημμυρικά έργα Λιανοκλαδίου και Λυγαριάς (προϋπολογισμού 3,27 εκατ. ευρώ).
Μετά το θόρυβο που δημιουργήθηκε, η Επιτροπή Εισήγησης για Ανάθεση (EEA) της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας δυσκολεύεται να αναθέσει τα έργα. Ηδη, κατασκευαστές της περιοχής υποστηρίζουν ότι υπάρχει κίνδυνος παρέλευσης του χρόνου ισχύος των προσφορών με συνέπεια την ακύρωση των διαγωνισμών. Παρά τα προβλήματα, οι αετονύχηδες των έργων και οι «προστάτες» τους στις υπηρεσίες του Δημοσίου δεν πτοήθηκαν… Σε πρόσφατο διαγωνισμό για τη διαπλάτυνση και τη συντήρηση του οδικού δικτύου Θήβας – Λιβαδειάς κατατέθηκαν 163(!) προσφορές, η πλειοψηφία των οποίων υπεβλήθη μόνο και μόνο για την καθοδήγηση του διαγωνισμού.