H στερεότυπη εικόνα μιας Ελλάδας που πάσχει οργανωτικά, αλλά καταφέρνει να κερδίζει τις εντυπώσεις με τον ενθουσιασμό της και την… καλή καρδιά έχει περάσει και στη νέα γενιά. Οι Ελληνες έφηβοι «βλέπουν» σοβαρή υστέρηση της Ελλάδας, σε σχέση με την Ευρώπη, σε σημαντικούς τομείς όπως η οικονομία, η εκπαίδευση, οι μεταφορές, η υγεία, η απασχόληση. Ταυτόχρονα, όμως, παραμένουν εγκλωβισμένοι στην εικόνα που είχαμε πάντα οι Ελληνες για τους εαυτούς μας ως γλεντζέδες, ανοιχτόκαρδους, καλοφτιαγμένους, φιλότιμους, καλοφαγάδες… Ακόμη πιστεύουν ότι είμαστε πολύ λιγότερο ρατσιστές από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Για τους ισχυρούς εταίρους μας εκφράζουν δυσπιστία, καθώς θεωρούν πώς ό,τι αποφασίζουν υποκινείται από τα συμφέροντά τους και όχι από το δίκαιο και τις αρχές.
Οι διαφορές
Ερευνα που πραγματοποιήθηκε σε 737 έφηβους στα Ιωάννινα -μια τυπική ελληνική αστική πόλη- από το Εργαστήριο Εμπειρικής Εκπαιδευτικής Ερευνας του τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, δείχνει ότι για τα σημερινά παιδιά των 14-18 ετών, οι βασικές διαφορές Ελλήνων – Ευρωπαίων εστιάζονται σε τομείς που σχετίζονται με την οργάνωση του κράτους, τις δημόσιες υπηρεσίες, την τήρηση των κανόνων.
Κατά τους ερωτηθέντες, λοιπόν, η Ελλάδα υστερεί τραγικά σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη στην οργάνωση της οικονομίας της, τις μεταφορές, την εκπαίδευση και τις δημόσιες υπηρεσίες. Το 72,9% των εφήβων θεωρεί ότι η ελληνική οικονομία πάσχει, το 70,1% πιστεύει ότι οι συγκοινωνίες στη χώρα μας είναι πολύ χειρότερες των ευρωπαϊκών, ενώ την ίδια άποψη έχει για την εκπαίδευση το 65,2%.
Ελλειμματική για την Ελλάδα είναι η σύγκριση με την Ευρώπη και σε άλλους τομείς που προϋποθέτουν οργάνωση και πειθαρχία. Το 53,2% των εφήβων θεωρεί ότι οι νόμοι στην Ελλάδα τηρούνται σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ενωση. Χειρότερη είναι η κατάσταση στη χώρα μας όσον αφορά το κάπνισμα, την κατανάλωση αλκοόλ, τους τομείς της απασχόλησης, της υγείας και της ασφάλειας, την προστασία του περιβάλλοντος.
Στον αντίποδα, το 89,8% των ερωτηθέντων εφήβων εκτιμά ότι οι Ελληνες υπερτερούν στην ιστορία και τον πολιτισμό, στις τέχνες, στην ποίηση, στη λογοτεχνία, όπως και στη διασκέδαση (88%), ενώ στα πλεονεκτήματα της Ελλάδας προσμετρώνται οι φυσικές ομορφιές της (86,9% απάντησε σχετικά) και η κουζίνα της (85%). H σωματική εμφάνιση, το φιλότιμο, η αλληλεγγύη, οι διαπροσωπικές σχέσεις, θεωρούνται επίσης από τους εφήβους ισχυρά μας ατού.
Εθνική αυτοκριτική
«Οι συγκρίσεις που κάνουν οι νέοι δεν απεικονίζουν κατ’ ανάγκην τα πραγματικά δεδομένα της Ελλάδας σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής, σε σχέση με τους αντίστοιχους στην υπόλοιπη Ευρώπη. Δείχνουν όμως δύο ενδιαφέρουσες τάσεις: πρώτον, μια έντονη τάση εθνικής αυτοκριτικής, με την υιοθέτηση αρνητικών αξιολογήσεων σε αρκετούς τομείς της κοινωνικής ζωής, και, δεύτερον, μια τάση καταφυγής στις «πολιτισμικές ιδιαιτερότητες» για την ανακάλυψη θετικών για τη χώρα συγκρίσεων. Το ότι οι νέοι μας βρίσκουν έστω και αυτούς τους τομείς της ελληνικής ζωής θετικούς, είναι χρήσιμο για τη συλλογική τους αυτοαντίληψη και μάλλον παρήγορο» αναφέρει στην «K» ο διευθύνων της έρευνας, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων κ. Αθανάσιος Γκότοβος. Και προσθέτει: «Το ότι, όμως, οι νέοι ακολουθώντας υποσυνείδητα μια ισχυρή παράδοση εθνικού αυτοσαρκασμού δεν μπορούν να ανακαλύψουν θετικές συγκρίσεις (ή συγκλίσεις) στην οργάνωση της κοινωνικής ζωής, πρέπει να μας προβληματίσει».
Ευρωσκεπτικιστές
Οι τεράστιες αποκλίσεις μεταξύ των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων Ελλάδος/Ευρώπης δείχνει ότι τα Ελληνόπουλα, περίπου 25 χρόνια μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, δεν νιώθουν πολύ… Ευρωπαίοι. Αντίθετα, παρουσιάζονται ευρωσκεπτικιστές, αφού, σε μία σειρά σχετικών ερωτήσεων, η συντριπτική πλειονότητα (έως και το 94,2%) εκτιμά ότι οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν το συμφέρον ως κύριο γνώμονα για τις αποφάσεις τους και την ευρύτερη στάση τους. «Σε μία χώρα που μέχρι τώρα, κατά γενική ομολογία, ωφελήθηκε από την εισροή κοινοτικών πόρων, που βλέπει θετικά όχι μόνο την οικονομική αλλά και την πολιτική ενοποίηση και που θεωρεί ότι τα ελληνικά συμφέροντα υπηρετούνται καλύτερα μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, θα περίμενε κανείς να υπάρχει μία νεολαία, που σε γενικές γραμμές συμμερίζεται αυτή την «ευρω-ευφορία»», παρατηρεί ο κ. Γκότοβος. Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει.