Στο φύλλο της 21ης Δεκεμβρίου η «K» έφερε στο φως ένα ασυγχώρητο έγκλημα. Την καταστροφή των περίφημων τράφων της Σαντορίνης (σπάνιων φυσικών σχηματισμών πάνω στη θηραϊκή γη), στην παραλία μεταξύ Καρτεράδου και Μονόλιθου, στ’ ανατολικά του μαγευτικού νησιού. Υπαίτια της αποκαθήλωσης των φυσικών γλυπτών, η δημοτική αρχή Θήρας, η οποία με πρόσχημα την ασφάλεια των διερχομένων από την παραλία διέπραξε ένα απίστευτο ατόπημα: κατεδάφισε τους ανάγλυφους σχηματισμούς που ζύμωναν για αιώνες με απαράμιλλη τέχνη ο άνεμος, η αλμύρα, ο ήλιος, η βροχή πάνω στην ηφαιστειακή τέφρα του νησιού. Παρά την έκκληση της «K», η δημοτική αρχή Θήρας ολοκλήρωσε προ ημερών την καταστροφή.
Ας δούμε πώς άρχισαν όλα. Με αφορμή «τα χώματα που έπεσαν από τις έντονες βροχοπτώσεις του Δεκεμβρίου και έκλεισαν τον παραθαλάσσιο χωματόδρομο», η δημοτική αρχή κατεδάφισε με αγριότητα και εντελώς αυθαίρετα (χωρίς να λάβει την απαραίτητη άδεια από τις αρμόδιες αρχές και χωρίς να ενημερώσει το δημοτικό συμβούλιο) όλη τη «σειρά» με τα φιλοτεχνημένα από τη Φύση πρανή στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής μεταξύ Γιαλού Καρτεράδου και Μονολίθου. Αφησε ανέπαφα μόνο μερικά μικρά («ετοιμόρροπα», κατά τον δήμαρχο Θήρας κ. Αγγελο Ρούσσο) τμήματα, που «εκκρεμούσαν». Δηλαδή, δεν πρόλαβαν να τα ξηλώσουν κι αυτά – οι καταγγελίες των ντόπιων προκάλεσαν την παρέμβαση εισαγγελέα, ο οποίος διέταξε στην αρμόδια αρχή, το Λιμεναρχείο Θήρας, προανάκριση.
Κατά τη διάρκεια των εορτών
Η έκκληση τουλάχιστον αυτά τα τμήματα να διασωθούν, δεν εισακούσθηκε. Οταν έπεσε ο κουρνιαχτός, μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, τα μηχανήματα του δήμου ανέλαβαν πάλι δράση και ολοκλήρωσαν την καταστροφή. Οι τράφοι στο Μονόλιθο δεν υπάρχουν πια ούτε για δείγμα. Χάθηκαν για πάντα. Τα ανεπανάληπτα «έργα» του καιρού δεν θα δει ξανά ποτέ ανθρώπου μάτι. Το αποτέλεσμα της δημοτικής «παρέμβασης» είναι οδυνηρό. Στη θέση των συναρπαστικών φυσικών γλυπτών υπάρχει μόνο ένας βάρβαρα κομμένος από τα μηχανήματα χωμάτινος τοίχος.
Ο χωματόδρομος που ένωνε τις παραλίες της περιοχής, τον Γιαλό Καρτεράδου και τον Μονόλιθο, φαντάζει τώρα σαν λεωφόρος. Μία από τις χιλιάδες λεωφόρους της τουριστικής ανάπτυξης στα πολύπαθα κυκλαδονήσια, στο βωμό της οποίας έχουν θυσιαστεί πολλές αναντικατάστατες «περιουσίες». «Κληρονομίες» που οι περιφρονητές του φυσικού μεγαλείου, και εν τέλει της ίδιας της ζωής, στερούν με κυνισμό από τις επόμενες γενιές. Τώρα, ποιο φυσικό κομψοτέχνημα θα ξεκουράζει, θα τέρπει και θα τρέφει την ανθρώπινη ψυχή, στο Μονόλιθο Σαντορίνης; Καμία κύρωση στους υπεύθυνους της καταστροφής, αν ποτέ επιβληθεί, δεν θα αντισταθμίσει την απώλεια. Τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, πόσω μάλλον αυτά τα απαράμιλλα γλυπτά, αποτελούν μη ανταλλάξιμο πολιτισμικό και οικονομικό κεφάλαιο του τόπου που κανένας αρμόδιος δεν έχει δικαίωμα να αγγίξει.
Ο κ. Αγγελος Ρούσσος το έκανε. Ισχυρίζεται ότι ενήργησε έτσι για να σώσει ανθρώπινες ζωές. Αλλά, αν υπήρχαν ενδείξεις ετοιμόρροπων τμημάτων, δεν θα έπρεπε να γίνει αυτοψία από ειδικούς πριν οποιαδήποτε παρέμβαση κι όχι κατόπιν αυτής, να ενημερωθούν οι αρμόδιες αρχές, να ενεργήσει με προσοχή; Αντ’ αυτού, πραξικοπηματικά, «έφαγε» τους «επικίνδυνους» σχηματισμούς που αναπτύσσονταν πάνω στον αιγιαλό και την παραλία διαπλατύνοντας τον χωματόδρομο.
Η δημοτική αρχή αρνήθηκε την πρόθεση διαπλάτυνσης του υπάρχοντος χωματόδρομου. Ουδεμία «εργασία διάνοιξης δρόμου» διαπίστωσε και η τεχνική υπηρεσία του δήμου, η οποία διενήργησε αυτοψία στην περιοχή μετά την πρώτη φάση κατεδάφισης των τράφων. Ομως οι εικόνες μιλούν μόνες τους. Οχι μόνο η ζώνη του αιγιαλού αλλοιώθηκε πλήρως, αλλά ο ανομολόγητος στόχος είναι πλέον κάτι περισσότερο από εμφανής.
Εν μέσω προανάκρισης
Το περίεργο είναι ότι όλη η δεύτερη φάση «ξεκαθαρίσματος» των ενοχλητικών «χωμάτων» έγινε κατά τη φάση της προανάκρισης που διενεργεί το Λιμεναρχείο Θήρας, το οποίο έλαβε την εντολή από την Εισαγγελία Νάξου να διευκρινίσει σε τι συνίσταντο οι εργασίες κι αν γίνονταν στο χώρο της παραλίας ή του αιγιαλού.
«Αυτός ο δρόμος υπήρχε από παλιά. Πολλές φορές το χειμώνα με τις πλημμύρες, αυτοί οι χωμάτινοι όγκοι έπεφταν και μείωναν το πλάτος του δρόμου», λέει ο λιμενάρχης Θήρας κ. Νίκος Σκευοφύλαξ. «Με τις πλημμύρες στις αρχές Δεκεμβρίου έπεσε ένας μεγάλος χωμάτινος όγκος και έκλεισε το δρόμο. Ετσι ο δήμος πήρε την απόφαση -κακώς για μένα, διότι το έκανε χωρίς να μιλήσει με την Κτηματική Υπηρεσία και να πάρει τη νόμιμη άδεια- να ανοίξει το δρόμο. Ηταν αίτημα του χωριού. Από το δρόμο αυτό περνούν τα σχολικά με τα παιδάκια».
Το ερώτημα είναι γιατί θα έπρεπε να περνά δρόμος μπροστά από τους τράφους; Γιατί θα έπρεπε, αν ο δρόμος αποτελούσε αναγκαιότητα, αυτός να ανοιχτεί πάνω στον αιγιαλό και την παραλία, και κυρίως, ακυρώνοντας ένα φυσικό κεφάλαιο, και όχι εκατό με εκατόν πενήντα μέτρα πιο μέσα, όπου υφίσταται ήδη ένας ημιδιαμορφωμένος;
Επαναξιολόγηση του τοπίου
Μήπως, γιατί ένας παραθαλάσσιος δρόμος είναι αυτός που μπορεί να αναπτυχθεί τουριστικά; Δηλωμένη πρόθεση δεν υπάρχει, αλλά αφού κανείς δεν εμπόδισε την καταστροφή των τράφων, ποιος θα φροντίσει ώστε ο χωματόδρομος να μη γίνει αυτοκινητόδρομος, ίσως με ταβέρνες κι άλλες τουριστικές εκμεταλλεύσεις;
Κάποιοι από τους ντόπιους δεν δίνουν αξία στα μεγαλειώδη έργα της Φύσης. Τα θεωρούν απλά βράχια, απλά χώματα. Γι’ αυτούς αξία έχει μόνο η γη που μπορούν να οικοπεδοποιήσουν, να χτίσουν.
Καταστρέφοντας αυτό που φέρνει ποιοτικό τουρισμό (και ευημερία) στο νησί. Σε όλο το μεσογειακό τουριστικό νότο είναι πια έκδηλη η ανάγκη το τοπίο να επαναξιολογηθεί, να αποκτήσει εκείνες τις χρήσεις που θα γίνουν ασπίδα προστασίας του και μοχλός αντίστασης στις οικιστικές και άλλες καταστροφικές «πιέσεις».
Στη Σαντορίνη, οι τοπικοί άρχοντες είναι δυστυχώς μακριά από αυτήν τη λογική. «Γιατί; αναρωτιέται ο ζωγράφος και καταγγέλλων την καταστροφή κ. Χριστόφορος Ασιμής. Το νησί πλέον έχει αναπτυχθεί, και υπέρ το δέον. Αν κάποιος χρειάζεται αυτήν τη στιγμή υποστήριξη είναι το περιβάλλον, η γη της Σαντορίνης».
Το χρονικό της καταστροφής
Ας δούμε πότε ξεκίνησε και πώς ολοκληρώθηκε η κατεδάφιση των ανάγλυφων πρανών του Μονολίθου.
– Κυριακή, 7 Δεκεμβρίου 2003: Κάτοικοι του νησιού βλέπουν μηχανήματα του δήμου να καταστρέφουν τα φυσικά γλυπτά. Ειδοποιούν τον δημοτικό σύμβουλο N. Ζώρζο.
– Δευτέρα, 8 Δεκεμβρίου: O κ. Ζώρζος ενημερώνει τον λιμενάρχη.
– Τετάρτη, 10 Δεκεμβρίου: O ζωγράφος κ. Χρ. Ασιμής και η δικηγόρος κ. Χρυσούλα Σιγαλού καταθέτουν έγγραφη καταγγελία στο πολεοδομικό γραφείο Θήρας, το οποίο διενεργεί αυτοψία και διαβιβάζει την καταγγελία στο λιμεναρχείο. Αυτό ειδοποιεί την Εισαγγελία Πρωτοδικών Νάξου και την Κτηματική Υπηρεσία της Νομαρχίας Κυκλάδων. Οι εργασίες συνεχίζονται μέχρι τις 11.30 τη νύχτα.
– Πέμπτη, 11 Δεκεμβρίου: H Εισαγγελία Πρωτοδικών Νάξου δίνει εντολή στο λιμεναρχείο να διενεργήσει προανάκριση.
– Δευτέρα, 15 Δεκεμβρίου: H Τεχνική Υπηρεσία του δήμου Θήρας εκδίδει έκθεση αυτοψίας – τα… εναπομείναντα φυσικά ανάγλυφα είναι «έντονα διαβρωμένα και ετοιμόρροπα και χρήζουν κατακρημνίσεως».
-26-31 Δεκεμβρίου: Ολοκληρώνεται το έργο της καταστροφής.
– Τετάρτη, 14 Ιανουαρίου 2004: O ζωγράφος κ. Χριστόφορος Ασιμής και η δικηγόρος κ. Χρυσούλα Σιγαλού καταθέτουν νέα καταγγελία στο Πολεοδομικό Γραφείο Θήρας για τη δεύτερη και τελειωτική φάση καταστροφής των τραφών.