Απειλούμε τον άνθρωπο με εξαφάνιση…

Απειλούμε τον άνθρωπο με εξαφάνιση…

11' 14" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μείωση του ανθρώπινου σπέρματος, αύξηση της πρώιμης εμμηνόπαυσης, μείωση του ποσοστού των αγοριών στις συνολικές γεννήσεις, κατέγραψαν μια σειρά από σημαντικές έρευνες στην περιοχή των Αθηνών. Και στη Γερμανία γεννιούνται όλο και περισσότερα κορίτσια, μειώνεται σταθερά το σπέρμα από τη δεκαετία του ’60, ενώ έχουν ανιχνευθεί αυξημένα επίπεδα διοξίνης και άλλων χημικών ουσιών στο αίμα του γενικού πληθυσμού. H γονιμότητα και η υγεία της αναπαραγωγής ασθενούν βαριά και οι καρκινοπάθειες αναπτύσσονται, την ίδια ώρα που η ανεξέλεγκτη ουσιαστικά χρήση χημικών και τοξικών ουσιών αυξάνεται, σε ένα περιβάλλον όλο και πιο επιβαρυμένο από τη συνολική ρύπανση. Αυτήν την ανησυχητική εικόνα μετέφεραν μια σειρά διακεκριμένοι επιστήμονες από όλη την Ευρώπη στο πολύ ενδιαφέρον συνέδριο του δικτύου Arehna, το οποίο έγινε το προηγούμενο Σαββατοκύριακο στην Κω, στο νησί του Ιπποκράτη.

Αλλά στον φιλόξενο χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου, στο χωριό Πυλί, δεν υπήρχαν μόνο λόγοι ανησυχίας. Υπήρχαν και αιτίες αισιοδοξίας. Οταν έβλεπες επιστήμονες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα και από πολλές χώρες να συνεργάζονται αποδοτικά, να προσπαθούν να παντρέψουν την υγεία με το περιβάλλον, την πρόληψη με την προειδοποίηση, να υψώσουν το ανάστημά τους και την ανεξαρτησία τους απέναντι στα αδίστακτα συμφέροντα. Επιστήμονες κοινωνικά ευαίσθητους που δεν αγνοούν τα «πρώιμα σημάδια που μετατρέπονται σε όψιμα μαθήματα» (όπως τόνισε ο David Gee) και που αξιολογούν ως πρωτεύουσα την Αρχή της Προφύλαξης. Την αρχή που λέει ότι η αβεβαιότητα είναι υπέρ της κοινωνίας και όχι υπέρ της εταιρείας. Δηλαδή ότι δεν πρέπει να εισάγονται στην κοινωνία προϊόντα και ουσίες για τις οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι προκαλούν ζημιές στην υγεία και στο περιβάλλον ή δεν μπορεί να διασφαλιστεί ότι είναι αβλαβή.

Και πώς να μην έχεις μια αίσθηση αισιοδοξίας όταν μέσω τηλεδιάσκεψης με το Παρίσι παρακολουθείς την κατάληξη μιας μαχητικής, πολιτικής στην ουσία, διακήρυξης κατά της χημικής ρύπανσης και βλέπεις κορυφαίους επιστήμονες από όλο τον κόσμο να κηρύσσουν τον πόλεμο στον καρκίνο και στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές αιτίες του.

60.000 χημικές ουσίες, 2.000.000 σκευάσματα

«Η μεγαλύτερη σοφία του ανθρώπου είναι η γνώση της άγνοιάς του». Με αυτήν τη ρήση του Σωκράτη ξεκίνησε ο πρώτος εισηγητής του τριήμερου συνεδρίου του Arehna, ο David Gee, και σε μεγάλο βαθμό χαρακτήρισε τις εργασίες αναδεικνύοντας τη δυναμική σχέση μεταξύ γνώσης και μη γνώσης. «Οσα πιο πολλά ξέρουμε τόσο πιο πολλά συνειδητοποιούμε ότι δεν γνωρίζουμε», είπε χαρακτηριστικά, τονίζοντας την ανάγκη να κυριαρχήσει η Αρχή της Προφύλαξης. Υπήρχαν σημάδια ανησυχίας. Για παράδειγμα, ότι ο άσβεστος προκαλεί μεσοθηλίωμα. «Επρεπε να απαγορευθεί από τη δεκαετία του ’50, όπως και να παρθούν από τότε τα μέτρα που παίρνονται τώρα για το τσιγάρο», τόνισε ο δρ. Gee. Υπάρχει επίσης η περίπτωση του μολύβδου στη βενζίνη, για τον οποίο σε πείσμα όλων των επιστημονικών ερευνών και των πρώτων θανατηφόρων κρουσμάτων, τα μεγάλα συγκροτήματα Τύπου στις ΗΠΑ διατυμπάνιζαν το 1925 ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος.

Πρωτοφανής ανάπτυξη

Αλλά και σήμερα υπάρχουν σημάδια ανησυχίας. Η ανάπτυξη των χημικών είναι πρωτοφανής, τόνισε ο Andreas Gies. Υπάρχουν 60.000 χημικές ουσίες, 2.000.000 σκευάσματα. «H ανάπτυξη των χημικών είναι ταχύτερη από την άνοδο της οικονομίας στις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης», σημειώνει. Την ίδια ώρα μειώνεται η ποσότητα του σπέρματος και πληθαίνουν τα κρούσματα καρκίνου του μαστού. Οι ενδοκρινείς διαταράκτες, ακόμα και με χαμηλές συγκεντρώσεις, μπορούν να έχουν πολύ αρνητικά αποτελέσματα, προειδοποιεί.

Για παράδειγμα, η διφενόλη, ένα συνθετικό οιστρογόνο, μια ουσία που δεν αποσυντίθεται στη διάρκεια της ζωής και παράγεται από την GE, την Bayer και τη Dow. Τουλάχιστον 40 μελέτες, οι οποίες παρατηρούσαν προβλήματα μείωσης σπέρματος ακόμη και από απειροελάχιστες ποσότητες διφενόλης, δεν αξιοποιήθηκαν από την E.E., κατήγγειλε ο A. Gies. Βέβαια υπήρχαν και άλλες 200 μελέτες που δεν διαπίστωναν προβλήματα. Λεπτομέρεια: οι περισσότερες είχαν χρηματοδοτηθεί από τη βιομηχανία. Σύμφωνα με τον Γερμανό ερευνητή, τα αποτελέσματα από τη σημερινή χρήση χημικών θα τα δούμε το 2020-2030. Δυστυχώς όμως η σημερινή ευρωπαϊκή νομοθεσία δεν καλύπτει τις ανάγκες. «Τα τελευταία δέκα χρόνια μόλις 100 χημικές ουσίες έχουν αποτιμηθεί»!

Χάνεται πολύτιμος χρόνος

Ο David Gee, που εργάζεται στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος, ξεκαθαρίζει ότι η Αρχή της Προφύλαξης δεν σημαίνει υστερία ούτε διακοπή της έρευνας και της επιστήμης. Ομως, όλοι συμφώνησαν ότι χάνεται πολύς χρόνος από τη στιγμή που χτυπάει το καμπανάκι κινδύνου. Οπως χαρακτηριστικά είπε η τοξικολόγος Gwynne Lyons, από το WWF, «πρέπει να βραχύνουμε το διάστημα παρέμβασης από τα πρώτα τεκμήρια μέχρι την ανάληψη δράσης».

Αν και το συνέδριο ήταν επιστημονικό, το ζήτημα της πολιτικής ήταν στο επίκεντρο. Πολλοί ομιλητές εξέφρασαν ανησυχία για τη στάση των κυβερνήσεων. O Κώστας Σέκερης έθεσε στη συζήτηση την καταγγελία του Scientific American, σύμφωνα με την οποία η κυβέρνηση Μπους αλλάζει τη σύνθεση των επιστημονικών επιτροπών ώστε να καταλήγουν στα συμπεράσματα που βολεύουν τα κυβερνητικά σχέδια. «Αν και στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν παρατηρούνται τόσο κυνικές επεμβάσεις, η επίδραση των εταιρειών και των συντηρητικών απόψεων για αγνόηση των κινδύνων συνεχώς αυξάνεται», σχολίασε ο δρ Gee. Ενα απτό αποτέλεσμα είναι ότι ο κανονισμός REACH 2 (που ρυθμίζει την αδειοδότηση των χημικών) είναι πιο ελαστικός σχετικά με τον REACH 1.

Οι εταιρείες ελέγχουν

Μία άλλη πολύ σημαντική πλευρά επισήμανε ο Peter Illig, εκπρόσωπος της Διεθνούς Κοινότητας Γιατρών για το Περιβάλλον (ISDE), με έδρα τη Γενεύη. «Στις κυβερνήσεις υπάρχει διάκριση μεταξύ των τομέων υγείας και περιβάλλοντος», ενώ όλα δείχνουν ότι είναι σε πλήρη αλληλοδιαπλοκή. «Τα υπουργεία Υγείας ασχολούνται μόνο με την περίθαλψη και όχι με την πρόληψη. Οι υπεύθυνοι του περιβάλλοντος μάλλον ξέρουν περισσότερα»!

Ο ρόλος των εταιρειών ήταν ένα φάντασμα πάνω από το συνέδριο. Από όλους αναγνωριζόταν ως ο τρίτος παράγων στην κατάληξη της νομοθεσίας, μαζί με τις κυβερνήσεις και τους επιστήμονες. Τις περισσότερες φορές σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν μπορεί να παρθεί κάποια απόφαση χωρίς τη συναίνεση του αντίστοιχου λόμπι των εταιρειών. «O ιδιωτικός τομέας ελέγχει τα παγκόσμια συστήματα, τους πόρους», κατά τον P. Illig. Τα παρασκήνια και τα παζάρια για το κόστος μεταξύ βιομηχανίας-πολιτικών-επιστημόνων είναι συνηθισμένα, τόνισε ο εκπρόσωπος της ISDE, ενώ η κ. Lyons χαρακτήρισε μεγάλη την πίεση της βιομηχανίας στους θεσμούς λήψης των αποφάσεων. Και όλα αυτά λέγονταν από ανθρώπους που δεν είναι από θέση ενάντια στις εταιρείες. H εκπρόσωπος της WWF μάλιστα σημείωσε ότι «δεν είναι όλες οι επιχειρήσεις κακές. Κάποιες έχουν προχωρήσει σε σταδιακή εξάλειψη των χημικών ουσιών», κυρίως για λόγους προσαρμογής στις απαιτήσεις της αγοράς.

Γι’ αυτούς τους λόγους όλοι σχεδόν οι συμμετέχοντες έριξαν βάρος στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, υπογραμμίζοντας τον ρόλο του Τύπου.

Το συνέδριο και το δίκτυο Αρένα

Το συνέδριο της Κω ήταν δημιούργημα του δικτύου Arehna, με ψυχή την καθηγήτρια της Ιατρικής Αθηνών κ. Πολυξένη Νικολοπούλου – Σταμάτη. Το Arehna είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα, που αποσκοπεί στην ανάδειξη των προβλημάτων της υγείας σε συνδυασμό με τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Οπως είπε και η κ. Νικολοπούλου – Σταμάτη, κατά την έναρξη των εργασιών, το Arehna προσπαθεί να δουλέψει με μια λογική συνδυασμού επιστημονικών πεδίων. «Δυστυχώς, μέχρι τώρα η επιστημονική κοινότητα κάνει ζουμ σε πολύ στενές περιοχές, αγνοούμε τις αλληλεπιδράσεις καθώς χωριστήκαμε σε ειδικότητες και υποειδικότητες». Το ίδιο το συνέδριο ήταν αντισυμβατικό, με την έννοια ότι διαμόρφωνε κλίμα εργασίας και ανταλλαγής απόψεων, ενώ είχαν προσκληθεί και κρατικοί υπάλληλοι σχετικοί με το περιβάλλον από διάφορους τομείς. Εξαιρετική ήταν η συμβολή του τοπικού δήμου Δικαίου της Κω.

Η ρύπανση επηρεάζει και τη γονιμότητα

Τα τελευταία 10 – 15 χρόνια συσσωρεύονται μια σειρά στοιχεία, που δείχνουν ότι στις βιομηχανικές κοινωνίες η ανθρώπινη αναπαραγωγή αντιμετωπίζει σοβαρότατους κινδύνους. Αυτό είναι ένα από τα βασικά συμπεράσματα των εισηγήσεων στο τριήμερο συνέδριο του Arehna. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα μας είχε η εισήγηση που παρουσίασαν οι Δημήτριος Αδαμόπουλος, διευθυντής του Τμήματος Ενδοκρινολογίας του νοσοκομείου «Ελενα Βενιζέλου» και η Ευτυχία Κούκου, από το ίδιο τμήμα. H εισήγηση στηριζόταν σε έρευνες που έχει διεξαγάγει το συγκεκριμένο τμήμα και έχουν εξαιρετική σπουδαιότητα, λόγω και του μεγάλου όγκου των στοιχείων. H εισήγηση υπογραμμίζει το βασικό συμπέρασμα ότι έχει πέσει ο ρυθμός γεννήσεων κάτω από το όριο αναπλήρωσης των θανάτων, αλλά δεν μένει σε αυτό.

Τι έδειξε η έρευνα

Κατ’ αρχήν παρουσιάστηκαν τα στοιχεία μιας μεγάλης έρευνας, στην οποία υποβλήθηκε το 10% των ανδρών (2.385 στους 23.850) που είχαν εξεταστεί μεταξύ 1977-1993 για υπογεννητικότητα. Παράλληλα, εξετάστηκαν οι εξελίξεις της περιβαλλοντικής ρύπανσης, κατά την ίδια χρονική περίοδο. Το συμπέρασμα είναι ότι παρουσιάζεται ένας σημαντικός ρυθμός μείωσης του σπερματικού όγκου και του συνολικού σπερματικού αριθμού σε αυτήν την ομάδα ανδρών, παράλληλα με σημαντικές αλλαγές στο περιβάλλον, οι οποίες πραγματοποιούνται στον ίδιο τόπο και χρόνο.

Ενα δεύτερο κρίσιμο στοιχείο είναι ότι παρουσιάζεται σημαντική μείωση του ποσοστού των αγοριών στο σύνολο των γεννήσεων στην περιοχή της πρωτεύουσας. Τα στοιχεία προέρχονται από το μαιευτήριο «Ελενα Βενιζέλου», αλλά αφορούν ένα πολύ μεγάλο αριθμό γεννήσεων – 221.799 σε διάστημα 35 χρόνων (από το 1969 ώς το 2003). Από μια αναλογία περίπου 1,10:1 μεταξύ αγοριών – κοριτσιών τα πρώτα χρόνια της έρευνας, φτάσαμε τα τελευταία χρόνια σε μια αναλογία 1,04:1.

Και πιο αδύναμα

Δεν είναι μόνο ότι γεννιούνται λιγότερα αγόρια, αλλά και ότι εμφανίζονται πιο αδύναμα, καθώς αυξάνεται το ποσοστό των αγοριών που μένουν στη θερμοκοιτίδα, καθώς και εκείνων που πεθαίνουν. Σε μελέτη του 2001 εξετάστηκε δείγμα 4.969 νεογέννητων, στο οποίο τα αγόρια αποτελούσαν το 51,5% του συνόλου, αλλά και το 54,3% των βρεφών που χρειάστηκε να παραμείνουν στο νοσοκομείο, καθώς και το 60,5% όσων πέθαναν πρόωρα (23 στα 38). Οι ερευνητές δεν κρύβουν ότι δεν θεωρούν τυχαία αυτά τα στοιχεία και πιστεύουν ότι είναι πολύ πιθανό να σχετίζονται με ιδιαίτερες περιβαλλοντικές επιδράσεις στον οργανισμό των αρρένων. Στην ίδια εισήγηση παρουσιάστηκαν και άλλα ανησυχητικά ευρήματα, όπως η αύξηση της πρόωρης εμμηνόπαυσης, ακόμα και σε γυναίκες κάτω των 40 ετών.

Χαρακτηριστικό είναι και το τελικό σχόλιο των εισηγητών: Ανάλογα φαινόμενα, όταν εμφανίζονται σε ζώα, οδηγούν περιβαλλοντικές οργανώσεις στην ανακήρυξη του ενός ή του άλλου ζώου σε «επαπειλούμενου και προστατευόμενου είδους». Υπάρχει άραγε για τον άνθρωπο μια καλύτερη προοπτική;

Κρούσματα κρυψορχίας

Ανησυχητικά «πρόωρα σινιάλα» ήρθαν και από τις άλλες εισηγήσεις. Στη μελέτη των Βέλγων δρος Eric Huyghe και δρος Patric Thonneau καταγράφεται διπλασιασμός των κρουσμάτων κρυψορχίας τα τελευταία είκοσι χρόνια. Αν και οι παράγοντες που τα προκαλούν παραμένουν ακόμα ασαφείς, έχει παρατηρηθεί αύξηση των πιθανοτήτων γέννησης παιδιών με κρυψορχία στις γυναίκες που εργάζονται στον αγροτικό τομέα (Δανία), ενώ στην Ισπανία έχει χαρτογραφηθεί πύκνωση των κρουσμάτων σε αναλογία με την ένταση της χρήσης φυτοφαρμάκων.

Ο επίσης Βέλγος Frank Comhaire μίλησε για «ανεξήγητη» αύξηση της ανδρικής ανικανότητας και αναφέρθηκε σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: η ερευνητική ομάδα συνέκρινε στοιχεία από την Αμβέρσα, μια κλασική βιομηχανική πόλη, και την Πίερ, μια καταπράσινη κωμόπολη. Προς έκπληξή τους ανακάλυψαν ότι το πρόβλημα ήταν μεγαλύτερο στην Πίερ! Δεν άργησαν να βρουν τον ένοχο για τις υπεραυξημένες διοξίνες που καταγράφηκαν στον ανδρικό πληθυσμό της Πίερ. Πρόκειται για το DDT, που εισάγουν παράνομα από την Ολλανδία και χρησιμοποιούν στους μικρούς τους κήπους, και για τη συνήθεια να καίνε τα κλαδιά, απελευθερώνοντας διοξίνες στην ατμόσφαιρα!

Αντίδοτο το γιαούρτι

Ο εισηγητής τόνισε ότι η παρουσία ξένων οιστρογόνων (τοξικών ουσιών που συμπεριφέρονται ως ορμόνες μέσα στον οργανισμό) είναι καρκινογόνος και ζήτησε την άμεση μείωσή τους στα τρόφιμα. Υπάρχει κάποιο αντίδοτο; Σύμφωνα με τον κ. Comhaire, προβιοτικοί παράγοντες που υπάρχουν στο γιαούρτι διασπούν τα ξένα οιστρογόνα – χημικές ουσίες, παρέχοντας μια πολύ σημαντική διέξοδο.

Το Παρίσι και η διακήρυξη

«Εμείς, επιστήμονες, ιατροί, νομομαθείς, ουμανιστές και πολίτες, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα της σημερινής κατάστασης, διακηρύσσουμε ότι: 1) H ανάπτυξη πολλών σύγχρονων ασθενειών είναι αποτέλεσμα της επιδείνωσης του περιβάλλοντος. 2) H χημική ρύπανση αποτελεί σοβαρή απειλή για την επιβίωση των παιδιών και του ανθρώπου. 3) Το ανθρώπινο γένος συνολικά αντιμετωπίζει σημαντικό κίνδυνο. Γι’ αυτό καλούμε κατ’ αρχήν σε απαγόρευση όλων των προϊόντων που σίγουρα ή πιθανότατα προκαλούν καρκίνο, μεταλλάξεις και τοξικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό».

Το δραματικό αυτό κείμενο αποτελεί απόσπασμα της Διακήρυξης του Παρισιού, στην οποία κατέληξαν την Παρασκευή 7 Μαΐου εκατοντάδες επιστήμονες και ακτιβιστές, οι οποίοι έχουν θέσει στόχο τη συλλογή 1.000.000 υπογραφών. Στη διακήρυξη γίνεται έκκληση σε όλες τις κυβερνήσεις για αυστηρότατα μέτρα ενάντια στη χημική ρύπανση, για υιοθέτηση της Αρχής της Προφύλαξης και εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Στο ίδιο κείμενο καταγράφεται μια σειρά ανησυχητικών διαπιστώσεων: μεγάλη ανάπτυξη των καρκινοπαθειών από το 1950 ειδικά στις βιομηχανικές χώρες, προβλήματα γονιμότητας ειδικά στους άνδρες, με το 15% των ζευγαριών στην Ευρώπη να είναι στείρα, σοβαρότατος κίνδυνος για τα παιδιά. Ουσίες όπως πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, διοξίνες και PCBs, άσβεστος, υδράργυρος, μόλυβδος, κάδμιο, φυτοφάρμακα, πρόσθετα στα τρόφιμα ενοχοποιούνται. Οπως σημειώνουν, πολλές από αυτές τις χημικές ουσίες προκαλούν ορμονικές διαταραχές, είναι δηλαδή ενδοκρινείς διαταράκτες, που προκαλούν καρκινογενέσεις και άλλες ανωμαλίες.

Με τη σύνοδο του Παρισιού, στην οποία παρευρίσκονταν μερικοί από τους πιο πρωτοπόρους ερευνητές σε παγκόσμιο επίπεδο, συνδέθηκε το συνέδριο της Κω, μέσω τηλεδιάσκεψης! Ηταν εντυπωσιακή αυτή η απευθείας επικοινωνία από την ακριτική Κω με το κέντρο της Ευρώπης, όπου γινόταν μια έντονη συζήτηση για τη στάση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις.

Μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της τηλεδιάσκεψης ήταν όταν πήρε το λόγο ο γνωστός Αμερικανός γιατρός και πρωτοπόρος στο μέτωπο κατά του καρκίνου, Σαμ Επσταϊν, ο οποίος, απαντώντας σε ορισμένες αιτιάσεις ότι η διακήρυξη είναι πολύ απόλυτη, τόνισε: «Εχουμε αρκετή ενημέρωση πια. Ξέρουμε ότι οι ορμόνες είναι επικίνδυνες. Δεν θέλουμε άλλα δέκα χρόνια ερευνών. Τώρα είναι η ώρα της πολιτικής και της δράσης. Μιλάμε για τα πιο θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου». Και με έκπληξη είδαμε μια αίθουσα γεμάτη από πρωτοπόρους επιστήμονες στο Παρίσι να πνίγει στο χειροκρότημα τις τελευταίες φράσεις του Επσταϊν που υψώθηκαν σαν πολεμική κραυγή: «Οχι άλλη επιστήμη. Πολιτική! Πρέπει να δράσουμε!».

Η κραυγή αυτή αγωνίας αποτυπώνει τις βαθύτατες ανησυχίες μεγάλου μέρους της επιστημονικής κοινότητας, ειδικά εκείνων που δεν έχουν ξεπέσει στην εξυπηρέτηση των μεγάλων συμφερόντων ή της ατομικής κερδοσκοπίας, μπροστά στην αποχαλίνωση των θανατηφόρων ασθενειών και στην υποδούλωση των κρατών στις χημικές και βιοτεχνολογικές βιομηχανίες. Σε αυτές τις συνθήκες, η «περισσότερη έρευνα» από κοινωνική και επιστημονική ανάγκη μετατρέπεται σε άλλοθι διαρκούς ρύπανσης και σε επιβραδυντικό φιτίλι, όπου απλά ετοιμάζει την έκρηξη της χημικής βόμβας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή