Καθηλωμένοι στους δέκτες, οι περισσότεροι περάσαμε τις ημέρες των Αυγουστιάτικων διακοπών παρέα με τη δημοσιογραφική «υπερκάλυψη» της πορείας του μοιραίου αεροσκάφους της «Helios». Συντρίμμια του αεροσκάφους, μάρτυρες που «είδαν» και «άκουσαν» τις τελευταίες στιγμές των άτυχων επιβατών, περιγραφές για απανθρακωμένα και διαμελισμένα κορμιά και ιατροδικαστικές εκθέσεις αποτελούσαν καθημερινότητα, καθώς και κυρίαρχο θέμα των συζητήσεων στις παραλίες και στους χώρους εργασίας. Πόσο όμως μπορεί να επηρεάσει η κατά ριπάς ροή της πληροφόρησης και η συνεχής μετάδοση εικόνων τον απλό τηλεθεατή; Οι ειδικοί κάνουν λόγο για αφύπνιση αρχέγονων φόβων που προκαλεί η υπερπροβολή της καταστροφής, ενώ οι πιο ευαίσθητες προσωπικότητες προσθέτουν με χαρακτηριστική ευκολία μία ακόμα φοβία στον μακρύ κατάλογο των ήδη υφισταμένων.
«Δυστυχώς περιστατικά όπως αυτό της μοιραίας πτήσης μπορούν να επηρεάσουν τον πληθυσμό λόγω της τραγικότητας των εικόνων, της συνεχούς προβολής και της υπερπληροφόρησης ξυπνώντας αρχέγονους φόβους όπως αυτόν του θανάτου ή της απώλειας του αγαπημένου», εξηγεί στην «K» η κ. Αλεξάνδρα Καππάτου ψυχολόγος- παιδοψυχολόγος. H αίσθηση της απώλειας ελέγχου των καταστάσεων μπορεί να δημιουργήσει «απαισιόδοξη διάθεση» ακόμη και στον πιο ψύχραιμο παρατηρητή. Ωστόσο στην πράξη κάθε παρόμοια τραγωδία επιδρά διαφορετικά στην κάθε προσωπικότητα. «H επιρροή τέτοιων περιστατικών εξαρτάται από τα βιώματα του καθένα, από την ηλικία του, από το εάν ο ίδιος έχει φοβίες, αν υπήρξε θύμα ή μάρτυρας κάποιου αντίστοιχου συμβάντος ή αν έχασε δικούς του ανθρώπους», λέει η κ. Καππάτου. «Φυσικά ο βαθμός ευαισθησίας που διαθέτει ο καθένας μπορεί να αναζωπυρώσει φοβίες που ήταν σε λανθάνουσα μορφή», ενώ πολλοί είναι αυτοί που θα φοβηθούν να πάρουν την απόφαση ενός αεροπορικού ταξιδιού.
Ο κατάλογος με τα είδη των φοβιών είναι ανεξάντλητος ωστόσο συχνότερα συναντάμε την αεροπλανοφοβία, την αγοραφοβία, την κλειστοφοβία και την μικροβιοφοβία. «Φοβίες συναντούσαμε πάντα ανάμεσα στον πληθυσμό απλά δεν τις αναγνωρίζαμε τόσο εύκολα όσο σήμερα», εξηγεί στην «K» ο κ. Γιώργος Χριστοδούλου, πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο φόβος αποτελεί ένα χρήσιμο συναίσθημα καθώς μας προφυλάσσει από πιθανούς κινδύνους, αρκεί βεβαίως να είναι ευδιάκριτα τα όρια μεταξύ φόβου και φοβίας.
Ο φοβικός άνθρωπος γνωρίζει ότι η φοβία του είναι υπερβολική, ωστόσο είναι ακατανίκητο το αίσθημα πανικού που νιώθει, η εφίδρωση, η ταχύπνοια, η ταχυπαλμία, η λιποθυμική τάση και η ξηροστομία, που είναι και τα συχνότερα συμπτώματα. «Τη στιγμή που μπαίνει κανείς στην τροχιά του πανικού, που προκαλεί η φοβία, η λογική απουσιάζει με αποτέλεσμα πολλές φορές ο φόβος να μας παραλύει επηρεάζοντας φυσικά και τη λειτουργικότητά μας», διευκρινίζει στην «K» η κ. Καππάτου.
Με σεβασμό φαίνεται να αντιμετωπίζουν το φόβο και οι χειριστές αεροσκαφών που φυσικά βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος αυτές τις ημέρες. «O πιλότος που δεν φοβάται είναι επικίνδυνος», λέει στην «K» ο κ. Κώστας Δάλλης χειριστής ελαφρών αεροσκαφών. «Είμαστε ακριβώς όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι, με τις ίδιες αδυναμίες, φόβους και φυσικά με τα ίδια ένστικτα» εξηγεί ο ίδιος: «η μοναδική μας διαφορά είναι ότι χρησιμοποιούμε τον αεροπορικό χώρο για τη δουλειά μας, τους κινδύνους του οποίου οι υπόλοιποι απλώς δεν γνωρίζουν». Για το… υπερφυσικό της φύσης της δουλειάς κάνει λόγο ο κ. Βασίλης Κοκολάκης επίσης χειριστής αεροσκαφών που τονίζει ότι «είμαστε εκπαιδευμένοι για τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουμε ενώ όλα τα ρίσκα είναι υπολογισμένα και γνωρίζουμε τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε σε κάθε περίπτωση».
«Προσοχή στο πώς ενημερώνονται τα παιδιά»
Η τηλεθέαση τραγικών περιστατικών όπως το πρόσφατο αεροπορικό δυστύχημα μπορεί να επηρεάσει πολύ τα παιδιά σχολικής αλλά και προσχολικής ηλικίας, με δεδομένη την αυξημένη ευαισθησία τους. «Ενα παιδί, βλέποντας τις τραγικές εικόνες δεν έχει τη δυνατότητα να στενοχωρηθεί στιγμιαία και ύστερα να αφήσει πίσω του τα αρνητικά συναισθήματα, όπως κάνει ο ενήλικας», εξηγεί στην «K» η κ. Αλεξάνδρα Καππάτου, ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος. «Εάν για παράδειγμα η εργασία των γονιών απαιτεί συχνά ταξίδια, είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθεί μια αυξημένη ανησυχία στο παιδί», συμπληρώνει η ίδια, τονίζοντας ότι σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και το γεγονός ότι το δυστύχημα έγινε κατά τη διάρκεια καλοκαιρινών διακοπών, που τα παιδιά συνήθως περνούν πολλές ώρες μπροστά από την τηλεόραση. «Σαφώς δεν πρέπει να αποκλείουμε τα παιδιά από την πραγματικότητα· απλώς πρέπει να φροντίζουμε ώστε η ενημέρωσή τους να είναι στο πλαίσιο που επιτρέπει η ηλικία του κάθε παιδιού», διευκρινίζει η κ. Καππάτου. H στάση του γονιού είναι καθοριστική και όπως είναι σημαντικός ο τρόπος που διαχειρίζεται την κρίση και τα συναισθήματά του ο ενήλικας, εξίσου καθοριστική είναι η προσέγγιση του παιδιού από τον γονιό, για την εξασφάλιση της ψυχικής του ισορροπίας.