Δικαιοσύνη αργοκίνητη, που φθάνει στα όρια αρνησιδικίας, τραυματισμένη πολλαπλώς από τις αποκαλύψεις για τη δράση παραδικαστικών κυκλωμάτων. Τη ζοφερή εικόνα του σωφρονιστικού συστήματος στη χώρα μας συμπληρώνει ο εκρηκτικός συνωστισμός των κρατουμένων, με τις φυλακές να λειτουργούν ως κέντρα διαφθοράς και σχολές εγκλήματος. Περισσότεροι από 9.500 κρατούμενοι διαβιούν σε φυλακές κατασκευασμένες για 5.500 άτομα, όταν τα τελευταία 15 χρόνια κατασκευάστηκε, κατ’ ουσίαν, μόνο μία φυλακή, στο Μαλανδρίνο και σε απόσταση μόλις 1.500 μέτρων από τη λίμνη του Μόρνου, που υδροδοτεί την Αθήνα…
Αρκεί η διαπίστωση πως μία ποινική υπόθεση μπορεί να διαρκέσει πάνω από 10 χρόνια, ότι οι εφέσεις προσδιορίζονταν, έως προσφάτως, μετά τα τρία χρόνια και οι αμετάκλητες αποφάσεις εκδίδονται, κατά μέσον όρο, ύστερα από 7,5 χρόνια για να οδηγηθεί κανείς στο συμπέρασμα ότι η Δικαιοσύνη κινδυνεύει με έμφραγμα. Τα τελευταία χρόνια έχει σωρευθεί ένα «στοκ» εκκρεμών φακέλων και δικογραφιών, που αγγίζουν, κατά εκτιμήσεις δικαστικών κύκλων, το 1.000.000!
Οι κενές θέσεις σε δικαστές και υπαλλήλους φθάνουν το 22% στα δικαστήρια, το 20% στις φυλακές, το 67% στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία και το 50% στους επιμελητές ανηλίκων. Πολλές υπηρεσίες, λόγω των σοβαρών ελλείψεων προσωπικού, λειτουργούν πλημμελώς, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση, το υποθηκοφυλακείο Σαλαμίνας, όπου οι μερίδες στα βιβλία δεν είχαν ενημερωθεί από τον Ιούλιο του 2001 και κατά συνέπεια δεν γίνεται ασφαλής έλεγχος τίτλων ιδιοκτησίας, διπλοπωλούνται ακίνητα και προχωρούν πλειστηριασμοί σε ακίνητα άλλων ιδιοκτητών!
Εντυπωσιακά αποτελέσματα
Κι ενώ η εικόνα έδειχνε στάσιμη, εντυπωσιακά είναι τα πρώτα αποτέλεσματα σε ό,τι αφορά την αποσυμφόρηση των ποινικών δικαστηρίων μετά τη λήψη νομοθετικών μέτρων του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Αναστ. Παπαληγούρα. Με τα μέτρα παραγραφής για το αξιόποινο, την παύση της ποινικής δίωξης για πλημμελήματα με μικρή κοινωνική απαξία και τη μη εκτέλεση καταδικαστικών αποφάσεων, λόγω των υφ’ όρων παραγραφής των επιβεβλημένων ποινών, έκλεισε σωρεία δικογραφιών του παρελθόντος και απηλλάχθησαν τα μεγάλα ιδίως δικαστήρια από ήσσονος σημασίας υποθέσεις. Σε έγγραφο του προέδρου του Αρείου Πάγου, κ. Ρωμύλου Κεδίκογλου, προς τον κ. Παπαληγούρα, καταγράφονται οι πρώτες εκτιμήσεις για τη βελτίωση της λειτουργίας των δικαστηρίων.
Με τη ρύθμιση της παραγραφής, αν και εφαρμόζεται «εφάπαξ», αποσυμφορίζονται τα δικαστήρια σε βάθος χρόνου και τούτο διότι επιτρέπεται στις νέες υποθέσεις να εκδικάζονται δίχως την ασφυκτική πίεση του όγκου από το παρελθόν. Από τις 1.000.000 δικογραφίες, περίπου, οι 400.000 ετέθησαν στο αρχείο, ήτοι το 45% επί του συνόλου. Μόνο στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών αρχειοθετήθηκαν 130.000 δικογραφίες επί 260.000, ενώ στην Εισαγγελία Εφετών από τις 17.000 τέθηκαν στο αρχείο οι 10.000. Οι υποθέσεις που προσδιορίζονταν να εκδικαστούν σε 18 μήνες, σήμερα εισάγονται στο ακροατήριο εντός τετραμήνου, δηλαδή τον Ιανουάριο του 2006.
Και αποφυλακίσεις
Με το μέτρο της αποποινικοποίησης της οφειλής μέχρι 2.000 ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία και το Δημόσιο, αλλά και ρυθμίσεις, όπως η μη αυτεπάγγελτη δίωξη της απλής χρεοκοπίας, περίπου, 450 κρατούμενοι μικροοφειλέτες αποφυλακίστηκαν. Από την άλλη, η διεύρυνση του αριθμού των εγκλημάτων για τα οποία παύει η ποινική διαδικασία, όταν ικανοποιηθεί ο ζημιωθείς, ο περιορισμός αυστηρά σε δύο των αναβολών μιας υπόθεσης, καθώς και η διασφάλιση ότι μία απόφαση θα εκδίδεται το αργότερο μέσα σε 8 μήνες από τη συζήτηση ενώπιον του πολιτικού δικαστηρίου, με επίπτωση την υποχρεωτική αφαίρεση της δικογραφίας και την πειθαρχική δίωξη του δικαστή, δίνουν ανάσες στη Δικαιοσύνη. Επίσης, στο Πρωτοδικείο Αθηνών δημιουργήθηκαν τέσσερις νέες αίθουσες δικαστηρίων για την ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων.
Ανησυχίες διαδίκων
Κάθε ρύθμιση, όμως, έχει και το ευαίσθητο σημείο της, το κόστος για την έννομη τάξη. Από διαδίκους -αναγνώστες της «K» που έχουν θέσει το θέμα- εκφράζεται η ανησυχία ότι με το μέτρο της παραγραφής (ποινές μέχρι έξι μήνες που δεν εκτελέστηκαν και δεν κατέστησαν αμετάκλητες παραγράφονται) σβήνουν οι ποινές, χαρίζονται, με συνέπεια να μη δικαιώνονται οι προσφεύγοντες. Το αίτημα όμως του θύματος να αποζημιωθεί για την ηθική βλάβη που υπέστη από τη συμπεριφορά του δράστη (στις περιπτώσεις ελαφρών αδικημάτων, όπως εντελώς ελαφριά σωματική βλάβη, εξύβριση κ.ά.) παραμένει ισχυρή και μπορεί να ικανοποιηθεί απολύτως μέσω των αστικών δικαστηρίων, με την αξίωση χρηματικής αποζημίωσης.
Τα πολλαπλά οφέλη που επέρχονται στην επιτάχυνση της Δικαιοσύνης, ξεπερνούν κατά πολύ το κόστος αυτό. Υπήρχε τόσος συνωστισμός δικογραφιών, ώστε έπρεπε να απεμπλακούν τα ποινικά δικαστήρια από τις μικρές υποθέσεις για να εκδικάσουν, σε εύλογο χρόνο, τις σοβαρότερες.
Πώς φθάσαμε ώς εδώ, είναι το ερώτημα που προβάλλει αμείλικτο. Ως κύρια αιτία προβάλλεται η δραματική αύξηση των υποθέσεων που αφορούν διαχειριστικές και άλλες διαφορές, απάτες, παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών, τροχαία, απαλλοτριώσεις κ.ά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1980 με τις απαλλοτριώσεις ασχολούνταν δύο δικαστές, ενώ σήμερα υπηρετούν 13 και δεν αρκούν. Στις αποζημιώσεις για τροχαία ατυχήματα υπήρχαν, πριν από 25 χρόνια, 15 δικαστές και σήμερα απασχολούνται 50, αριθμός που δεν επαρκεί για τον όγκο των δικογραφιών.
Η οικονομική ανάπτυξη της χώρας αύξησε τις συναλλαγές, τις δραστηριότητες και συνακόλουθα τις διαφορές μεταξύ των πολιτών. Τις διαταγές πληρωμής, οι τράπεζες, αναφέρει στην «K» δικαστής, «πηγαίνουν με τις βαλίτσες καθημερινά στα δικαστήρια»…
Η εθελουσία έξοδος για περίπου 70 ασθενείς λειτουργούς της Θέμιδος και η αναγνώριση ως συντάξιμων ετών της δικηγορικής προϋπηρεσίας θα απομακρύνει από το δικαστικό σώμα δικαστές που δεν ενδιαφέρονται για περαιτέρω εξέλιξη, όπως επισημαίνουν δικαστικοί κύκλοι, και θα βοηθήσει ουσιαστικά στη βελτίωση της λειτουργίας των δικαστηρίων.
Εξι νέες φυλακές έως το 2007
Από τις εννέα υπό κατασκευήν νέες φυλακές που είχαν δρομολογηθεί επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, τελικώς μόνο μία ξεκίνησε στις αρχές του 2004, ενώ οι υπόλοιπες υπήρχαν στα χαρτιά, χωρίς πλήρεις μελέτες, πολεοδομικές άδειες και εξασφαλισμένη επαρκή χρηματοδότηση. H μοναδική φυλακή που κατασκευάσθηκε τα τελευταία 15 χρόνια βρίσκεται στο Μαλανδρίνο, χωρίς να διαθέτει μάλιστα μελέτη και πρόβλεψη για αποχέτευση, σύμφωνα με κύκλους του υπουργείου Δικαιοσύνης. Το Δημόσιο δαπανούσε περί τις 3.000 ευρώ την ημέρα για τη μεταφορά των βοθρολυμάτων της φυλακής! Το πρόγραμμα του υπουργού κ. Παπαληγούρα προβλέπει να έχει ολοκληρωθεί μέσα σε τέσσερις μήνες η νέα φυλακή Τρικάλων, σε επτά μήνες η νέα φυλακή Δομοκού, σε 10 μήνες η φυλακή Γρεβενών, ώς το τέλος του 2006 να έχουν περατωθεί οι φυλακές της Δράμας και των Σερρών, ενώ το 2007 η φυλακή Χανίων. H συνολική χωρητικότητα των έξι νέων φυλακών είναι 2.400 θέσεις και το μεγαλύτερο μέρος θα καλυφθεί με τη μεταφορά κρατουμένων από τις φυλακές Κορυδαλλού, ώστε να απομακρυνθούν σταδιακά από την περιοχή. Ας σημειωθεί ότι το 40% του συνόλου των κρατουμένων είναι αλλοδαποί και εξ αυτών το 50% Αλβανοί υπήκοοι.