H «ξένη κυρία» μέσα στην οικογένεια

H «ξένη κυρία» μέσα στην οικογένεια

5' 56" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι φτωχές του κόσμου πληρώνουν την ασυδοσία της νέας οικονομίας, γράφει η διάσημη Αμερικανίδα συγγραφέας Μπάρμπαρα Ερενρέιχ στο βιβλίο της, «Global Women: Nannies, Maids, and Sex Workers in the New Economy» (Παγκόσμιες Γυναίκες: Νταντάδες, Υπηρέτριες και Εργάτριες του Σεξ στη Νέα Οικονομία) και κάνει λόγο για την «κουλτούρα των υπηρετών», που μετατρέπει εκατομμύρια γυναίκες σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας και μαζί απειλεί να τινάξει στον αέρα τον πυρήνα των δυτικών κοινωνιών, την οικογένεια. «Οι αποικιοκράτες αποσπούσαν χρυσό και πρώτες ύλες από τις φτωχότερες χώρες. Τώρα εισάγουμε φροντίδα και αγάπη από γυναίκες που υποχρεώνονται να αφήσουν τα παιδιά τους πίσω για να δουλέψουν στη φροντίδα των δικών μας παιδιών», σημειώνει η συγγραφέας, υποστηρίζοντας παράλληλα ότι αυτή η πραγματικότητα εκτρέφει λάθος πρότυπα για τα παιδιά: «Τα παιδιά μας μαθαίνουν ότι σε αυτήν την οικονομία υπηρετών ορισμένοι άνθρωποι αξίζουν περισσότερο. Αναδύονται νέες ιεραρχίες κι επειδή οι γυναίκες που καθαρίζουν είναι έγχρωμες ή ξένες, ο ρατσισμός εγχαράσσεται στο παιδικό μυαλό από πολύ νωρίς. Υπό αυτό το πρίσμα, η πληρωμένη οικιακή εργασία είναι σε κάποιες όψεις της πιο καταστροφική από τη βία στις ταινίες. Ενθαρρύνει ένα τρόπο σκέψης όπου οι κάλτσες που πετάμε θα πλυθούν με κάποιο μυστηριώδη τρόπο και επεκτείνοντάς το, η ρύπανση που δημιουργούν τα εργοστάσιά μας απλώς θα εξαφανιστεί χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούμε γι’ αυτό».

Εξήντα εκατομμύρια γυναίκες μετανάστριες εργάζονται στις πλούσιες χώρες είτε ως νταντάδες είτε ως οικιακοί βοηθοί. Φτωχές γυναίκες από την Κεντρική και Νότιο Αμερική από την Αφρική, τη NA Ασία και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Είναι οι «γυναίκες-θύματα της νέας οικονομίας»…

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι εργάζονται περίπου 80.000 με 100.000 αλλοδαπές, μεγάλο μέρος των οποίων -κυρίως από τις Φιλιππίνες και τις αντατολικοευρωπαϊκές χώρες- ως εσώκλειστες. H μαζική εισροή αρχίζει στα μέσα του ’80 και κορυφώνεται στα τέλη της δεκαετίας και στις αρχές του ’90. Στην αρχή τις έφερναν, στα όρια της νομιμότητας, με ναυτικά φυλλάδια, στη συνέχεια τους έπαιρναν το διαβατήριο (συνηθισμένη πρακτική εκείνα τα χρόνια) και κατόπιν διοχετεύονταν στα σπίτια έχοντας ελάχιστη έως καθόλου επαφή με τον έξω κόσμο.

Θύματα βίας παρενόχλησης εξαπάτησης…

Ερευνες στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη δείχνουν υψηλά ποσοστά ψυχολογικής, σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης των οικιακών βοηθών. Τέτοια περιστατικά έχουν αναφερθεί και στη χώρα μας, ασχέτως εάν ελάχιστα πήραν τον δρόμο της Δικαιοσύνης, λόγω κυρίως του φόβου της απόλυσης ή της απέλασης, αλλά και του ομιχλώδους πλαισίου που διέπει την οικιακή εργασία· είναι απολύτως ενδεικτικό ότι δεν υπάρχει ακριβής καταγραφή του αριθμού των αλλοδαπών οικιακών βοηθών.

«Η πλειονότητα των γυναικών έχει δεχθεί κάποιου είδους άσχημη συμπεριφορά. Από εξαπάτηση και αθέτηση συμφωνιών μέχρι σεξουαλική παρενόχληση, ακόμη και σωματική βία», επισημαίνει ο κ. Γιώργος Αλεβιζάκης, μέλος της διοίκησης του Εργατικού Κέντρου Αθηνών και γραμματέας Οικονομικών Μεταναστών της ΓΣΕΕ.

Η απειλή της Αστυνομίας

Μια τέτοια περίπτωση, που δεν έφτασε ποτέ στις αστυνομικές Αρχές, είναι νεαρής γυναίκας από χώρα της Ανατολικής Ευρώπης. H κοπέλα, σε άθλια ψυχολογική κατάσταση, αναζήτησε βοήθεια στο EKA λέγοντας ότι ο ηλικιωμένος κύριος στο σπίτι του οποίου εργαζόταν και με τη δικαιολογία ότι εξαφανίστηκαν πράγματα αξίας, την εξεβίαζε να ενδώσει στις επιθυμίες του. Ειδάλλως, θα την κατήγγελλε για κλοπή. Αυτές οι περιπτώσεις δεν είναι λίγες. Με πρόφαση, δηλαδή, ότι εκλάπησαν αντικείμενα αξίας ή χρήματα ενοχοποιούν τις γυναίκες εκβιάζοντας ότι θα τις καταγγείλουν στην Αστυνομία ως δράστες των κλοπών. Κάποιες υποκύπτουν. «Αλλες, τρομοκρατημένες, έφυγαν από την Ελλάδα», σημειώνει ο κ. Αλεβιζάκης.

«Μερικά θέματα, διαχρονικά, στην ελληνική κοινωνία συνιστούσαν ταμπού. Ας μην ξεχνάμε ότι στη μεταπολεμική Ελλάδα η σεξουαλική παρενόχληση των κοριτσιών από την επαρχία που δούλευαν στα αθηναϊκά σπίτια -την βλέπουμε αποτυπωμένη στις ταινίες της εποχής- ήταν εκτεταμένη. Ολοι γνώριζαν ότι συνέβαινε, ακόμη και η σύζυγος του κυρίου που παρενοχλούσε, αλλά σιωπούσαν. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στις ημέρες μας, αυτή τη φορά σε βάρος ξένων γυναικών, και ειδικότερα γυναικών από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες», σημειώνει η ψυχολόγος – σύμβουλος οικογένειας κ. Μαρία Λασσιθιωτάκη που έχει εργαστεί πάνω στις γυναίκες μετανάστες.

Δεν κατέβαλαν τα δεδουλευμένα

Συχνές είναι επίσης και οι καταγγελίες για απρεπείς συμπεριφορές από την πλευρά των Ελληνίδων, καθώς και για αθέτηση των συμφωνηθέντων και τη μη καταβολή μισθών. H 52χρονη Ελενα, φιλόλογος στην πατρίδα της τη Βουλγαρία και με συγγραφική δουλειά στο βιογραφικό της, αναγκάστηκε λόγω ανέχειας να έρθει πριν από πέντε χρόνια στην Ελλάδα, όπου ανέλαβε ως εσώκλειστη να φροντίζει ηλικιωμένη κατάκοιτη γυναίκα.

Κοιμόταν μαζί της στο ίδιο δωμάτιο επί τέσσερα χρόνια, την πρόσεχε με τον σεβασμό που δείχνει ένας καλλιεργημένος άνθρωπος μπροστά στην κατάληξη των γηρατειών και ήταν το πρόσωπο εκείνο που της κρατούσε το χέρι την ύστατη στιγμή. Αντί ενός «ευχαριστώ», η κόρη της αποθανούσης, που τώρα πια δεν την χρειάζεται, αρνείται να της καταβάλει τα δεδουλευμένα. Γυναίκες από πολιτισμικές πραγματικότητες διαμετρικά διαφορετικές από τη δική μας ήλθαν αντιμέτωπες με την ανάγκη για επιβίωση και σε ορισμένες περιπτώσεις τους κακούς ελληνικούς τρόπους. H λέξη «επιβίωση» -η υπέρτατη νεύρωση κατά τον Δ. Σαββόπουλο- ήταν στις κουβέντες των γυναικών που μιλήσαμε.

«Ηθελα να το βάλω στα πόδια»

Η 40χρονη σήμερα Σόνια από τη Ρουμανία, ήλθε πριν από δέκα χρόνια μαζί με τον άνδρα της στην Ελλάδα αφήνοντας στους γονείς της, στην Κωστάντζα, την ανατροφή της δίχρονης κόρης της. «O άντρας μου ξεκίνησε να δουλεύει στις οικοδομές κι εγώ ως οικιακή βοηθός. Και οι δύο περάσαμε δύσκολες ημέρες αλλά νομίζω ότι εγώ πέρασα τις δυσκολότερες. Δεν χρειάζεται να ξέρεις καλά ελληνικά για να δουλέψεις στις οικοδομές ενώ στο σπίτι, σε μια οικογένεια με παιδιά, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Θυμάμαι ότι στο πρώτο σπίτι που δούλεψα δεν καταλάβαινα τι μου έλεγαν τα παιδάκια που πρόσεχα. Δεχόμουν συνεχείς παρατηρήσεις και από τον πατέρα και από τη μητέρα, τις οποίες δεν καταλάβαινα καλά. Το ύφος τους, όμως, ήταν τόσο επιθετικό όπως και ο τόνος στη φωνή. Ερχονταν στιγμές που ήθελα να το βάλω στα πόδια…». «Εχω συναντήσει τους χειρότερους και τους καλύτερους ανθρώπους στα χρόνια που είμαι στην Ελλάδα», λέει η Κατερίνα από τη Γεωργία. «Στα χειρότερα που συναντάς σε κρατάει η σκέψη ότι πρέπει να αντέξεις για να συνεχίσεις να στέλνεις χρήματα στην οικογένειά σου. Στα καλύτερα ξεθαρρεύεις, σκέφτεσαι ότι καλοσύνη υπάρχει παντού, ότι θα έλθουν καλύτερες ημέρες».

Ο θρίαμβος και η ήττα του φεμινισμού

Βρισκόμαστε στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Οι γυναίκες αρχίζουν να αναγνωρίζονται καθολικά, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής, ακόμη και σε παραδοσιακά ανδροκρατούμενους εργασιακούς χώρους. Είναι η εποχή που ο θηλυκός πόλος των δυτικών κοινωνιών πατάει γερά έπειτα από αιώνες άγριας καταπίεσης. Είναι η περιόδος που αρχίζει η πρώτη μαζική είσοδος υπηρετών στον δυτικό κόσμο· ένα γεγονός που αποδίδεται στην εισαγωγή της γυναίκας στην αγορά εργασίας, που βελτίωσε την οικονομική κατάσταση ενός μεγάλου τμήματος της μεσαίας τάξης.

Είκοσι χρόνια μετά και σε νέο αιώνα πλέον, νεοφεμινιστικές οργανώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες επαναδιατυπώνουν έναν πιο πολιτικό ορισμό της ισότητας των δύο φύλων, στοχεύοντας το οικονομικό σύστημα και συμπεριλαμβάνοντας το τμήμα εκείνο των γυναικών που το φεμινιστικό κίνημα είχε αγνοήσει: τις γυναίκες των φτωχών χωρών. «Αγνοήσαμε παντελώς τις φτωχές γυναίκες», τονίζει η Μπάρμπαρα Ερενρέιχ και αναρωτιέται μήπως ο «θρίαμβος» του ’80 ήταν τελικά η μεγαλύτερη ήττα της γυναίκας. «Σκεφθήκαμε μόνο με όρους αναμόρφωσης των ανδρών χωρίς να δούμε σπουδαίες αλλαγές, αφού στη Δύση, τα 2/3 των γυναικών εξακολουθούν και τις δουλειές στο σπίτι να κάνουν, ενώ παράλληλα έχουν να αντιμετωπίσουν μια ιδιαίτερα σκληρή, και άκρως ανταγωνιστική, εργασιακή καθημερινότητα».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή