Πολύς λόγος έγινε τις τελευταίες ημέρες για τους συλλέκτες και τις σχέσεις της πολιτείας και των ιδιωτών με τα αρχαία. Οσοι έχουν αρχαιότητες γνωρίζουν καλά ότι οφείλουν να τις δηλώσουν. Το ίδιο οφείλουν να πράξουν και όσοι έχουν στην κατοχή τους ένα, δύο ή μεγαλύτερο αριθμό αντικειμένων, τα οποία τις περισσότερες φορές αρνούνται να δηλώσουν για να μην μπλέξουν με το υπουργείο Πολιτισμού. O νόμος περί Πολιτιστικής Κληρονομιάς του 2002 έδωσε ένα περιθώριο στους κατόχους να νομιμοποιήσουν αρχαία ή οικογενειακά κειμήλια. Μάλιστα τους πρώτους μήνες μετά το σύνθημα «δήλωσέ το για να το σώσεις», η Εφορεία Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Συλλογών δέχτηκε 1.500 νέες αιτήσεις, μεγάλος αριθμός για τα δεδομένα του ΥΠΠΟ. Η «Κ» δίνει απαντήσεις σε μερικά απλά ερωτήματα.
– Πώς γίνεται κάποιος συλλέκτης;
Πρέπει να υποβάλει δήλωση των αρχαίων που κατέχει, να γίνει αξιολόγηση από την αρμόδια εφορεία αρχαιοτήτων και αν πράγματι έχει τις προϋποθέσεις, η υπόθεση φθάνει στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το οποίο έχει τον τελικό λόγο.
– Ποιες είναι οι προϋποθέσεις;
Να κατέχει σημαντικές αρχαιότητες, ένα ενιαίο σύνολο ή ενιαία σύνολα από καλλιτεχνική, ιστορική ή επιστημονική άποψη. Επίσης, πρέπει να παρέχει τις εγγυήσεις για την προστασία τους αλλά και τη φύλαξή τους. O υποψήφιος συλλέκτης οφείλει να προσκομίσει τα απαραίτητα παραστατικά για το πώς αποκτήθηκαν τα αρχαία, διαφορετικά οδηγεί τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ σε άλλα συμπεράσματα.
– Τι υποχρεώσεις έχει;
Να τηρεί κατάλογο με πλήρη περιγραφή των αρχαίων και φωτογραφίες τους, να καταθέτει σχετικό αντίγραφο στην υπηρεσία και να υποβάλει κάθε 6 μήνες κατάλογο με τα νέα αντικείμενα που πλουτίζουν τη συλλογή, αλλά πάντα με τα απαραίτητα δικαιολογητικά. H διάσπαση της συλλογής είναι δυνατή έπειτα από άδεια του ΥΠΠΟ και φυσικά τη γνώμη του ΚΑΣ.
– Ποια είναι η διαφορά του συλλέκτη από τον κάτοχο;
Ο κάτοχος έχει μικρότερης κλίμακας αρχαιότητες.
– Τι θεωρείται αρχαίο αντικείμενο;
Η προστασία φτάνει μέχρι το 1830. Σύμφωνα με τον νόμο όμως, αρχαίο νοείται ό,τι χρονολογείται ώς το 1453. Κατά συνέπεια, για τα αντικείμενα που χρονολογούνται έως αυτή την περίοδο ακολουθείται μια συγκεκριμένη διαδικασία, ενώ για τα νεότερα, εκδίδονται βεβαιώσεις. Αν ο κάτοχος αρχαίου που χρονολογείται ώς το 1453 αποβιώσει, χορηγείται άδεια κατοχής στον κληρονόμο του εφόσον το επιθυμεί και δεν συντρέχουν αρνητικές προϋποθέσεις.
– Αν έχετε κάποια οικογενειακά κειμήλια;
Δηλώστε τα στην Εφορεία Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Συλλογών. Το ΥΠΠΟ θέλει να περιορίσει τη φοβία των ιδιωτών που κατέχουν αδήλωτες αρχαιότητες από την οικογένειά τους, γι’ αυτό δέχεται ακόμη (παρότι μεσολάβησε ένα μεγάλο διάστημα από την ψήφιση του νόμου του 2002) σχετικές δηλώσεις.
– Οταν ένα αντικείμενο δεν δηλωθεί;
Επειδή θεωρείται παράνομη κατοχή, γίνεται κατάσχεση εφόσον βρεθεί.
– Μεγαλύτερο πρόβλημα θεωρείται…
Αν βρει κάποιος στο οικόπεδό του αρχαιότητες. Είναι πραγματικά άτυχος. Παρότι ο νέος αρχαιολογικός νόμος θέτει ανώτατο όριο για την ολοκλήρωση της έρευνας τους τέσσερις μήνες, λίγοι είναι οι τυχεροί. Υπάρχουν περιπτώσεις με απαλλοτριώσεις που χρειάστηκαν χρόνια για να γίνουν κι άλλες που πραγματοποιήθηκαν νωρίς, αλλά δεν καταβλήθηκαν ακόμη τα ποσά.