Επί της ουσίας (και της υγείας…) μηδέν όσον αφορά τα μέτρα κατά του καπνίσματος στη χώρα μας. Ούτε οι ανατριχιαστικές αναφορές στα πακέτα των τσιγάρων ούτε οι προειδοποιήσεις των ειδικών γιατρών, αλλά ούτε και η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους έχουν καταφέρει να πείσουν τους Ελληνες να αποτινάξουν τη βλαβερή αυτή συνήθεια. Αντίθετα, όπως προέκυψε από την Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών, που πραγματοποίησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ) σε δείγμα 6.555 νοικοκυριών με 17.386 μέλη από όλη την ελληνική επικράτεια, πάνω από τη χώρα μας πλανάται ένα… γιγάντιο σύννεφο καπνού.
Στο 41,7% του συνολικού πληθυσμού ηλικίας 14 και άνω ανέρχονται στην Ελλάδα οι περιστασιακοί ή συστηματικοί καπνιστές, ποσοστό που φθάνει το 57% στην ηλικιακή ομάδα των 25-34 και εκτοξεύεται στο 59,1% μεταξύ των ατόμων ηλικίας 35-44. Μολονότι περισσότερο «θεριακλήδες» είναι οι άνδρες (52,2% των οποίων καπνίζει), «ισχυρό» ποσοστό διατηρούν και οι γυναίκες (32%). Γυναίκες είναι το 1/3 των καπνιστών της ομάδας 25-54.
Ακόμη πιο ανησυχητικό ωστόσο είναι το γεγονός ότι το τσιγάρο μπαίνει στη ζωή μας από νωρίς. Σύμφωνα με την έκθεση της ΕΣΥΕ, καπνιστές είναι το 34,2% των ατόμων ηλικίας έως 24 ετών (39,2% στους άνδρες, 29% στις γυναίκες), ενώ υψηλά ποσοστά καταγράφονται στα παιδιά και τους εφήβους. Ειδικότερα, καπνιστές είναι το 14,6% του συνόλου των ανηλίκων (17,8% αγόρια, 11,4% κορίτσια), το 27,5% των 18χρονων, το 14,4% των 17χρονων, 14,1% των 16χρονων, 10,1% των παιδιών ηλικίας 15 ετών και το 8,3% των παιδιών 14 ετών.
Αφού δεν το έχουμε κόψει, το έχουμε τουλάχιστον περιορίσει; Σύμφωνα με την έρευνα, όχι. Από το 1994 έως το 2004 έχει καταγραφεί αύξηση της τάξης του 10% στη μέση μηνιαία κατανάλωση τσιγάρων, ενώ από το 1999 έως το 2004 αύξηση 4%. Συγκεκριμένα, ενώ το 1994 καπνίζαμε 448 τσιγάρα κατά μέσο όρο τον μήνα, το 1999 φθάσαμε στα 480 τσιγάρα και το 2004 στα 496 (17 τσιγάρα την ημέρα). Πάντως, συνολικά οι άνδρες καπνιστές καπνίζουν περισσότερα τσιγάρα σε σχέση με τις γυναίκες. Τα περισσότερα πακέτα αγοράζουν οι άνδρες καπνιστές ηλικίας 45-54 (καπνίζουν 661 τσιγάρα τον μήνα) και οι καπνίστριες ηλικίας 75 ετών και άνω (590,3). Γενικότερα, στα μέλη των νοικοκυριών ηλικίας άνω των… 75 ετών καταγράφεται υψηλό ποσοστό καπνιστών, της τάξης του 11,4%.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα διατηρεί και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, η χώρα μας είναι η 11η στην Ευρωπαϊκή Ενωση των «25», με τους περισσότερους καπνιστές, οι οποίοι φθάνουν το 34,6% του πληθυσμού (σ.σ. εδώ υπολογίζεται το σύνολο του πληθυσμού και όχι στους άνω των 14), έναντι 31,4% που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος. Οι πιο «θεριακλήδες» της Ευρώπης είναι οι Αυστριακοί, με ποσοστό 45,1%, ενώ σε παράδεισο των αντικαπνιστών αναδεικνύεται η Πορτογαλία, όπου καπνίζει μόνο το 18,7% του πληθυσμού.
Δεν είναι τυχαίο πάντως ότι, παρά τις κυρώσεις που προβλέπει ο «αντικαπνιστικός» νόμος του υπουργείου Υγείας, ο οποίος επιβάλλει τη δημιουργία χώρων μη καπνιστών σε χώρους εστίασης, ελάχιστοι είναι οι ιδιοκτήτες που έχουν προχωρήσει στη σχετική χωροταξική ρύθμιση. Για την ακρίβεια, η Ελλάδα αποτελεί σήμερα ένα από τα τελευταία «προπύργια» της διασκέδασης «με τσιγάρο» στην Ευρώπη, καθώς από τη Μεγάλη Βρετανία μέχρι τη μεσογειακή Ιταλία η απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους τηρείται με ιδιαίτερη αυστηρότητα.
1.000 ευρώ τον χρόνο για μια βλαβερή συνήθεια
Μπορεί τα 2,80 ευρώ που κοστίζει ένα πακέτο τσιγάρα να μη «φαίνονται» πολλά («λίγα κέρματα είναι», σκεφτόμαστε στο περίπτερο), εάν όμως χρειαζόταν να πληρώσουμε 500 ή 1.000 ευρώ για τα τσιγάρα μας τότε μάλλον θα το σκεφτόμασταν πολύ σοβαρά πριν… ανάψουμε. Κι όμως, σύμφωνα με την έρευνα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, τέτοιου ύψους είναι τα ποσά που ξοδεύουν οι περισσότεροι κάθε χρόνο για καπνό. Ειδικότερα, στην ηλικιακή ομάδα των 25-34, η μέση μηνιαία δαπάνη για τσιγάρα φθάνει τα 70,8 ευρώ για τους άνδρες και τα 43,1 ευρώ για τις γυναίκες. Δηλαδή 849,6 ευρώ και 517,2 ευρώ ετησίως. Αντίστοιχα, οι καπνιστές της ηλικιακής ομάδας των 35-44 δαπανούν κάθε μήνα 78,8 ευρώ (άνδρες) και 49,1 ευρώ (γυναίκες) – ήτοι 945 ευρώ και 589,2 ευρώ τον χρόνο! Περίπου τόσα είναι αυτά που ξοδεύουν και τα άτομα ηλικίας 45-54 ετών (78,6 ευρώ οι άνδρες και 49,5 ευρώ οι γυναίκες).
Διόλου ευκαταφρόνητο όμως είναι και το ποσό που «καταθέτουν» κάθε μήνα στα περίπτερα και οι νέοι καπνιστές. Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ, οι καπνιστές ηλικίας έως 24 ετών ξοδεύουν κατά μέσον όρο κάθε μήνα 56 ευρώ (οι άνδρες) και 43,6 ευρώ (οι γυναίκες). Τι θα μπορούσαν άραγε να αγοράσουν με τα 672 και 523,2 ευρώ αντίστοιχα που θα εξοικονομούσαν εάν δεν κάπνιζαν;