Ακόμα και σε μη παχύσαρκα άτομα, η διατροφή με λίγες θερμίδες μπορεί να οδηγήσει σε μεταβολές του μεταβολισμού και της χημείας του οργανισμού, οι οποίες έχουν συσχετισθεί με καλύτερη υγεία και με μακροημέρευση, σύμφωνα με ανακοινώσεις ερευνητού. Τα ευρήματα αυτά παρέχουν υποστήριξη στη θεωρία ότι περιορισμένες ποσότητες φαγητού, που ήταν γνωστό από παλιά ότι οδηγούν σε μακροζωία αρουραίους και ποντίκια, μπορούν να έχουν ανάλογα αποτελέσματα και σε ανθρώπους, με πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου, διαβήτη και άλλων νόσων, καθώς και επιβράδυνση της γήρανσης.
Η πείνα, πηγή νεότητας
Η άποψη ότι η πείνα μπορεί να αποτελέσει πηγή νεότητας έχει σαγηνεύσει τους επιστήμονες και το κοινό. O περιορισμός θερμίδων, η επιστημονική ορολογία για μια δίαιτα πλούσια σε θρεπτικές ύλες αλλά φτωχή σε θερμίδες, είναι αντικείμενο εντατικών ερευνών και μερικά άτομα έχουν ήδη αρχίσει να τη δοκιμάζουν από μόνα τους. Υπάρχει μια εταιρεία περιορισμού θερμίδων με μέλη σε όλο τον κόσμο και ο πρόεδρός της Brian M. Delaney εκτιμά ότι τα άτομα που πειραματίζονται μόνα τους είναι χιλιάδες.
Ωστόσο, δεν υπάρχει απόδειξη ότι ο περιορισμός θερμίδων λειτουργεί σε ανθρώπους, κυρίως επειδή είναι δύσκολο και δαπανηρό να μελετηθεί και επειδή μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για τη μέτρηση κάποιας επίδρασης στη διάρκεια του βίου.
«Δεν υπάρχουν στοιχεία από μη παχύσαρκους ανθρώπους» είπε ο Eric Ravussin, επικεφαλής της ενίσχυσης της υγείας και των επιτευγμάτων της στο Pennington Βιοϊατρικό Ερευνητικό Κέντρο στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Louisiana. Παλαιότερες μελέτες έχουν αποδείξει ότι δίαιτες φτωχές σε θερμίδες μπόρεσαν να περιορίσουν το βάρος και να αλλάξουν τον μεταβολισμό παχύσαρκων ατόμων.
Περιορισμός θερμίδων
Μια μελέτη έξι μηνών σε 48 άτομα, της οποίας διευθυντής ήταν ο δρ Ravussin και η οποία δημοσιεύθηκε στις 6-4-06 στο περιοδικό The Journal of the American Medical Association (της Αμερικανικής Ιατρικής Ενωσης) είναι η πρώτη λεπτομερής δοκιμή του περιορισμού θερμίδων σε ανθρώπους οι οποίοι είναι υπέρβαροι, αλλά όχι παχύσαρκοι. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες περιόρισαν τις θερμίδες που λάμβαναν κατά 25%, αλλά μερικοί τις περιόρισαν περισσότερο και έτρωγαν 890 θερμίδες την ημέρα για μερικούς μήνες.
«Δεν υπήρξε μελέτη σαν και αυτήν» είπε ο δρ Evan Hadley, διευθυντής γηριατρικής και κλινικής γεροντολογίας στο Αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Γήρανσης, το οποίο πλήρωσε για τη μελέτη. Χαρακτήρισε τα αποτελέσματα «εντυπωσιακά», αν και το πείραμα ήταν μόνο μια πιλοτική μελέτη για δοκιμή δύο ετών του περιορισμού θερμίδων, που θα αρχίσει το επόμενο φθινόπωρο.
Ευρήματα
Μεταξύ των κύριων ευρημάτων της μελέτης του δρος Ravussin ήταν και το ότι ο περιορισμός θερμίδων οδήγησε σε μείωση των επιπέδων ινσουλίνης και της θερμοκρασίας του σώματος. Αμφότερα θεωρούνται σημάδια μακροζωίας, μερικώς επειδή παλαιότερη μελέτη από άλλους ερευνητές βρήκε αμφότερα τα χαρακτηριστικά σε μακρόβιους ανθρώπους. H δίαιτα οδήγησε επίσης σε πτώση των ορμονών του θυρεοειδούς και σε μείωση βλαβών του DΝΑ.
Ωστόσο, οι δρες Ravussin και Hadley επέστησαν την προσοχή στο ότι η μελέτη ήταν ακόμη σε προκαταρκτικό στάδιο και ότι δεν απέδειξε πως ο περιορισμός θερμίδων μπορούσε να κάνει τους ανθρώπους υγιέστερους και να προσθέσει χρόνια στη ζωή τους. «Είναι όμως σημαντικό βήμα στην πορεία» είπε ο δρ Ηadley.
Οι επιστήμονες γνώριζαν από πολλά χρόνια ότι όταν οι άνθρωποι περιόριζαν τις θερμίδες που λάμβαναν και έχαναν βάρος, τότε ο οργανισμός τους προσπαθούσε να αντισταθμίσει την επίδραση αυτή με επιβράδυνση του ρυθμού του μεταβολισμού. H επιβράδυνση αυτή είναι ένας αμυντικός μηχανισμός για την αντιμετώπιση της απώλειας του βάρους. Πιθανώς απέμεινε από την εξελικτική διαδικασία, επειδή έσωζε τους ανθρώπους από θανατηφόρο ασιτία όταν οι τροφές ήταν σπάνιες, αλλά αυτή είναι η δυσκολία γι’ αυτούς που κάνουν δίαιτες, επειδή σημαίνει ότι όσο περισσότερο βάρος χάνουν τόσο δυσκολότερη γίνεται η απώλειά του.
Ερμηνείες
Υπάρχουν μερικές ερμηνείες που εξηγούν γιατί αυστηρή δίαιτα πτωχή σε θερμίδες αλλά πλούσια σε θρεπτικά συστατικά μπορεί να επιβραδύνει τη γήρανση. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι ένας σημαντικός παράγοντας γηράνσεως είναι οι βλάβες στο DNA που προκαλούνται από ελεύθερες ρίζες, πολύ δραστικά οξυγονούχα μόρια που σχηματίζονται κατά τη διάρκεια του κανονικού μεταβολισμού. Τρώγοντας λιγότερο, οδηγούμεθα σε βραδύτερο μεταβολισμό και λιγότερες ελεύθερες ρίζες.
Ενα άλλο ενδεχόμενο είναι το ότι εάν το άτομο είναι ελλειμματικό σε θερμίδες ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται μερικά γονίδια, με καθαρή συνέπεια την επιβράδυνση του ρολογιού. Σε πιθήκους ρέζους, ο περιορισμός θερμίδων έχει έντονες επιδράσεις. Μια ομάδα του Πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν, με επικεφαλής τον Richard Weindruch, μελετάει 76 πιθήκους πάνω από μια δεκαετία, τους μισούς να τηρούν δίαιτες πτωχές σε θερμίδες και τους άλλους μισούς να τρέφονται κανονικώς, για σύγκριση.
Τα πειραματόζωα με λίγες θερμίδες ζυγίζουν 30% λιγότερο και έχουν 70% λιγότερο σωματικό λίπος από τα πειραματόζωα σύγκρισης, καθώς και χαμηλότερα επίπεδα ινσουλίνης. Οι πίθηκοι που διατρέφονταν με λίγες θερμίδες είχαν δύο περιστατικά καρκίνου σε σύγκριση με πέντε που είχαν οι πίθηκοι αναφοράς. Οι πίθηκοι αναφοράς είχαν διπλάσιο ρυθμό θάνατων από ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως καρδιακή ανεπάρκεια και διαβήτη. Περίπου το 90% των πιθήκων με δίαιτες πτωχές σε θερμίδες είναι ακόμα ζωντανοί σε σύγκριση με περίπου μόνο το 70% των πιθήκων αναφοράς.
Η μελέτη του δρος Ravussin περιλάμβανε άνδρες και γυναίκες ηλικιών 27 μέχρι 49 που ήταν υπέρβαροι αλλά όχι παχύσαρκοι. Μερικοί ήταν λίγο βαρύτεροι από το κανονικό, αλλά άλλοι ήταν 15 κιλά βαρύτεροι από το κανονικό.
Επί έξι μήνες μια ομάδα αναφοράς τηρούσε δίαιτα επιλεγμένη να διατηρεί τα βάρη των μελών της. Μια άλλη ομάδα λάμβανε το 75% των τροφών που χρειάζονταν τα μέλη της για να διατηρούν σταθερό βάρος. Οι θερμίδες των μελών μιας τρίτης ομάδας περιορίστηκαν κατά 12,5% και η άσκησή τους αυξήθηκε ώστε να καταναλώνουν 12,5% των θερμίδων.
Η τελευταία ομάδα τήρησε μια ακραία δίαιτα 890 θερμίδων την ημέρα -λιγότερες από τις μισές θερμίδες που χρειάζονται οι περισσότεροι ενήλικες- επί δύο ή τρεις μήνες, μέχρις ότου τα μέλη της έχασαν περίπου το 15% του σωματικού βάρους τους. Κατόπιν άλλαξαν προς μια δίαιτα που σκόπευε να διατηρήσει το καινούργιο μικρότερο βάρος τους.
Ο δρ Ravussin είπε ότι μερικώς η μελέτη έγινε για να διαπιστωθεί κατά πόσον οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αντέξουν περιορισμό θερμίδων. Οι συμμετέχοντες πληρώθηκαν και έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον, είπε. Μερικοί ανησυχούσαν για το βάρος τους και για την υγεία τους. Επαιρναν άδεια από την εργασία τους για να κάνουν μετρήσεις μεταβολισμού και έτρωγαν πολλά γεύματα στο νοσοκομείο.
Προσωπικές μαρτυρίες συμμετεχόντων επισήμαναν τις αρχικές δυσκολίες που είχαν, αλλά γενικώς τα αποτελέσματα για τους περισσότερους ήταν ικανοποιητικά.