Οκτώβριος 2001. Ζεφύρι. Ο 22χρονος αθίγγανος Μαρίνος Χριστόπουλος πέφτει νεκρός από σφαίρα. Δράστης, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, ο αστυνομικός της ομάδας «Ζ» Γιώργος Τηλιανάκης. Πρωτοδίκως καταδικάζεται σε κάθειρξη 13 ετών με αναστολή για ανθρωποκτονία από πρόθεση. Βασικός ισχυρισμός του κατηγορουμένου είναι ότι ο Χριστόπουλος αρνήθηκε να σταματήσει σε έλεγχο που του ζητήθηκε και αντ’ αυτού ανέπτυξε ταχύτητα. Ο αστυνομικός τρόμαξε και το όπλο εκπυρσοκρότησε. Η απόφαση του δικαστηρίου προκάλεσε την αγανάκτηση των συγγενών του Χριστόπουλου. «Δεν έμεινε ούτε μία ημέρα μέσα», επαναλάμβαναν, μην μπορώντας να το πιστέψουν, οι συγγενείς του Χριστόπουλου. Σε δεύτερο βαθμό ο Τηλιανάκης καταδικάστηκε σε κάθειρξη δέκα ετών και τριών μηνών για ανθρωποκτονία από πρόθεση με ενδεχόμενο δόλο. Ο καταδικασθείς θα εκτίσει την ποινή του δι’ εγκλεισμού, καθώς δεν δόθηκε αναστολή.
Οκτώβριος 2002. Γλυφάδα. Θύμα ο 23χρονος Αναστάσιος Λιμούρας, ο οποίος έπεσε νεκρός με μία σφαίρα στο κεφάλι, ενώ λίγο νωρίτερα είχε πετάξει μια πέτρα στον αστυνομικό Θεόδωρο Κατσά. Ο Κατσάς καταδικάστηκε σε κάθειρξη 12,5 ετών για ανθρωποκτονία καθ’ υπέρβαση των ορίων άμυνας και του δόθηκε αναστολή. Ο εισαγγελέας είχε ζητήσει την καταδίκη του για ανθρωποκτονία που τελέστηκε σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, εισήγηση η οποία δεν έγινε δεκτή.
Ιανουάριος 1994. Μοσχάτο. Ο 28χρονος μουσικός Θεόδωρος Γιάκας πέφτει νεκρός με τέσσερις σφαίρες στον θώρακα. Δράστης κατά τη δικαστική απόφαση ο αστυνομικός Ευάγγελος Λαγογιάννης, ο οποίος καταδικάστηκε από το Μεικτό Ορκωτό Εφετείο σε φυλάκιση τεσσάρων ετών και τριών μηνών για ανθρωποκτονία από αμέλεια καθ’ υπέρβασιν ορίων άμυνας. Ενα μήνα μετά αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας, ενώ πρωτοδίκως είχε καταδικαστεί σε κάθειρξη 10 ετών και έξι μηνών με αναστολή.
Πρόκειται για τρεις περιπτώσεις που έχουν αποτελέσει -αν μη τι άλλο- πεδίο προβληματισμού αλλά και έντονης κριτικής ως προς τον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας αλλά και οι δικαστές επιτελούν τα καθήκοντά τους. Τρεις μόνο περιπτώσεις από όσες κατά καιρούς «φιλοξενούνται» ως παραδείγματα ατιμωρησίας σε εκθέσεις διεθνών ανεξάρτητων οργανισμών, όπως είναι το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι αλλά και η Διεθνής Αμνηστία.
Ολοι είμαστε ίσοι απέναντι στον νόμο ή κάποιοι είναι πιο ίσοι; «Οσοι φορούν στολή παίρνουν αναστολή», όπως γλαφυρά ανέφερε πανό αναρχικών; Ή μήπως πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, αποτέλεσμα του δύσκολου έργου που καλούνται να επιτελούν τα αστυνομικά όργανα για τη διασφάλιση της έννομης τάξης;
«Η Ελλάδα δεν είναι απαλλαγμένη από την παγκόσμια τάση που έχουν τα όργανα του νόμου να παραβιάζουν συχνά τα δικαιώματα των πολιτών κατά τη διάρκεια της σύλληψης, ανάκρισης, κράτησης ή φυλάκισης. Αυτή η στάση υποβοηθείται από την πρακτική των δικαστικών αρχών, οι οποίες σπάνια διώκουν αυτή την εγκληματική συμπεριφορά», αναφέρεται σε έκθεση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Συμφωνιών του Ελσίνκι. «Αδιάσειστα ενοχοποιητικά στοιχεία καθώς και ιατροδικαστικές βεβαιώσεις αγνοούνται από τα δικαστήρια, που τελικώς αθωώνουν τους αστυνομικούς», αναφέρεται στην ίδια έκθεση.
Καταδίκες με αναστολή
Στην έκθεση αναφέρονται 66 περιπτώσεις παραβιάσεων από πλευράς ελληνικών κρατικών οργάνων, που άπτονται ξυλοδαρμών και ανθρωποκτονιών, μέχρι περιπτώσεις κακοποίησης ανηλίκων. Μεταξύ 1996 και 2000, κανένας Ελληνας αστυνομικός δεν καταδικάστηκε για βασανιστήρια. Το 2001, τρεις αστυνομικοί δικάστηκαν για βασανιστήρια, οι δύο αθωώθηκαν και ο τρίτος καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 μηνών με αναστολή. Τέλος, από το 2000 μέχρι τον Ιούνιο του 2002 εκδόθηκαν πέντε αποφάσεις δικαστικών συμβουλίων ή δικαστηρίων για υποθέσεις θανατηφόρων πυροβολισμών από αστυνομικούς. Σε δύο περιπτώσεις δεν απαγγέλθηκε καν κατηγορία, σε άλλες τρεις οι αστυνομικοί καταδικάστηκαν για ανθρωποκτονία από αμέλεια με αναστολή.
123 περιπτώσεις
Σε πιο πρόσφατη έκθεση, που παρουσιάστηκε στον ΟΗΕ από την Παγκόσμια Οργάνωση κατά των Βασανιστηρίων, καταγράφονται στη χώρα μας 123 περιπτώσεις κακομεταχείρισης και κακής χρήσης όπλων, ενώ οι 17 περιπτώσεις αφορούν τραυματισμούς θανάσιμους ή μη πολιτών από άνδρες Σωμάτων Ασφαλείας.
Σοβαρό πρόβλημα αστυνομικής βίας εντοπίζεται πάντως και στην έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την περίοδο 2002-2005, ενώ στον κατάλογο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τις 100 ελληνικές υποθέσεις οι 90 αφορούν κακομεταχείριση κρατουμένων από αστυνομικούς. Την «πρωτιά» κατέχει η τουρκική αστυνομία, εις βάρος της οποίας έχουν υποβληθεί 93 καταγγελίες.
Δικαιοσύνη «δύο ταχυτήτων»
Τα στοιχεία για τις άλλες ευρωπαικές χώρες αφορούν κυρίως περιπτώσεις κακομεταχείρισης, ενώ οι περιπτώσεις θανάσιμων πυροβολισμών πολιτών είναι χαμηλότερες.
Στην ίδια έκθεση γίνεται λόγος για «Δικαιοσύνη δύο ταχυτήτων, που δικάζει τις μηνύσεις αστυνομικών ταχύτερα από ό,τι εκείνες των θυμάτων τους, ενώ μεγάλος αριθμός υποθέσεων δεν φτάνουν στο δικαστήριο. Οταν τα καταφέρνουν, οι καταδίκες είναι σπάνιες, ενώ οι ποινές συμβολικές».