Το δύσκολο εγχείρημα της μεταμόσχευσης πνευμόνων επιχειρείται το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας. Πριν από περίπου ένα μήνα πραγματοποιήθηκε επιτυχής μεταμόσχευση πνευμόνων από τη Μονάδα Μεταμοσχεύσεων του Ωνασείου Καδιοχειρουργικού Κέντρου -η μοναδική που έχει τη σχετική άδεια- σε έναν 65χρονο ασθενή με αναπνευστική ανεπάρκεια τελικού σταδίου λόγω εμφυσήματος.
«Το θέμα της έναρξης των μεταμοσχεύσεων πνευμόνων δεν είναι καινούριο», τονίζει στην «Κ» ο διευθυντής της Μονάδας Μεταμοσχεύσεων του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου κ. Πέτρος Αλιβιζάτος. «Το Ωνάσειο έχει σχετική άδεια από το 1996, ωστόσο δεν ενεργοποιήθηκε στο παρελθόν το πρόγραμμα, διότι το Κέντρο δεν έχει πνευμονολογικές κλινικές, που θα παραπέμψουν ασθενείς προς μεταμόσχευση». Οπως επισημαίνει ο κ. Αλιβιζάτος, οι ασθενείς που ενδεχομένως να χρήζουν μεταμόσχευσης πνευμόνων δεν παρακολουθούνται στο Ωνάσειο, αλλά σε νοοσοκομεία με μεγάλα πνευμονολογικά τμήματα όπως το Σωτηρία, ο Ευαγγελισμός ή το Σισμανόγλειο.
«Το θέμα είναι», υπογραμμίζει, «ότι εμείς δεν έχουμε παραπομπές από αυτά τα νοσοκομεία. Και γενικότερα δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που έχει ως εξής: επειδή δεν έχουν γίνει μεταμοσχεύσεις πνευμόνων δεν μας στέλνουν υποψήφιους ασθενείς, κι επειδή δεν μας στέλνουν ασθενείς δεν γίνονται μεταμοσχεύσεις».
Σημειώνεται ότι οι πρώτες μεταμοσχεύσεις πνεύμονα στην Ελλάδα έγιναν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στο νοσοκομείο Παπανικολάου της Θεσσαλονίκης, υπό την ευθύνη του καρδιοχειρουργού κ. Παναγιώτη Σπύρου.
Υποδομή και γιατροί
Στην ερώτηση «γιατί επιλέχθηκε το Ωνάσειο για τις μεταμοσχεύσεις πνευμόνων», ο κ. Αλιβιζάτος απαντά, «διότι κανείς άλλος δεν ενδιαφέρθηκε να φτιάξει τέτοιο πρόγραμμα και διότι εγώ προσωπικά είχα τη σχετική εμπειρία καθώς στο παρελθόν έχω κάνει 51 μεταμοσχεύσεις πνευμόνων στην Αμερική. Συνήθως τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς και πνευμόνων αναλαμβάνει το ίδιο πρόγραμμα και όσοι έχουν ασχοληθεί με μεταμοσχεύσεις καρδιάς σε κάποια φάση επεκτείνονται και στους πνεύμονες. Επίσης έχουμε την υποδομή από πλευράς ειδικών πρωτοκόλλων, εργαστηρίων αλλά και γιατρών που έχουν εκπαιδευτεί σχετικά στο εξωτερικό. Και το βασικότερο, έχουμε συντονίστριες μεταμοσχεύσεων που είναι σε επαφή με τους ασθενείς καθόλη τη διάρκεια του χρόνου 24 ώρες το 24ωρο. Με αυτά τα εφόδια, λοιπόν, ξεκινάμε το πρόγραμμα».
«Επιπλέον», συνεχίζει ο κ. Αλιβιζάτος, «έχουμε και το παράδειγμα της μεγάλης επιτυχίας του προγράμματος μεταμοσχεύσεων καρδιάς, το οποίο συγκαταλέγεται μεταξύ των καλυτέρων της Ευρώπης. Είναι ενδεικτικό ότι το ποσοστό επιβίωσης των ασθενών ένα χρόνο μετά τη μεταμόσχευση είναι 95%, ενώ στα πέντε χρόνια είναι 85% και στα 10 χρόνια 70%, όταν τα αντίστοιχα ποσοστά κατά μέσο όρο στην Ευρώπη είναι 85%, 70% και 50%. Με αυτά τα εφόδια λοιπόν ξεκινάμε το πρόγραμμα. Και τώρα χάρη στις άοκνες προσπάθειες των πνευμονολόγων του Ωνασείου έχουν βρεθεί άρρωστοι που χρήζουν μεταμόσχευσης πνευμόνων. Ηδη αυτή τη στιγμή ένας ασθενής αναμένει το κατάλληλο μόσχευμα».
Ο κ. Αλιβιζάτος αναφέρθηκε και στις δυσκολίες των μεταμοσχεύσεων πνευμόνων. Οπως επισημαίνει «ιστορικά οι μεταμοσχεύσεις πνεύμονα δεν έχουν την ίδια ευκολία και έκβαση όπως οι μεταμοσχεύσεις καρδιάς. Η επιβίωση τον πρώτο χρόνο δεν υπερβαίνει το 70%-75%. Επίσης συχνά οι μεταμοσχευμένοι πνεύμονες παρουσιάζουν χρόνια απόρριψη, που σημαίνει ότι στα τρία χρόνια μετά τη μεταμόσχευση σ’ ένα μεγάλο αριθμό των ασθενών, ελαττώνεται η λειτουργική ικανότητα του μεταμοσχευμένου πνεύμονα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Ακόμα και στους ασθενείς που θα δημιουργήσουν την επιπλοκή της χρονίας απορρίψεως, προσφέρεις χρόνια ζωής και τη δυνατότητα να ζήσουν ξανά σαν φυσιολογικοί άνθρωποι και όχι με μπουκάλες οξυγόνου. Και όπως είπε ο πρώτος μου ασθενής -ο οποίος σημειωτέον υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση το 1990 και είναι ακόμα εν ζωή- δεν ξέρεις τι σημαίνει να προσπαθείς να αναπνεύσεις μέσα από ένα καλαμάκι πορτοκαλάδας».
Εφευγαν στο εξωτερικό
Επιπλέον τα μοσχεύματα είναι πολύ λίγα. Σύμφωνα με τον κ. Αλιβιζάτο, η αναλογία των μοσχευμάτων καρδιάς και πνευμόνων είναι συνήθως 4:1. Και εξηγεί «ο πνεύμονας είναι εξαιρετικά ευαίσθητο όργανο. Μπορεί να πάθει βλάβη είτε κατά τη διάρκεια του δυστυχήματος στο οποίο ενεπλάκη ο δότης, είτε επειδή έμεινε ο δότης περισσότερες των 2-3 ημερών διασωληνωμένος στην Εντατική».
Αναφορικά με το πόσοι Ελληνες χρήζουν μεταμόσχευσης, ο κ. Αλιβιζάτος σημειώνει ότι δεν υπάρχει σχετική καταγραφή, αλλά ο αριθμός σίγουρα είναι υψηλός, με δεδομένο ότι η Ελλάδα έχει μεγάλο αριθμό καπνιστών, πολλοί εκ των οποίων αναπτύσσουν Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια. Πάντως, από το 2000 έως σήμερα περίπου 8-9 ασθενείς έχουν καταφύγει στη Βιέννη προκειμένου να υποβληθούν σε μεταμόσχευση. Τα άτομα αυτά είναι νεαρά στην ηλικία και πάσχουν από κυστική ίνωση, η οποία συνεπάγεται καταστροφή του πνεύμονα.