Περί τα 41 χρόνια αιμορραγεί η πληγή του Εσφιγμενίτικου ζητήματος στον Αθω, έχοντας καταστεί ένα από τα δισεπίλυτα προβλήματα για το Φανάρι. Το πρόβλημα εκδηλώθηκε το 1965 με τη συνάντηση του τότε Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα με τον Πάπα στα Ιεροσόλυμα.
Δεκατέσσερα μοναστήρια του Αγίου Ορους αποφάσισαν τότε να μη μνημονεύουν τον Πατριάρχη, στον οποίο υπάγεται απ’ ευθείας η μοναστική κοινωνία, θεωρώντας ότι ενέδωσε στον Πάπα προδίδοντας την Ορθοδοξία.
Με τον καιρό τα άλλα μοναστήρια επέστρεψαν στην τάξη, προσευχόμενα υπέρ του Πατριάρχη, όχι όμως και οι Εσφιγμενίτες, που παρέμεναν ανένδοτοι. Μάλιστα το 1972 διέρρηξαν τις σχέσεις τους και με την Ιερά Κοινότητα, αποσύροντας τον εκπρόσωπό τους από το ανώτερο διοικητικό όργανο του Αγίου Ορους.
Εκτοτε έπαψαν να έχουν επικοινωνία με το Φανάρι και τις Καρυές, ανακηρύσσοντας εαυτούς σε μοναδικούς υπερασπιστές της ανόθευτης ορθόδοξης θρησκευτικής πίστης και αποκηρύσσοντας τον Πατριάρχη ως «όργανο των παπικών». Το Πατριαρχείο και η Ιερά Κοινότητα ανέχονταν την παρουσία τους, αλλά όταν πριν από δύο χρόνια ο κ.κ. Βαρθολομαίος θέλησε να ξεκαθαρίσει την κατάσταση, διαπίστωσε ότι δεν είναι καθόλου εύκολο.
Το Φανάρι τους κήρυξε σχισματικούς, η Ιερά Κοινότητα εξέλεξε μια πενταμελή συνοδεία για να αντικαταστήσει την υπάρχουσα στην Εσφιγμένου και να απολαμβάνει τα θρησκευτικά αλλά και οικονομικά προνόμια, αλλά το πρόβλημα δεν λύθηκε.
Οι ζηλωτές φανατίστηκαν περισσότερο και διαισθανόμενοι τον κίνδυνο αστυνομικής επέμβασης για την εκδίωξή τους από την Αθωνική χερσόνησο ύψωσαν πανό και λάβαρα στον πύργο με σύνθημα «Ορθοδοξία ή Θάνατος» και προειδοποιούν για «νέο Αρκάδι». Οπως καταγγέλλουν, η Ιερά Κοινότητα τους έχει επιβάλει πλήρη αποκλεισμό, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν ελλείψεις σε φάρμακα και τρόφιμα, ενώ, όπως λένε, δεν τους επιτρέπεται να μεταφέρουν ασθενείς μοναχούς σε νοσοκομεία.
Οι ισχυρισμοί τους πάντως διαψεύδονται από την αγιορείτικη ηγεσία και τις αρμόδιες αρχές της πολιτείας. Κατά τα φαινόμενα έχουν προετοιμαστεί να αντιμετωπίσουν συνθήκες μακροχρόνιας «πολιορκίας» με τη βοήθεια των εκτός Αγίου Ορους παλαιοημερολογιτών για τους οποίους η Ιερά Μονή Εσφιγμένου είναι η «δική τους Ιερουσαλήμ».
Πέραν της υλικής βοήθειας που αποστέλλεται από διάφορους «πλάγιους» δρόμους, οι κοσμικοί παλαιοημερολογίτες ασκούν ισχυρές πιέσεις στην πολιτεία, χρησιμοποιώντας και το όπλο της ψήφου όταν απευθύνονται σε βουλευτές ή σε κόμματα.
Αντιπαράθεση μεταξύ νόμιμης και παράνομης αδελφότητας έχει ξεσπάσει και για τα περιουσιακά στοιχεία της μονής, με τους πρώτους να κατηγορούν τους ζηλωτές ότι έχουν εκποιήσει μέρος της, κάτι που βέβαια διαψεύδουν οι «καταληψίες». Επ’ αυτού πάντως έχει διαταχθεί προκαταρκτική έρευνα από την Εισαγγελία Θεσσαλονίκης, ενώ για την «κατάληψη» του κονακίου των Καρυών έχουν καταδικαστεί με αναστολή ήδη τρεις ζηλωτές, που παρά ταύτα αρνούνται να το εγκαταλέιψουν.