Δέος προκαλεί στον νομικό κόσμο, αλλά και σε όλους όσοι εμπλέκονται με τη Δικαιοσύνη ο αριθμός 800.000. Γιατί τόσες υπολογίζονται αθροιστικά οι σωρευμένες δικογραφίες που αφορούν σε υποθέσεις που εισάγονται προς εκδίκαση, σε αυτές που εκκρεμούν σε όλα τα επίπεδα της Δικαιοσύνης, σε δεύτερο βαθμό, αλλά και στα τρία ανώτατα δικαστήρια. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στο Πρωτοδικείο της Αθήνας κατατίθενται κάθε χρόνο περί τις 300.000 νέες ποινικές υποθέσεις (μηνύσεις κ.ά.), ενώ οι δικογραφίες που εκκρεμούν μόνο στα διοικητικά δικαστήρια φθάνουν τις 300.000. Ενας στους δέκα κατοίκους της χώρας υπολογίζεται ότι έχει κάποιον ανοικτό λογαριασμό με τα δικαστήρια…
Από την άλλη, αρκεί η διαπίστωση πως μία ποινική υπόθεση μπορεί να διαρκέσει πάνω από δέκα χρόνια, για να οδηγηθεί κανείς στο συμπέρασμα ότι η Δικαιοσύνη βρίσκεται στα πρόθυρα εμφράγματος. Βεβαίως, η κατάσταση στα δικαστήρια έχει τα τελευταία δύο χρόνια αισθητά βελτιωθεί. Εξακολουθούν όμως, δεκάδες χιλιάδες πολίτες να βρίσκονται «οιονεί» όμηροι των δικαστικών διαδικασιών και των ατέρμονων καθυστερήσεων. Καταφανής είναι η περίπτωση μιας 80χρονης, η οποία δεν φανταζόταν 30 χρόνια πριν, ότι η δικαστική διένεξή της με το ελληνικό Δημόσιο, για την ιδιοκτησία μιας έκτασης γης, θα εξελισσόταν σε ένα δικαστικό μαραθώνιο που θα διαρκούσε συνολικά 27 χρόνια και επτά μήνες! Για τον… γολγοθά της, όπως αναμενόταν, δικαιώθηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο υποχρέωσε το Δημόσιο να την αποζημιώσει με το ποσό των 20.000 ευρώ για την απίστευτη καθυστέρηση.
Καθυστέρηση 78 ετών!
Και δεν είναι η μοναδική περίπτωση. Από τις πιο χαρακτηριστικές είναι η δικαστική περιπέτεια ενός πολίτη, για έκταση που απαλλοτριώθηκε από το Δημόσιο το 1923, αλλά η αποζημίωση ύψους 1.897.000 ευρώ καταβλήθηκε 78 χρόνια μετά, στους δικαιούχους, και ύστερα από σχετική προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το Δημόσιο αναγκάστηκε να αποζημιώσει τον δικαιούχο πολίτη, καταβάλλοντας επιπλέον αποζημίωση 910.000 ευρώ! Κι «ων ουκ έστι αριθμός» προσφυγών… «Συνωστισμός» έχει ήδη, αρχίσει να παρατηρείται στα πινάκια Ευρωπαϊκου Δικαστηρίου από ελληνικές υποθέσεις με αντικείμενο τις πολυετείς δικαστικές διαδικασίες, κι όπως εκτιμούν νομικοί, το δικαστήριο δεν θα περιοριστεί στον καταλογισμό «συμβολικών ποσών» εις βάρος του Δημοσίου, αλλά θα επιδικάζει υψηλές αποζημιώσεις, προκειμένου να συμμορφωθεί η Πολιτεία προς τις επιταγές του Συμβουλίου. Το ζήτημα κρίνεται ιδιαιτέρως σοβαρό από τους νομικούς εκπροσώπους της χώρας μας στην Ε.Ε., αφού εκτός από τις συνέπειες του διεθνούς διασυρμού, κινδυνεύουν να τιναχτούν στον αέρα τα δημόσια οικονομικά.
Η φράση του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Αναστ. Παπαληγούρα, όταν παρουσίαζε τις νομοθετικές διατάξεις για την επιτάχυνση της ποινικής διαδικασίας αποτυπώνει τη διάσταση του προβλήματος. «Στην Ελλάδα, η δικαιοσύνη απεικονίζεται ως «τυφλή», το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της όμως έγκειται στο ότι είναι πραγματικά χωλή…», είχε πει κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου, χαρακτηρίζοντας «ενδημικό» το φαινόμενο «της δραματικής καθυστέρησης της απονομής της δικαιοσύνης».
Η ποινική διαδρομή μιας δίκης μέχρι σήμερα, έως την έκδοση αμετάκλητης απόφασης, διανυόταν κατά μέσο όρο, μέσα σε πέντε χρόνια για πλημμελήματα και οκτώ για κακουργήματα. Ενας πολίτης που προσφεύγει στα δικαστήρια θα πάρει στα χέρια του οριστική αποφαση για πλημμέλημα το 2012, για κακούργημα μετά το 2015 κι αν προσφύγει στη διοικητική Δικαιοσύνη και το Συμβουλιο της Επικρατειας, ίσως και μετά το 2016!
Ανάσα για την επιτάχυνση της ποινικής διαδικασίας, έδωσαν πάντως, οι νομοθετικές παρεμβάσεις του κ. Αν. Παπαληγούρα, καθώς, μεταξύ άλλων ρυθμίσεων που απλουστεύουν την προδικασία, ανακόπτονται οι ατέρμονες άσκοπες δίκες (ψευδείς καταμηνύσεις επί ψευδών καταμηνύσεων κ.ά.) και αποποινικοποιούνται αδικήματα ήσσονος σημασίας. Η τάση αποσυμφόρησης των δικαστηρίων, καταδεικνύεται στα στοιχεία του υπουργείου: Από ένα εκατομμύριο υποθέσεις που ανέμεναν να εκδικασθούν ετέθησαν στο αρχείο σχεδόν οι μισές, 498.000. Στο Πρωτοδικείο Αθηνών, το πιο βεβαρημένο δικαστήριο, υποθέσεις που προσδιορίζονταν μέχρι την εφαρμογή του νόμου σε 18 μήνες προσδιορίζονται πια σε τέσσερις μήνες (καθώς προβλέπεται πλέον ανώτατο χρονικό όριο για τον προσδιορισμό σε δίκη, έξι μήνες για τις ειδικές και 12 για τις τακτικές διαδικασίες).
Οι δικαστικοί λειτουργοί
Οι δικαστικοί λειτουργοί θεωρούν ότι η διεθνοποίηση της εγκληματικότητας και οι μαζικές μετακινήσεις οικονομικών μεταναστών την τελευταία 10ετία άλλαξαν ριζικά τα αριθμητικά δεδομένα στο σωφρονιστικό σύστημα. Οι καθυστερήσεις που σημειώνονται, αποδίδονται, κυρίως, στη ραγδαία αύξηση της δικαστηριακής ύλης, καθώς οι υποθέσεις μόνο την τελευταία πενταετία αυξήθηκαν κατά 60%. Οι 142.000 υποθέσεις που εκκρεμούσαν στα διοικητικά δικαστήρια το 1999, αυξήθηκαν σε 146.000 το 2000, σε 163.000 το 2001 και 224.000 το 2003. Σήμερα, σε σχέση με το 1999 εκκρεμούν διπλάσιες υποθέσεις στο διοικητικό Πρωτοδικείο Αθήνας.
Για να αντιμετωπισθεί η βραδύτητα στην εκδίκαση των υποθέσεων και ν’ αποφευχθεί σε πολλές περιπτώσεις κακουργηματικών πράξεων η παραγραφή τους, δικαστικοί και δικηγόροι ζητούν ανακατανομή του δυναμικού των δικαστών, προκειμένου να ενισχυθεί ο σχηματισμός των δικαστηρίων της πρωτεύουσας, που… στενάζουν. Μπροστά στο ασφυκτικό αδιέξοδο, πριν από λίγους μήνες, ο εισαγγελέας του Αρείου Παγου κ. Γ. Σανιδάς πρότεινε παράταση του καθημερινού ωραρίου των δικαστηρίων μέχρι αργά το απόγευμα. Προοπτική που βρίσκει αντίθετη την πλειοψηφία των δικαστικών, των δικηγόρων και των δικαστικών υπαλλήλων.
