Πρόκειται για δύο λατομεία αδρανών υλικών. Στη μία περίπτωση, ένα τοπικό δικαστήριο αποφασίζει το κλείσιμο του λατομείου, μέχρι να γίνει μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που θα βεβαιώνει ότι δεν ρυπαίνει τον υδροφόρο ορίζοντα. Αμέσως, το λατομείο σφραγίζεται! Στην άλλη περίπτωση, το ανώτατο δικαστήριο της χώρας αποφάσισε την αναστολή λειτουργίας δύο λατομείων, αλλά η απόφαση δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα, αν και έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από την ανακοίνωσή της. Πόσο μεγάλη είναι η απόσταση μεταξύ των δύο λατομικών χώρων; Οσο η απόσταση της κομητείας Μαϊάμι – Ντέιντ από το Μαρκόπουλο Αττικής!
Στην πρώτη περίπτωση, το δικαστήριο της αμερικανικής κομητείας αποφάσισε το κλείσιμο των λατομείων της περιοχής Λέικ Μπελτ, μέχρι να πραγματοποιηθεί η απαιτούμενη συμπληρωματική έκθεση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί σε έξι μήνες. Με το που πάρθηκε η απόφαση, αμέσως οι λατομικές επιχειρήσεις σφραγίστηκαν, ανεξάρτητα από τα προβλήματα που δημιουργούνταν στην παραγωγή. Η είδηση έγινε γνωστή στην Ελλάδα, καθώς μεταξύ των λατομείων υπήρχε και ένα της ελληνικής εταιρείας ΤΙΤΑΝ. Το αμερικανικό δικαστήριο εξέφρασε σοβαρές ανησυχίες για περίπτωση υποβάθμισης της ποιότητας του νερού. Οι εταιρείες διαβεβαιώνουν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά το αμερικανικό δικαστήριο κινήθηκε με τη λογική της πρόληψης: πρέπει να προηγηθεί η περιβαλλοντική μελέτη, που βεβαιώνει ότι δεν θα υπάρχουν αρνητικές συνέπειες από την εξόρυξη.
Τι γίνεται όμως στην Ελλάδα; Αντί για πρόληψη, έχουμε… απόρριψη των αποφάσεων των δικαστηρίων. Τον Μάιο του 2006 το Τμήμα Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας, ύστερα από αίτημα του Δήμου Μαρκόπουλου, αποφάσισε την αναστολή λειτουργίας των δύο τεράστιων λατομείων της περιοχής, μέχρι την οριστική εκδίκαση της προσφυγής του δήμου κατά της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της λεγόμενης «αποκατάστασης» του χώρου, η οποία προέβλεπε μέχρι και συνέχιση της εξόρυξης! Με την απόφασή του αυτή το ΣτΕ επιχειρούσε να θέσει τέλος σε μια μακρόχρονη ιστορία αυθαιρεσίας, παρανομίας και γκρίζας «νομιμότητας».
Σκανδαλωδώς όμως η απόφαση αυτή αγνοήθηκε από τις δύο εταιρείες, αλλά και από τους αρμόδιους φορείς, τόσο της κεντρικής όσο και της τοπικής εξουσίας. Με φόντο ένα προκλητικό παιχνίδι πιγκ πογκ μεταξύ περιφέρειας – νομαρχίας, το οποίο παρακολουθούσαν τα υπουργεία και ο δήμος, τα λατομεία λειτουργούσαν κανονικά μέχρι πρόσφατα. Οι εκρήξεις των φουρνέλων ανατίναζαν ό,τι είχε απομείνει από το βουνό Μερέντα και την ηρεμία των κατοίκων, ο αέρας γέμιζε με μικροσωματίδια σε εγκληματικές συγκεντρώσεις, ο υδροφόρος ορίζοντας δηλητηριαζόταν από τις χρυσοφόρες παράνομες χωματερές που υπάρχουν εντός των λατομείων.
Πρόστιμα ενός εκατ.
Τον Νοέμβριο του 2006 επιβλήθηκαν στις δύο λατομικές εταιρείες μεγάλα πρόστιμα από το ΥΠΕΧΩΔΕ, ύψους περίπου ενός εκατομμυρίου ευρώ σε κάθε λατομείο, λόγω παραβίασης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Αλλά τα ποσά αυτά δεν έχουν ακόμα εισπραχθεί! Οι λατομικές εταιρείες προσέφυγαν στα διοικητικά δικαστήρια και αναμένεται η απόφαση.
Τελικά, προ ενός μηνός περίπου, σφραγίστηκαν οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις του λατομείου «Αφοί Σταύρου», ύστερα από απόφαση της νομαρχίας Ανατολικής Αττικής. Αγνωστο παραμένει πότε θα συμβεί το ίδιο και στην άλλη επιχείρηση «Λατομεία Μαρκοπούλου», αφού υπάρχει και γι’ αυτήν απόφαση σφραγίσματος της νομαρχίας. Αναμένεται η κοινοποίηση της απόρριψης από το διοικητικό δικαστήριο της αίτησης αναστολής της, που έχουν καταθέσει τα «Λατομεία Μαρκοπούλου».
Δεν σταμάτησαν…
Βεβαίως, το σφράγισμα των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων δεν σημαίνει ότι σταματούν οι οχλήσεις από τα λατομεία. Οι εταιρείες πωλούν τα αδρανή υλικά που είχαν συσσωρεύσει (και που με την εντατική εξορυκτική δραστηριότητα των περασμένων μηνών είναι αρκετά), ενώ δέχονται και μεγάλες ποσότητες μπάζων και σκουπιδιών. «Τα φορτηγά πηγαινοέρχονται κανονικά, μας έχουν τρελάνει», λέει στην «Κ» κάτοικος της περιοχής. Μεγάλο κίνδυνο για την υγεία των περίοικων δημιουργούν οι φωτιές που ξεσπούν συχνά στις παράνομες χωματερές, καθώς γεμίζουν την ατμόσφαιρα με καπνό και διοξίνες.
Το ερώτημα λοιπόν είναι πότε θα υλοποιηθεί ολοκληρωμένα η απόφαση του ΣτΕ για συνολικό σφράγισμα των δύο λατομείων και θα ξεκινήσει η διαδικασία πραγματικής αποκατάστασης του χώρου, προφανώς με μια νέα μελέτη.
Υπόγεια εκμετάλλευση σχεδιάζει η «Ακτωρ»
Πώς μπορεί μια μεγάλη και έμπειρη εταιρεία να αγοράζει ένα λατομείο που πρόκειται να κλείσει; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εξαγορά του 51% της εταιρείας «Λατομεία Μαρκοπούλου» από τη θυγατρική της κατασκευαστικής εταιρείας «Ακτωρ», «Ελληνικά Λατομεία», δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα. «Εξαγοράσαμε το 51% της εταιρείας, καταβάλλοντας πέντε εκατομμύρια ευρώ, αγοράζοντας στην ουσία τον εξοπλισμό και τα δύο εκατομμύρια κυβικά μέτρα αδρανών που έχουν ήδη εξορυχθεί», δήλωσε στην «Κ» ο κ. Δημήτρης Κούτρας, πρόεδρος της «Ακτωρ».
Τι μπορεί να σχεδιάζει όμως η «Ακτωρ»; Μια πρώτη σκέψη είναι η χρησιμοποίηση των υπαρχόντων αδρανών για την κατασκευή της επέκτασης της Αττικής Οδού προς Λαύριο. Ο λατομικός χώρος μπορεί να χρησιμεύσει και για την απόρριψη των μπάζων, στο πλαίσιο βεβαίως μιας άρτιας και εγκεκριμένης (με κοινωνική αποδοχή) μελέτης αποκατάστασης του χώρου των λατομείων. Αλλά η μεγάλη κατασκευαστική φαίνεται ότι δεν σκοπεύει να μείνει σε αυτά.
«Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν λατομεία δίπλα σε αστικές περιοχές, που έχουν προκαλέσει το κοινό αίσθημα και αντιδράσεις, λόγω κακού προγραμματισμού», λέει ο κ. Κούτρας. «Η λύση δεν είναι η απαγόρευση λειτουργίας τους, αλλά η θέσπιση αυστηρότερων κανόνων για τη χρήση τους», τονίζει ο πρόεδρος της «Ακτωρ». Αποκαλύπτει μάλιστα ότι ύστερα από την «αποκατάσταση» σχεδιάζει «υπόγεια εκμετάλλευση, όπως για παράδειγμα γίνεται στην περίπτωση των μαρμάρων Πεντέλης»! Είναι άραγε συμβατή μια τέτοια προοπτική με την προφύλαξη του περιβάλλοντος και της αρχαιολογικής κληρονομιάς στην πολύπαθη περιοχή και στο όρος Μερέντα;
Ιστορία 40 ετών…
Το λατομείο «Αφοί Κ. Σταύρου» ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1964. Ενα χρόνο αργότερα άνοιξαν τα «Λατομεία Μαρκοπούλου». Οπως σημειώνει το Δασαρχείο Πεντέλης, «δεν τηρήθηκαν οι διαδικασίες που προβλέπονταν». Για 40 χρόνια λειτουργούσαν είτε χωρίς άδεια είτε με άδεια – μαϊμού.
– Τον Φεβρουάριο του 2004 η Διεύθυνση Ορυκτού Πλούτου της νομαρχίας αποφασίζει το κλείσιμό τους. Απόφαση που θυσιάστηκε στον βωμό των Ολυμπιακών Αγώνων και των «μεγάλων έργων».
– Ανακοινώνεται ότι τα λατομεία θα κλείσουν οριστικά τον Μάρτιο του 2005. Οι λατομικές εταιρείες παρουσιάζουν μελέτη αποκατάστασης του χώρου, η οποία εγκρίνεται από την περιφέρεια και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Η προσχηματική μελέτη προβλέπει συνέχιση της λατομικής εργασίας.
– Τον Μάιο του 2006 το Τμήμα Αναστολών του Συμβουλίου της Επικρατείας κάνει δεκτό το αίτημα του Δήμου Μαρκοπούλου και αποφασίζει την αναστολή λειτουργίας των δύο λατομείων.
– Νομαρχία και περιφέρεια πετούν την ευθύνη του σφραγίσματος η μία στην άλλο, ενώ και τα υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ και Ανάπτυξης ερίζουν για την αρμοδιότητα. Τον Νοέμβριο του 2006 το ΥΠΕΧΩΔΕ επιβάλλει πρόστιμο ύψους ενός εκατομμυρίου ευρώ σε κάθε εταιρεία.
– Τον Ιούνιο του 2007 σφραγίζεται ο ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός του ενός λατομείου, ύστερα από απόφαση της νομαρχίας. Συνεχίζεται η λειτουργία της άλλης εταιρείας (εν αναμονή εφαρμογής της απόφασης), της οποίας ανακοινώνεται η εξαγορά από την κατασκευαστική «Ακτωρ».