Τα εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα καμένων δασικών και αγροτικών εκτάσεων σε Πελοπόννησο και Εύβοια, ο τραγικός απολογισμός σε ανθρώπινες ζωές, το αποφευχθέν στο παραπέντε τελειωτικό λαμπάδιασμα της Αρχαίας Ολυμπίας, οι περίπου 16.000 άστεγοι και μια πλειάδα μεγάλων προβλημάτων αναπτυξιακού, οικονομικού, κοινωνικού χαρακτήρα αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα της ανικανότητας του κρατικού μηχανισμού να διαχειριστεί την κρίση που προκάλεσε το μπαράζ δασικών πυρκαγιών.
Το προηγούμενο της Πάρνηθας, της Πεντέλης, του Υμηττού, της Αχαΐας, του Πηλίου ελάχιστα θορύβησε τους υπευθύνους. Επέλεξαν να επενδύσουν στην προεκλογική αντί για την αντιπυρική περίοδο. Και σήμερα, μια εβδομάδα μετά το ξύπνημα στον εφιάλτη και ενώ οι φωτιές μαίνονται για δέκατη συνεχή μέρα, το ερώτημα που φαίνεται να απασχολεί, δεν είναι το τι έφταιξε για την καταστροφή αλλά το πόσο αυτή επηρέασε το εκλογικό σώμα…
Σύγχυση και χάος
Ομως πώς φτάσαμε ώς εδώ; Γιατί δεν λειτούργησε η κρατική μηχανή; Ποιοι κρίκοι της οργανωτικής αλυσίδας έσπασαν; Η διαχείριση της κρίσης αποκάλυψε ένα κράτος σε πλήρη αποδιοργάνωση, σύγχυση, αναποτελεσματικότητα. Η Πυροσβεστική κατηγορεί την Τοπική Αυτοδιοίκηση για αδράνεια στον τομέα της πρόληψης και καθυστερημένη αντίδραση. Νομάρχες και δήμαρχοι από την άλλη μιλούν για κακό συντονισμό των δυνάμεων κατάσβεσης, έλλειψη συνεργασίας και σε ορισμένες περιπτώσεις πλήρη απουσία… Ενώ, η γενική γραμματεία Πολιτικής Προστασίας επαναπαυόμενη στις γενικές προειδοποιήσεις, νίπτει τας χείρας της. Μέγα ερώτημα παραμένει ώς σήμερα γιατί δεν ενεργοποιήθηκαν από την πρώτη στιγμή οι δυνάμεις και τα μέσα πυρόσβεσης του στρατού που είχαν τεθεί σε επιφυλακή.
«Οταν υπάρχει σύγχυση ως προς το ποιος έχει τον επιχειρησιακό έλεγχο της κατάστασης, η σύγχυση κλιμακώνεται γρήγορα σε χάος» αναφέρει χαρακτηριστικά εγχειρίδιο διαχείρισης κρίσεων, που χρησιμοποιήθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Τα όσα εκτυλίχθηκαν το φετινό καλοκαίρι, με αποκορύφωμα τις φωτιές στην Πελοπόννησο επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Κανένα σχέδιο διαχείρισης κρίσεως δεν εφαρμόστηκε. Δεν υπήρξε ενιαίο κέντρο λήψης αποφάσεων. Ούτε καν ένα τηλεφωνικό κέντρο μέσω του οποίου το κοινό θα μπορούσε να λαμβάνει αλλά και να δίνει πληροφορίες σχετικά με την εξέλιξη των εστιών της φωτιάς, να ενημερώνεται για το πώς θα έπρεπε να συμπεριφερθεί την ώρα της απειλής. Οι δηλώσεις κατοίκων και αρμοδίων στα τηλεοπτικά κανάλια που ανέλαβαν αυτοβούλως να καλύψουν αυτό το κενό και η φράση «έχουμε εναποθέσει τις ελπίδες μας στον Θεό και τα κανάλια» αποτυπώνουν την πλήρη ανυπαρξία μιας οργανωμένης Πολιτείας.
Λάθη και παραλείψεις
Τα βασικά λάθη που οδήγησαν στη βιβλική καταστροφή ήταν:
1. Δεν εκτιμήθηκε σωστά το μέγεθος της απειλής.
Η φωτιά της Ηλείας ξεκίνησε από την αυλή 77χρονης που έβραζε κόλλυβα και δεν σταμάτησε παρά μόνο αφού κατέκαψε περισσότερα από 900.000 στρέμματα δάσους και αγροτικών εκτάσεων. Σύμφωνα με τους αξιωματούχους, στην περιοχή υπήρχαν σε επιφυλακή 640 περίπολα που εντόπισαν εγκαίρως την φωτιά. Εκ του αποτελέσματος όμως, η αντίδρασή τους κρίνεται ανεπαρκής, αφού δεν κατάφεραν να αναχαιτίσουν το μέτωπο. Μέσα σε λίγες ώρες ολόκληρα χωριά τυλίχτηκαν στις φλόγες, θρηνήσαμε ανθρώπινα θύματα και ένα τεράστιο φυτικό και ζωικό κεφάλαιο εξαφανίστηκε.
2. Δεν ανεκόπη σε κανένα σημείο η πορεία της πυρκαγιάς.
Η φωτιά που ξεκίνησε στο Παλαιοχώρι και κατέκαψε το μεγαλύτερο τμήμα του νομού, μαίνεται μέχρι σήμερα, για δέκατη συνεχή μέρα, παρά το γεγονός ότι στην περιοχή επιχειρεί το σύνολο σχεδόν των ελληνικών και ξένων δυνάμεων πυρόσβεσης. Τι απαντά η Πυροσβεστική; «Εάν υπήρχαν ζώνες περιμετρικά των χωριών, η κατάσταση θα ήταν καλύτερη. Καθώς δεν υπήρχαν, κύριο μέλημά μας ήταν να προστατέψουμε τους κατοίκους. Οι νομαρχίες και το δασαρχείο επενέβησαν όταν πλέον ήταν αργά» σχολιάζει στην «Κ» ο επιτελάρχης της Πυροσβεστικής, αρχιπύραρχος κ. Νίκος Διαμαντής. «Η ακριβής πορεία της φωτιάς δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί. Καθορίστηκε από αστάθμητους παράγοντες, όπως η ένταση και η φορά του ανέμου» συμπληρώνει από τη μεριά του ο εκπρόσωπος του Σώματος πυραγός κ. Γιάννης Σταμούλης.
3. Δεν εφαρμόστηκε σχέδιο εκκένωσης των περιοχών.
Τα περισσότερα από τα συνολικά 64 θύματα της καταστροφής έχασαν τη ζωή τους την ώρα που αβοήθητα και δίχως να γνωρίζουν την πορεία της φωτιάς εγκατέλειπαν τα χωριά τους. Χαρακτηριστικό είναι το τραγικό συμβάν στον δρόμο που συνδέει τα χωριά Αρτέμιδα και Μάκιστο, όπου εγκλωβίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους στις φλόγες 29 άτομα. Μια επιπλέον δυσκολία ήταν η άρνηση των κατοίκων να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. «Οσοι κινδύνευαν ειδοποιήθηκαν εγκαίρως, κανείς ωστόσο δεν υπάκουσε. Μέχρι και την περασμένη Παρασκευή διατάσσαμε εκκενώσεις δίχως κανείς να μας ακούσει» λέει για το θέμα ο κ. Σταμούλης.
4. Δεν εφαρμόστηκε αποτελεσματικά στην πράξη το σχέδιο «Ξενοκράτης».
Οπως δείχνει το ρεπορτάζ της «Κ», δήμοι και νομαρχίες, ειδικά της Ηλείας, είχαν λησμονήσει σειρά μέτρων και ενεργειών (πρόληψη και εκπόνηση σχεδίων εκτάκτων αναγκών). Το σχέδιο έκτακτης ανάγκης συντάσσεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες πολιτικής προστασίας του κάθε δήμου και της κάθε νομαρχίας, με τη συνδρομή των τοπικών αρχών. Βάσει του Νόμου 3013 εκπονείται κατά τη σύγκληση του Συντονιστικού Τοπικού Οργάνου.
5. Δεν είχαν συγκληθεί Συντονιστικά Τοπικά Οργανα.
Ως αποτέλεσμα αυτού ήταν να μην υπάρχει σαφές σχέδιο εκκένωσης των πόλεων και των χωριών και ασφαλής διαφυγή των κατοίκων.
6. Οι ίδιες δυνάμεις της περιοχής ήταν ελάχιστες.
Εκτός από τα κρατικά μέσα (40 πυροσβεστικά επανδρωμένα οχήματα και επτά εναέρια, που επιχειρούσαν κατά μέσο όρο στην Ηλεία) τα μέσα των δήμων ήταν ελάχιστα.
7. Η κοινωνία δεν ήταν ευαισθητοποιημένη.
Ελάχιστοι ήταν οι εκπαιδευμένοι εθελοντές και ανεπαρκώς στελεχωμένες οι δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας. Παράλληλα δεν έγινε επίταξη μέσων. Ουδείς γνωρίζει πόσα μέσα δόθηκαν στην πυροσβεστική υπηρεσία από ιδιώτες την κρίσιμη ώρα (βυτιοφόρα, μπουλντόζες, γκρέιντερ, τρακτέρ κ.ά.).
8. Δεν υπήρχε κανένα σχέδιο μέριμνας πληγέντων.
Αυτό φάνηκε από τις πρώτες ώρες της καταστροφής.
9. Οι δήμοι, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται σε σεισμογενή περιοχή, δεν είχαν γεννήτριες.
Αποτέλεσμα, μόλις το ρεύμα κόπηκε, δεν υπήρχε η δυνατότητα άντλησης νερού από δεξαμενές.