Υπέρ της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου υπουργείου Περιβάλλοντος τάσσονται οι διατελέσαντες υπουργοί ή υφυπουργοί ΠΕΧΩΔΕ. Οπως υποστηρίζουν, η ανάγκη δημιουργίας νέου σχήματος είναι πλέον επιτακτική, μετά και τις τελευταίες καταστροφές. Το νέο υπουργείο, όπως υποστηρίζουν, θα πρέπει να έχει επιτελικό ρόλο και να συγκεντρώνει αρμοδιότητες διασπασμένες σήμερα σε διάφορα υπουργεία.
Κοινό υπουργείο για θέματα περιβάλλοντος, χωροταξίας και δημοσίων έργων δημιουργήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Στις δύο πρώτες κυβερνήσεις μετά τη μεταπολίτευση, στο κυβερνητικό σχήμα υπήρχε μόνο υπουργείο και υφυπουργείο Δημοσίων Εργων (με επικεφαλής αντιστοίχως τους κ. Χριστόφορο Στράτο και Κυπριανό Μπίρη το 1974 – 77 και τους κ. Νικόλαο Ζαρντινίδη και Στέφανο Μάνο το 1977-80).
Το 1980 ο τότε υφυπουργός κ. Στ. Μάνος εισηγήθηκε τη δημιουργία χωριστού υπουργείου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος (γνωστό ως ΥΧΟΠ): «Η πρότασή μου έγινε δεκτή», λέει στην «Κ» ο κ. Μάνος. «Ωστόσο έμεινα εκεί μόνο για διάστημα δύο μηνών, διότι όταν παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής και ανέλαβε στη θέση του ο Γεώργιος Ράλλης, τοποθέτησε στη θέση μου τον Γεώργιο Πλυτά. Ετσι η μελέτη που είχαμε εκπονήσει για τη νέα δομή του υπουργείου ουδέποτε εφαρμόστηκε και κακοφόρμισε, ενώ το υπουργείο στελεχώθηκε σταδιακά με ακατάλληλο προσωπικό».
Η ίδρυση του ΥΠΕΧΩΔΕ
Στην πρώτη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου (1981 – 85), υπουργός ΧΟΠ τοποθετήθηκε ο Αντώνης Τρίτσης, με υπουργό Δημοσίων Εργων τον Ακη Τσοχατζόπουλο. Μετά τις εκλογές του 1985 «ο πρωθυπουργός μου ανέθεσε να συνενώσω τρία υπουργεία: Δημοσίων Εργων, Μεταφορών και Περιβάλλοντος. Θα έπρεπε όμως να είχα ενώσει τα υπουργεία Μεταφορών και Δημοσίων Εργων και όχι τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Δημοσίων Εργων. Πιστεύω ότι έκανα το μεγαλύτερο λάθος της πολιτικής μου σταδιοδρομίας», λέει στην «Κ» ο πρώτος υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, κ. Ευάγγελος Κουλουμπής. «Οπως αργότερα αποδείχθηκε, το περιβάλλον επισκιάστηκε από δημόσια έργα και το μοντέλο αυτό δεν απέδωσε τα αναμενόμενα».
«Ας είμαστε ειλικρινείς: στόχος της ύπαρξης κοινού υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ είναι να μην υπάρχουν καθυστερήσεις στα δημόσια έργα, έστω και αν αυτό συνεπάγεται παραχωρήσεις στα θέματα του περιβάλλοντος», συμπληρώνει ο κ. Θοδ. Κολιοπάνος (υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1996 – 2000). «Ο διαχωρισμός του υπουργείου είναι απαραίτητος και για έναν επιπλέον λόγο: για να υπάρξει αναδιανομή ορισμένων αρμοδιοτήτων. Για παράδειγμα, οι αρμοδιότητες για τη διαχείριση των υδάτων μοιράζονται σήμερα σε πέντε υπουργεία: ΠΕΧΩΔΕ, Γεωργίας, Ανάπτυξης, Υγείας και Οικονομικών. Καταλαβαίνετε τι σύγχυση, τι συγκρούσεις και τι αλληλεπικαλύψεις υπάρχουν».
Προσπάθησαν τον διαχωρισμό
Πολλοί από όσους υπηρέτησαν το ΥΠΕΧΩΔΕ από τη θέση του υφυπουργού πρότειναν ακόμα και κατά τη διάρκεια της θητείας τους (στους πολιτικούς κύκλους βέβαια και όχι δημόσια) τον διαχωρισμό του υπουργείου. Σε κάποιους, η αντίθεση εξελίχθηκε σε πολιτική σύγκρουση: «Το 2002, λίγο πριν από τον ανασχηματισμό, έκανα μια ολοκληρωμένη πρόταση στον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, για τη δομή, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες ενός αυτόνομου υπουργείου Περιβάλλοντος.
Πιστεύω ότι είχαμε φτάσει κοντά, άλλωστε το υποστήριζε και ο Θέμελης. Αντέδρασαν όμως πρωτοκλασάτα στελέχη, καθώς θα μειωνόταν το επιχειρησιακό βάρος του υπερυπουργείου στο οποίο στρογγυλοκάθονταν», λέει ο Ηλίας Ευθυμιόπουλος (υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 2000 – 1). «Η θεωρία «μεγαλύτερο αντικείμενο, περισσότερη εξουσία» ήταν αυτή που κυριάρχησε και πρυτανεύει ακόμη και σήμερα. Ο Σημίτης υποχώρησε».
Στο μόνο που διαφωνούν οι διατελέσαντες υπουργοί και υφυπουργοί ΠΕΧΩΔΕ είναι το ποιο θα πρέπει να είναι το τελικό σχήμα.
Ο κ. Ακης Τσοχατζόπουλος (υπουργός Δημοσίων Εργων 1981-84) υποστηρίζει τη δημιουργία ενός δημόσιου ενιαίου φορέα που θα έχει τη συνολική ευθύνη για το φυσικό περιβάλλον. «Ο φορέας αυτός θα μπορούσε μελλοντικά να έχει τη μορφή ενός ξεχωριστού υπουργείου για το περιβάλλον, τα δάση, το νερό και τη γεωργία, με την απαραίτητη αποκεντρωμένη δομή». Η κ. Βάσω Παπανδρέου (υπουργός ΠΕΧΩΔΕ 2001-2004) υποστηρίζει την υπαγωγή των δημοσίων έργων στο υπουργείο Μεταφορών.
Ο κ. Στέφανος Μάνος είναι υπέρ της δημιουργίας ενός «παντοδύναμου» υπουργείου Περιβάλλοντος, με πλήρη ανασχεδιασμό και ανανέωση προσωπικού. Ο κ. Αχιλλέας Καραμανλής (αναπληρωτής υπουργός και κατόπιν υπουργός ΠΕΧΩΔΕ το 1990-93) πιστεύει ότι το υπουργείο θα πρέπει να συγκεντρώσει τις αρμοδιότητες διαχείρισης των υδάτινων πόρων και των δασών, ενώ ο κ. Χρήστος Βερελής (υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1996-2000) θεωρεί ότι το νέο υπουργείο Περιβάλλοντος δεν θα πρέπει να έχει την αρμοδιότητα για την άσκηση χωροταξικής πολιτικής.
Στέφανος Μάνος
υφυπουργός Δημοσίων Εργων 1977-80, υπουργός ΧΟΠ 1980-81, υπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1990-91
Χρειάζεται ένα παντοδύναμο υπουργείο Περιβάλλοντος, το οποίο να επιβάλλει την πολιτική σε όλα τα περιβαλλοντικά ζητήματα και να συντονίζει τις σχετικές δράσεις. Ομως, αν απλά χωριστεί το υπάρχον σχήμα, τότε θα δημιουργηθεί ένα υποβαθμισμένο από πλευράς προσωπικού υπουργείο. Πρέπει να ανασχεδιαστεί πλήρως, να γίνει εξαρχής μια μεγάλη προσπάθεια.
Ακης Τσοχατζόπουλος
υπουργός Δημοσίων Εργων 1981-84
Μετά την πρόσφατη πρωτοφανούς έκτασης εθνική καταστροφή, αποτελεί πρώτη πολιτική προτεραιότητα η διαμόρφωση ενός στρατηγικού σχεδίου για την προστασία του εναπομείναντος φυσικού πλούτου. Εκτιμώ ότι η προστασία του φυσικού πλούτου απαιτεί αποκέντρωση. Πρέπει να μεταφερθούν εξουσίες για την προστασία, την πρόληψη και την ανάπτυξη των δασών στην περιφέρεια. Πρέπει να προχωρήσουμε στη συγκρότηση ενιαίου δημόσιου φορέα αποκλειστικά αρμόδιου για τη διαχείριση των δασών, την πρόληψη των κινδύνων και την καταστολή τους, που θα είναι αποκεντρωμένος σε όλη την Ελλάδα, θα διαθέτει υποδομή, εξοπλισμό και όλα τα μέσα. Αυτός ο νέος δημόσιος ενιαίος φορέας θα έχει τη συνολική ευθύνη για το φυσικό περιβάλλον. Στην αρμοδιότητά του πρέπει να περιληφθεί και η διαχείριση και προστασία του υδάτινου πλούτου της χώρας. Ο φορέας αυτός θα μπορούσε μελλοντικά να έχει τη μορφή ενός ξεχωριστού υπουργείου για το περιβάλλον, τα δάση, το νερό και τη γεωργία, με την απαραίτητη αποκεντρωμένη δομή.
Ευάγγελος Κουλουμπής
υπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1985-89
Οπως αποδείχθηκε, τα ζητήματα του περιβάλλοντος δεν μπορεί να είναι κάτω από τη σκιά του υπουργείου Δημοσίων Εργων. Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα ξεχωριστό υπουργείο με ρόλο συντονιστή σε όλα τα σχετικά θέματα, όπως τα δάση και το νερό. Επίσης θα έπρεπε να επανεξεταστεί η κατανομή αρμοδιοτήτων για τις πολεοδομίες, καθώς το αποκεντρωμένο σχήμα δεν έχει αποδόσει τα αναμενόμενα.
Κώστας Λιάσκας
υπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1989-1990
Αντικειμενικά, εξαιτίας των αντιτιθέμενων ρόλων ενός υπουργείου Περιβάλλοντος και ενός Δημοσίων Εργων, ο διαχωρισμός θα δημιουργήσει καλύτερες προϋποθέσεις για την προστασία της φύσης. Για παράδειγμα, θα προσεγγίσει πληρέστερα τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων: όταν καλείται να τις υπογράψει ο ίδιος υπουργός, τότε οδηγείται σε αποφάσεις κατ’ οικονομία. Πάντως, η ενίσχυση των θεμάτων περιβάλλοντος δεν είναι απαραίτητο να γίνει μέσω ενός υπουργικού σχήματος: στις ΗΠΑ την ευθύνη έχει η πανίσχυρη Επιτροπή Περιβάλλοντος. Το θέμα είναι καθαρά πολιτικό.
Αχιλλέας Καραμανλής
αναπληρωτής και μετά υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, 1990-93
Το θέμα αυτό πάντα μας απασχολούσε. Πιστεύω ότι τώρα έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για ένα μεγάλο υπουργείο Περιβάλλοντος, στο οποίο θα υπάγεται το σύνολο των αρμοδιοτήτων τόσο για τα θέματα της προστασίας της φύσης, όσο και για τα θέματα χωροταξίας, οικισμού και πολεοδομιών. Δεν συμφωνώ με τη στάση του σημερινού υπουργού ΠΕΧΩΔΕ· τη στιγμή που στην Ευρωπαϊκή Ενωση λαμβάνονται σοβαρές αποφάσεις για το περιβάλλον και κατά συνέπεια για το μέλλον όλων μας, θα πρέπει οι αποφάσεις αυτές να είναι ξεκάθαρες και στη χώρα μας.
Κώστας Λαλιώτης
υπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1993-2001
Πιστεύω ότι χρειάζεται μια γενικότερη αναδιάρθρωση του κυβερνητικού σχήματος. Το υπουργείο Περιβάλλοντος θα μπορούσε να συνδυαστεί με τα υπουργεία Πολιτισμού και Τουρισμού, ενώ το υπουργείο Δημοσίων Εργων να αναλάβει την κατασκευή όλων των υποδομών του υπουργείου Μεταφορών. Επί των ημερών μου πάντως το κοινό υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ λειτούργησε σωστά, καθώς το περιβάλλον ήταν ισοδύναμο με τα δημόσια έργα. Σήμερα πιστεύω ότι χρειάζεται ένα σχήμα με ισχυρή επιτελική συγκρότηση και παρεμβατικό ρόλο, ώστε να μπορεί ο υπουργός του να λειτουργεί απερίσπαστος. Η ανάγκη ενός τέτοιου σχήματος γίνεται πιο επιτακτική και από την Ευρωπαϊκή Ενωση: στο ΕΣΠΑ (4ο ΚΠΣ) το περιβάλλον είναι σε άμεση συνάρτηση με όλες τις τομεακές πολιτικές.
Βάσω Παπανδρέου
υπουργός ΠΕΧΩΔΕ 2001-04
Βεβαίως και συμφωνώ με το διαχωρισμό του υπουργείου, ο οποίος άλλωστε περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ. Το νέο υπουργείο Περιβάλλοντος θα πρέπει να δημιουργηθεί κατά τα πρότυπα άλλων επιτυχημένων ευρωπαϊκών παραδειγμάτων. Να συμπεριλάβει και την ευθύνη χάραξης της δασικής πολιτικής και να διατηρήσει τη χωροταξία. Πιστεύω ότι τα Δημόσια Εργα θα πρέπει να ενωθούν με το υπουργείο Μεταφορών.
Γιάννης Τσακλίδης
υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1988-89, 1994-96, 2001-04
Μέχρι σήμερα καλώς ήταν ενιαίο το υπουργείο, γιατί ήταν πρώτη προτεραιότητα η προώθηση των μεγάλων έργων· σε αντίθετη περίπτωση ενδεχομένως θα υπήρχαν καθυστερήσεις ή θα χάνονταν ευκαιρίες. Με τα προβλήματα που δημιουργούνται τώρα πιστεύω ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα ξεχωριστό υπουργείο, με εποπτεία σε όλα τα θέματα προστασίας περιβάλλοντος. Το οποίο όμως θα κινείται με προσοχή ώστε να μη δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξη της χώρας.
Θόδωρος Κολιοπάνος
υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1996-2000
Κοινό υπουργείο Περιβάλλοντος και Δημοσίων Εργων δεν υπάρχει σε καμία χώρα· οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί μας δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί όλα τα έργα πρέπει να κατασκευάζονται από ένα υπουργείο και να μην αναλαμβάνει το κάθε υπουργείο τα δικά του. Σε ένα χωριστό υπουργείο Περιβάλλοντος πιστεύω ότι θα πρέπει να συμπεριληφθεί, εκτός από τις αρμοδιότητες για τη διαχείριση των δασών και των υδάτων και το κομμάτι της ενέργειας.
Χρίστος Βερελής
υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 1996-2000
Συμφωνώ με τη δημιουργία ενός υπουργείου Περιβάλλοντος, πιστεύω όμως ότι πρέπει να συνδυαστεί και με τους απαραίτητους πόρους. Οσον αφορά τη δικαιοδοσία του, το χωριστό υπουργείο θα πρέπει να αποσπάσει ένα σημαντικό κομμάτι του υπουργείου Ανάπτυξης, κυρίως σε όσα αφορούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ηλίας Ευθυμιόπουλος
υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ, 2000-01
Η πολύ παλιά αυτή πρόταση του περιβαλλοντικού χώρου, ξανάρχεται μετά τις πυρκαγιές. Παρά το ότι ήμουν ένθερμος υποστηρικτής, τώρα μου φαίνεται ανούσια. Ακόμη κι αν πραγματοποιηθεί, θα πέσει θύμα ανίκανων και ημιμαθών υπουργών και μιας λούμπεν γραφειοκρατίας. Νομίζω πια ότι δεν λείπει το υπουργείο, αλλά η κουλτούρα μιας πολιτικής και κοινωνικής προοπτικής (ας πούμε ευρωπαϊκού τύπου). Τα αυταρχικά καθεστώτα του ’50 και του ’60 και στη συνέχεια ο δημοκρατικός πολτός που ακολούθησε, την έχουν πνίξει για πολλές δεκαετίες.
Νάσος Αλευράς
υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 2000-01
Ο λόγος που επέβαλλε την ενοποίηση των δύο υπουργείων, η ανάγκη ταχείας προώθησης μεγάλων έργων, έχει πλέον εκλείψει. Επιπλέον το περιβάλλον βρίσκεται σήμερα σε πρώτη πολιτική προτεραιότητα. Υπάρχει όμως ανάγκη στρατηγικού σχεδιασμού σε μεγάλο βάθος χρόνου, ώστε να αντιμετωπιστούν σωρρευμένα προβλήματα και να υπάρξουν καθαρές κατεθύνσεις στη χωροταξική πολιτική. Για να δημιουργηθεί ένα νέο ισχυρό υπουργείο δεν αρκεί να αλλάξουν οι πινακίδες στην είσοδο των υπουργείων, χρειάζονται πόροι και κατάλληλα καταρτισμένοι υπάλληλοι.
Ροδούλα Ζήση
υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ 2001-04
Ενα ξεχωριστό υπουργείο Περιβάλλοντος θα εξέφραζε ισχυρή πολιτική βούληση. Ταυτόχρονα θα λειτουργούσε καλύτερα και ως σχήμα, με ορισμένες διαρθρωτικές αλλαγές. Για παράδειγμα, να αναλάμβανε τα θέματα δασών και υδάτινων πόρων από το Γεωργίας και τα άλλα συναρμόδια υπουργεία, τα θέματα ενέργειας, βιομηχανίας και καινοτομίας από το Ανάπτυξης. Μελλοντικά θα μπορούσε να ασκήσει και διπλωματία, όπως στη Γερμανία, όπου το υπουργείο Περιβάλλοντος διαδίδει διεθνώς τις γερμανικές περιβαλλοντικές τεχνολογίες.