Εντονη ανομοιομορφία παρουσιάζουν ως προς τα επίπεδα ρύπανσης τα επιφανειακά ύδατα της χώρας μας, λίμνες και ποτάμια. Οσα έχουν την «ατυχία» να δέχονται τις απορροές των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, κυρίως από τη βιομηχανία και τη γεωργία, αλλά και αστικά απόβλητα, παρουσιάζουν χαμηλή ποιότητα υδάτων. Αντίθετα τα επιφανειακά νερά στην περιοχή της Πίνδου, αλλά και σε ολόκληρη την Ηπειρο εκτός από τις παράκτιες περιοχές θεωρούνται τα καθαρότερα στην Ευρώπη.
Η βασική αιτία για τη ρύπανση των επιφανειακών υδάτων «δεν είναι η έλλειψη νομοθεσίας όσο η έλλειψη ελέγχου για την τήρησή της» τονίζει στην «Κ» ο κ. Γιώργος Ζαλίδης, καθηγητής εδαφολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Επιπλέον η τοπική αυτοδιοίκηση που είναι υπεύθυνη γι’ αυτούς τους ελέγχους είναι ευάλωτη σε πιέσεις από την τοπική κοινωνία
Ετσι έχουμε φαινόμενα σαν αυτό στη λίμνη Κορώνεια, όπου και πάλι δεκάδες πτηνά βρέθηκαν νεκρά τις προηγούμενες ημέρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη λίμνη συνεχίζουν να «πέφτουν» χωρίς επεξεργασία τα αστικά λύματα από τον Δήμο του Λαγκαδά (περίπου 10.000 κάτοικοι), καθώς ο βιολογικός καθαρισμός που έχει φτιαχτεί εδώ και δέκα χρόνια δεν λειτουργεί.
Με βάση την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ποιότητα των υδάτων (2000/60) μελετήθηκαν από το ΑΠΘ πέντε φυσικοχημικές υδατικές παράμετροι προκειμένου να εκτιμηθεί η ποιότητα των υδάτων σε λίμνες και ποτάμια με βάση τα δεδομένα που είχαν συλλεγεί από το υπουργείο Γεωργίας.
Πρώτη παράμετρος που μετρήθηκε είναι η ηλεκτρική αγωγιμότητα του νερού που εξαρτάται από το ποσοστό αλατότητάς του. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο κ. Ζαλίδης, η αλατότητα εξαρτάται από τη διείσδυση θαλασσινού νερού στο γλυκό (στις εκβολές των ποταμών, για παράδειγμα) αλλά και από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στην Κορώνεια, μεγάλες ποσότητες αλατιού καταλήγουν στη λίμνη λόγω της χρήσης του από τα βαφεία. Μεγαλύτερο πρόβλημα παρουσιάζεται στα νερά της ανατολικής και της κεντρικής Μακεδονίας τόσο λόγω των ρύπων που δέχονται τα υδατικά συστήματα της περιοχής από την Ελλάδα όσο και από τις γειτονικές χώρες στις οποίες επίσης ανήκουν αρκετά ποτάμια και λίμνες της Κεντρικής Μακεδονίας.
Δεύτερη εξεταζόμενη παράμετρος είναι η αύξηση του pH του νερού, γεγονός που συμβαίνει πολύ συχνά στην Κορώνεια. Η αύξηση του pH οφείλεται στις ουσίες που καταλήγουν στη λίμνη λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας. «Τα ψάρια και οι άλλοι οργανισμοί δεν αντέχουν αυτές τις απότομες αλλαγές και πεθαίνουν» εξηγεί ο κ. Ζαλίδης. Αντίστοιχη είναι και η τρίτη παράμετρος που μετράται, δηλαδή η συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου. Οταν το οξυγόνο μέσα στο νερό πέσει κάτω από συγκεκριμένα επίπεδα δεν μπορεί να υποστηριχθεί η ζωή εντός των υδάτων, οπότε έχουμε μαζικούς θανάτους.
Τα επίπεδα νιτρικών και φωσφόρου είναι επίσης οι δύο τελευταίες παράμετροι που μετρήθηκαν. Η μεγάλη συγκέντρωσή τους είναι αποτέλεσμα της γεωργικής κυρίως δραστηριότητας και της χρήσης λιπασμάτων, αλλά και των βιομηχανικών απορροών που «φορτώνουν» με οργανικές ουσίες το νερό σε λίμνες και ποτάμια.
Γεωγραφικά φαίνεται ότι υψηλότερες συγκεντρώσεις νιτρικών παρουσιάζουν τα ποτάμια που διασχίζουν και άλλα κράτη, όπως ο Νέστος, ο Εβρος και ο Αξιός. Επίσης υψηλές συγκεντρώσεις παρατηρούνται σε περιοχές με έντονες καλλιεργητικές δραστηριότητες, όπως η πεδιάδα της Θεσσαλίας με τον ποταμό Πηνειό, η πεδιάδα των Σερρών (Στρυμόνας) και της Απολλωνίας (Αξιός). Υψηλές τιμές φωσφόρου παρουσιάζονται στον Εβρο, τον Αξιό και από τις λίμνες σε αυτές των Πετρών, της Χειμαδίτιδας και Ζάζαρη και στις λίμνες Κορώνεια και Ιωαννίνων.
Εβρος, Αξιός τα πιο μολυσμένα ποτάμια
Από τα οκτώ μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας, τον Εβρο, τον Νέστο, τον Στρυμόνα, τον Αξιό, τον Αλιάκμονα, τον Πηνειό, τον Αχελώο και τον Λούρο, που καλύπτουν το 78% των ποτάμιων απορροών της χώρας, τα τέσσερα πρώτα ανήκουν σε λεκάνες που η κύρια έκτασή τους βρίσκεται σε γειτονικές χώρες. Ο περισσότερο επιβαρυμένος ποταμός από αυτούς είναι ο Εβρος και ακολουθεί ο Αξιός. Οι απορροές των διασυνοριακών νερών κατέχουν το 56,5% ως προς αυτές των ελληνικών ποταμών, σύμφωνα με μελέτη του ερευνητή κ. Ν. Σκουλικίδη για λογαριασμό του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών. Δύο ακόμα μεγάλες λίμνες, η Δοϊράνη και οι Πρέσπες, ανήκουν στην κατηγορία των διασυνοριακών. Ερευνα του ΙΓΜΕ είχε δείξει ότι ο Αξιός κατεβαίνει στη χώρα μας εμπλουτισμένος με μόλυβδο από τα τοξικά εργοστάσια γειτονικής χώρας. Ο Νέστος επίσης φέρνει τόνους σκουπιδιών από τη Βουλγαρία κάθε φορά που βρέχει. Είναι φανερό ότι η κατάσταση της ποιότητας του νερού τους εξαρτάται κατά πολύ από τα γειτονικά κράτη και μόνον εφόσον υπάρξουν συμφωνίες που τηρούνται εκατέρωθεν μπορεί να υπάρξει βελτίωση, αλλά και διατήρηση της ποιότητας των υδάτων σύμφωνα με τις απαιτήσεις τις Ευρωπαϊκής Ενωσης.