Στα μέσα του περασμένου Φεβρουαρίου το τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ απέστειλε στον νομάρχη Θεσσαλονίκης, στο επαρχείο Λαγκαδά και στον Φορέα Διαχείρισης Βόλβης – Κορώνειας ένα έγγραφο που προειδοποιούσε για την ύπαρξη ενός επικίνδυνου κυανοβακτηρίου στα νερά της λίμνης Κορώνειας. Το έγγραφο μιλούσε για τον κίνδυνο να πέσουν νεκρά χιλιάδες πουλιά στη λίμνη, όπως συνέβη το 2004, θέτοντας τους αρμοδίους προ των ευθυνών τους: «…Στα δείγματα νερού που ελήφθησαν στις 7/2/2007 παρατηρήθηκε αυξημένη παρουσία κυανοβακτηρίων με συμμετοχή για πρώτη φορά στη λίμνη ειδών του γένους arthrospira… Παράγει τις τοξίνες μικροκυστίνη και ανατοξίνη και συμβάλλει σε μαζικούς θανάτους φλαμίνγκος… Ευνοείται από υψηλές θερμοκρασίες νερού, ανομβρία και πτώση στάθμης του νερού… Το φυτοπλαγκτόν παρουσιάζει ομοιότητα με τη σύνθεση του φυτοπλαγκτού το καλοκαίρι του 2004…».
Πώς αντέδρασαν
Υπό φυσιολογικές συνθήκες ένα τέτοιο έγγραφο θα προκαλούσε συναγερμό. Οχι όμως για την Κορώνεια. Η μόνη αντίδραση σ’ αυτό ήταν η σύσταση ενός συντονιστικού οργάνου με εκπροσώπους συναρμοδίων φορέων για να αντιμετωπιστεί η μελλοντική οικολογική κρίση. Καμία άλλη αντίδραση, καμία άλλη ενέργεια που θα προλάμβανε ή θα μπορούσε έστω να αναχαιτίσει το πρόβλημα.
Επτά μήνες μετά, λίγες μέρες πριν από τις εκλογές, η λίμνη Κορώνεια… ψήφισε. Τα κυανοβακτήρια που έχουν μετατρέψει τα ελάχιστα νερά της σε τοξικό κοκτέιλ, ακριβώς όπως το περιέγραφε το τμήμα Βιολογίας, άρχισαν να σκοτώνουν τα φλαμίνγκος και τα άλλα υδρόβια πουλιά που είχαν την ατυχία να προσγειωθούν σ’ αυτήν κατά το μεταναστευτικό τους ταξίδι. «Ηταν θέμα χρόνου να συμβεί», ανέφερε χαρακτηριστικά η έπαρχος Λαγκαδά κ. Πόπη Καλατζή στην πρόσφατη συνεδρίαση του Συντονιστικού Οργάνου Διαχείρισης Οικολογικών Κρίσεων της Κορώνειας.
Εχουν συμπληρωθεί σχεδόν τρεις δεκαετίες που οι άνθρωποι της περιοχής συμπεριφέρονται στη λίμνη ως χαβούζα, αντλώντας τα νερά της με χιλιάδες παράνομες γεωτρήσεις, αφαιρώντας την άμμο της, ρίχνοντας βιομηχανικά και αστικά λύματα, 12 χρόνια από τον ολοκληρωτικό αφανισμό των ψαριών της, 9 χρόνια από το πρώτο σχέδιο σωτηρίας που θα την έσωζε και δεν υλοποιήθηκε, πέντε χρόνια από την πρώτη ερημοποίησή της, τρία χρόνια από τον μαζικό θάνατο πουλιών κάθε είδους. Θα ήταν καθαρή υποκρισία αν κάποιος από τους κατοίκους ή τους αρμόδιους ξαφνιαζόταν από τους πρόσφατους θανάτους των φλαμίνγκος.
Η λίμνη Κορώνεια, χαρακτηριστική περίπτωση αδυναμίας των κρατικών υπηρεσιών που σχετίζονται με το περιβάλλον να την προστατεύσουν και να την ανασυγκροτήσουν, το πιο χαρακτηριστικό αποτέλεσμα της μη αειφόρου ανάπτυξης, της επικράτησης της λογικής του εύκολου κέρδους με θυσία του περιβάλλοντος εξακολουθεί να είναι το παράδειγμα προς αποφυγήν.
Κάποιοι, όπως ο νομαρχιακός σύμβουλος Μιχ. Τρεμόπουλος, θεωρούν ότι το πρόβλημα της Κορώνειας είναι πολιτικό. Αλλοι, όπως ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Κορώνειας – Βόλβης κ. Σ. Αναστασιάδης, τονίζουν ότι είναι ζήτημα αλλαγής νοοτροπίας των κατοίκων. «Το πιο ανησυχητικό», τονίζουν οι εκπρόσωποι της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, «είναι ότι δεν βλέπουμε να λαμβάνονται μέτρα που θα ανατρέψουν την υπάρχουσα κατάσταση και θα εξαφανίσουν τα αίτια που τη δημιούργησαν, μέτρα που θα αλλάξουν το μοντέλο ανάπτυξης της περιοχής».
Θα χαθούν τα κονδύλια
Συμπληρώνονται σχεδόν δύο χρόνια από τότε που η Ε.Ε. ενέκρινε το αναθεωρημένο σχέδιο διάσωσης και ανασυγκρότησης της Κορώνειας και υπογράφηκαν οι προγραμματικές δεσμεύσεις για τις εννέα μεγάλες δράσεις του σχεδίου. Ομως λόγω προσφυγής στο ΣτΕ και της αναγκαιότητας να οριστεί σύμβουλος στο έργο, οι διαδικασίες καθυστέρησαν. Αν μέχρι τέλη Οκτωβρίου δεν έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες δημοπράτησης και έναρξης, θα χαθούν κοινοτικά κονδύλια που έχουν εγκριθεί.
Το ζήτημα της καθυστέρησης αποτελεί από προχθές αντικείμενο δικαστικής διερεύνησης. Ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης κ. Βασ. Φλωρίνης ζήτησε την περασμένη Πέμπτη να διαπιστωθεί γιατί καθυστερεί η έναρξη των εργασιών εξυγίανσης της λίμνης, τη στιγμή που υπάρχει διαθέσιμο κονδύλιο ύψους 27 εκατομμυρίων ευρώ.
Τριάντα χρόνια συνεχούς ρύπανσης
Οταν υπογράφηκε η διεθνής σύμβαση Ραμσάρ, οι λίμνες Βόλβη και Κορώνεια συνδέονταν με μια τάφρο. Τέλη ’70 – αρχές ’80, λόγω εντατικών δραστηριοτήτων στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης Μυγδονίας, η ενωτική τάφρος παύει. Το ’80 και to ’90 αναπτύσσονται γύρω της υδροβόρες καλλιέργειες, ενώ σταδιακά εγκαθίστανται περί τις 30 βιομηχανικές μονάδες (επεξεργασίας μετάλλων, φινιριστήρια, βαφεία), όπως και εκατοντάδες κτηνοτροφικές μονάδες. Στη λίμνη πέφτουν χωρίς καμία επεξεργασία τα αστικά απόβλητα της πόλης του Λαγκαδά και των γύρω 12 οικισμών. Χρόνο με τον χρόνο η ποιότητα των νερών της υποβαθμίζεται. Τον Αύγουστο του 1995, μέρες υψηλών θερμοκρασιών και ανομβρίας, το σύστημα της λίμνης καταρρέει και χιλιάδες ψάρια εκβράζονται νεκρά στις όχθες της. Το 1998 η Ν.Α. Θεσσαλονίκης εκπονεί το πρώτο master plan, βασική φιλοσοφία του οποίου είναι να μεταφερθεί νερό του ποταμού Αλιάκμονα στην Κορώνεια. Το 1999 κάθονται στο εδώλιο οι εκπρόσωποι 20 βιομηχανιών που ρυπαίνουν και καταδικάζονται σε ασήμαντα χρηματικά πρόστιμα. Το 2000 βρίσκει τους ψαράδες της Κορώνειας να έχουν μεταφέρει την επαγγελματική τους δραστηριότητα στη γειτονική Βόλβη. Το 2002, παρόλο που μειώνονται τα εργοστάσια που λειτουργούν πέριξ, η λίμνη έχει σχεδόν αποξηρανθεί. Οι βροχές του επόμενου χειμώνα ξανασχηματίζουν τη λίμνη. Η νέα Ν.Α. Θεσσαλονίκης, υπό τον κ. Ψωμιάδη, αναθεωρεί το master plaκαταργώντας τη λύση Αλιάκμονα. Τον Σεπτέμβριο του 2004 χιλιάδες πουλιά από 39 διαφορετικά είδη πέφτουν νεκρά.