«Είναι αλήθεια ότι έχουμε επιτυχίες, αλλά ο αγώνας δεν έχει κριθεί ακόμα. Η επιστημονική έρευνα για τη στιβάδα του όζοντος, σε συνδυασμό με το συνολικό πρόβλημα της ατμόσφαιρας, πρέπει όχι μόνο να συνεχιστεί, αλλά να ενισχυθεί». Ο κ. Χρήστος Ζερεφός, πρόεδρος του Αστεροσκοπείου και γραμματέας της Διεθνούς Επιτροπής Οζοντος, δεν κρύβει την ανησυχία του. «Πολλοί νομίζουν ότι η μάχη για τη σωτηρία του όζοντος έχει κριθεί, επειδή το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ όντως απέδωσε. Το υπέγραψαν όλα τα κράτη, οι ουσίες που βλάπτουν το όζον αντικαταστάθηκαν σταδιακά και μειώθηκαν οι συγκεντρώσεις τους στην ατμόσφαιρα, ήρθαν και τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης του όζοντος στη στρατόσφαιρα. Αλλά η ανάπτυξη του φαινομένου του θερμοκηπίου περιπλέκει το πρόβλημα και κάνει πιο δύσκολη τη λύση του». Ο «οικοδεσπότης» του Συμποσίου, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το προηγούμενο τετραήμερο, εξηγεί πως το θερμοκήπιο «τρώει» και το όζον: «Η «κουβέρτα” του διοξειδίου του άνθρακα, που έχει τυλίξει τον πλανήτη θερμαίνει το κατώτερο τμήμα της ατμόσφαιρας, ενώ από την άλλη ψυχραίνει το ανώτερο, τη στρατόσφαιρα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνθήκες επιτάχυνσης της καταστροφής του όζοντος. Γι’ αυτό -παρά την αισιοδοξία- το 2006 είχαμε τη δεύτερη πιο μεγάλη τρύπα του όζοντος στην Ανταρκτική. Εφτασε 22 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα,» δηλαδή όσο η Ευρώπη και η Ρωσία μαζί!
Ποια μπορεί να είναι η διέξοδος; «Πρέπει να αντιμετωπίσουμε από κοινού το πρόβλημα της μείωσης του όζοντος και του φαινομένου του θερμοκηπίου. Είναι ουσιαστικά το ίδιο θέμα, αλλά χρειαζόμαστε νέες προσεγγίσεις και νέα έρευνα», τόνισε στην «Κ», ο πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Οζοντος, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Οσλο, Ιβαρ Αϊζακσεν. «Το νέο Κιότο, η νέα συνθήκη για την κλιματική αλλαγή, πρέπει να συνδυαστεί με το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ». Ο Νορβηγός καθηγητής ανησυχεί: «Τα τελευταία χρόνια αυξήθηκαν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ετσι, μπορεί να έχουμε ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα με τη στιβάδα του όζοντος».
Χωρίς μετρήσεις το 2012
Ο πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής εξέφραζε την ίδια αγωνία, με το σύνολο των διακεκριμένων επιστημόνων που συμμετείχαν στη συζήτηση στρογγύλης τραπέζης, η οποία πραγματοποιήθηκε χθες στο Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, με συντονιστή τον διευθυντή της «Κ», κ. Αλέξη Παπαχελά. «Βλέπουμε μια τάση ακύρωσης ερευνητικών προγραμμάτων για τη στρατόσφαιρα, τόσο από την Ε.Ε. όσο και τις ΗΠΑ. Δυστυχώς, ξέρουμε πού πηγαίνουν τα χρήματα…», υπογράμμισε ο καθ. Μ. Κιρίλο από τη NASA. «Υπάρχει κίνδυνος μετά το 2012 να μην έχουμε καθόλου μετρήσεις από δορυφόρους στη στρατόσφαιρα», προειδοποίησε η δρ Γκοντέν – Μπικμάν, Γαλλίδα αντιπρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Οζοντος.
Η βαρυσήμαντη «Δήλωση των Αθηνών» που ανακοινώθηκε χθες -και συμπυκνώνει τα συμπεράσματα 200 επιστημόνων και ερευνητών, μεταξύ των οποίων και τριών βραβευμένων με Νόμπελ- είναι κατηγορηματική: «Η κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της μείωσης του όζοντος και της κλιματικής αλλαγής είναι κρίσιμη για την αφθονία του όζοντος στο μέλλον». Αλλά «για να καταλάβουμε το παγκόσμιο σύστημα του κλίματος απαιτείται συνέχιση και ενδυνάμωση των συστημάτων παρατήρησης για το όζον, τόσο από το έδαφος όσο και από το Διάστημα».
Η Δήλωση σημειώνει τη νέα διάσταση του προβλήματος: «Μελλοντική μεγέθυνση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου θα συνεισφέρει στην ψύχρανση της στρατόσφαιρας, φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί τις προηγούμενες δύο δεκαετίες». Η κατάσταση αυτή επηρεάζει το πότε και τι ποσότητες όζοντος θα ανακτηθούν.
«Σε περιοχές όπως η Ελλάδα, όπου η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των κατακρημνίσεων και σε πολύ συχνότερους καύσωνες, σε πιο έντονα φαινόμενα συγκεντρώσεων όζοντος (σ.σ. εννοείται το «κακό όζον» του φωτοχημικού νέφους) και περιστατικά αέριας ρύπανσης, νέες επιστημονικές και πολιτικές προκλήσεις παρουσιάζονται».
Το πρόβλημα αποκαλύπτεται ακόμα πιο περίπλοκο αν συνυπολογίσουμε ότι οι ενώσεις που υποκατέστησαν τα βλαπτικά για το όζον συστατικά, ύστερα από το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, αποδείχθηκαν ιδιαίτερα επικίνδυνα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. «Είναι πολλές φορές πιο βλαβερά από το διοξείδιο του άνθρακα», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Τζ. Μπράσερ, βοηθός διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Ατμοσφαιρικών Ερευνών των ΗΠΑ (NCAR). Η διέξοδος;
Επειγόντως φιλικές ουσίες
«Πρέπει να δημιουργηθούν υποκατάστατα των υποκατάστατων», απαντά ο κ. Ζερεφός. «Η βιομηχανία οφείλει να κινηθεί επειγόντως σε αυτήν την κατεύθυνση». Αλλά αυτό δεν είχε προβλεφθεί από το Μόντρεαλ. «Αυτό είναι το αδύνατο σημείο του», σημειώνει ο κ. Ζερεφός. Υπάρχουν όμως οι νέες, φιλικές και προς το κλίμα, ουσίες; «Εχουν γίνει τα νέα υποκατάστατα και είναι ασφαλή», διαβεβαιώνει ο κ. Μπρασερ. «Ο βασικός στόχος είναι να δημιουργηθούν ουσίες που θα «πεθαίνουν” νωρίτερα, έτσι ώστε να μειώνεται ο χρόνος που βλάπτουν το περιβάλλον», τονίζει ο Αμερικανός επιστήμονας. «Οσο όμως κι αν φτιάξουμε καλύτερες ενώσεις, πρέπει να μειώσουμε και τις εκπομπές», υπογραμμίζει ο κ. Μπρασέρ.
Η συνείδηση ότι η ανθρωπότητα δεν έχει χρόνο για χάσιμο, ήταν έντονη στο εξαιρετικά ενδιαφέρον και γόνιμο Συμπόσιο. Πρόσφατα μάθαμε ότι το αμερικανικό Πεντάγωνο θα αντικαταστήσει δορυφόρους, που ερευνούν τις κλιματικές αλλαγές, με στρατιωτικούς. Η ανησυχία των διακεκριμένων επιστημόνων δεν είναι αδικαιολόγητη, το μήνυμα που εξέπεμψαν αφορά τον πλανήτη όλο και όλους τους κατοίκους τους.