Μπορεί ένας άγιος να βρεθεί στο επίκεντρο ενός ζητήματος με πολιτικοθρησκευτικές προεκτάσεις το οποίο καλείται να διευθετήσει η Ελληνική Πολιτεία; Μπορεί η προσπάθεια «διαιώνισης» της μνήμης του να ταράξει διεκκλησιαστικές -και όχι μόνο- σχέσεις;
Ενδεχομένως, όταν πρόκειται για έναν άγιο, ρωσικής προέλευσης, ο οποίος προωθείται στη χώρα μας από μια ομάδα Ρώσων επιχειρηματιών με τις ευλογίες του Πατριαρχείου Μόσχας και τη στήριξη της ρωσικής κυβέρνησης.
Η υπόθεση του «αγίου Θεοδώρου Ουσάκοφ» που, όπως επισημαίνουν διπλωματικοί κύκλοι, παραλίγο να προκαλέσει ένταση στις σχέσεις Αθήνας – Μόσχας, ανησυχεί ιδιαίτερα την Εκκλησία της Ελλάδος. Ιεράρχες της κάνουν λόγο για προσπάθεια εισπήδησης της Ρωσικής Εκκλησίας στην Ελλάδα.
«Φοβόμαστε ότι ο επεκτατισμός του Πατριαρχείου Μόσχας περιεβλήθη το προσωπείο ενός άγνωστου αγίου με στόχο την ίδρυση ρωσικών ναών στην Ελλάδα μέσω ενός ιδρύματος που ίσως τελικά αποτελέσει μια νέα Κερκόπορτα», επισημαίνει επιτελικό στέλεχος της Ιεράς Συνόδου.
Σήμερα, ο σχετικός φάκελος βρίσκεται στο γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια ο οποίος καλείται να υπογράψει το διάταγμα για τη σύσταση ιδρύματος που θα έχει ως αποστολή την προβολή του «αγίου Θεοδώρου Ουσάκοφ». Προηγήθηκαν ωστόσο μακρές και μυστικές διαβουλεύσεις μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών, Παιδείας και Οικονομικών που διεξήχθησαν υπό το βάρος των πιέσεων Ρώσων παραγόντων οι οποίοι επιδίωκαν την ταχεία διευθέτηση της υπόθεσης.
Πώς όμως εμπλέκεται η Ελλάδα με τον νεοφανή Ρώσο άγιο.
Στην Κέρκυρα
Ολα ξεκίνησαν το 2002 όταν το ίδρυμα «Ρούσκι Πρεντμπρινιμάτελ» σε συνεργασία με την Ιερά Μονή του Αγίου Δανιήλ της Μόσχας -έδρα του Ρωσικού Πατριαρχείου- πραγματοποίησαν στην Κέρκυρα σειρά εκδηλώσεων αφιερωμένων στη μνήμη του Ρώσου ναυάρχου ο οποίος ως διοικητής του στόλου της Μαύρης Θάλασσας απελευθέρωσε το 1799 την Κέρκυρα και τα υπόλοιπα Ιόνια Νησιά από τον στρατό του Βοναπάρτη. Με πρωτοβουλία μάλιστα του ρωσικού ιδρύματος τοποθετήθηκε και η προτομή του Ουσάκοφ σε περίοπτη θέση της Κέρκυρας, ενώ στα εγκαίνια του μνημείου παρέστησαν εκπρόσωποι του Πατριαρχείου Μόσχας, καθώς και προσωπικότητες από την Ελλάδα και τη Ρωσία. Προς τιμήν της μνήμης του ναυάρχου-αγίου κατέπλευσε στην Κέρκυρα ρωσικό πολεμικό πλοίο από τον Στόλο της Μαύρης Θάλασσας.
Το 2005, ομάδα Ρώσων αλλά και ομογενών επιχειρηματίων -με την σθεναρή υποστήριξη του ελληνικής καταγωγής υπουργού Γεωργίας της Ρωσίας κ. Γκορντέφ- αποφάσισαν να συστήσουν στην Ελλάδα ένα ίδρυμα που φέρει την ονομασία του εν λόγω αγίου. Η βασική αποστολή του ιδρύματος θα ήταν «η ίδρυση και συντήρηση ναών προς τιμήν του Αγίου Θεοδώρου Ουσάκοφ, καθώς και διαιώνιση της μνήμης του στην Ελλάδα, τη Ρωσία και αλλαχού».
Ανησυχία
Η προοπτική αυτή κινητοποίησε αμέσως τα υπουργεία Παιδείας και Εξωτερικών, καθώς και την Εκκλησία της Ελλάδος. «Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της δεν αντιτίθεται κατ’ αρχήν εις την ίδρυσιν οιουδήποτε ιδρύματος και εν προκειμένω και του εν λόγω ιδρύματος, πλήν όμως δεν δίνει το δικαίωμα, βάσει των Ιερών Κανόνων και των Νόμων της Πολιτείας, οίτινες περιφρουρούν τα δικαιώματα Αυτής, εις ουδέν Ιδρυμα ή Σύλλογον ή Κοινότητα ημεδαπών και αλλοδαπών, να δραστηριοποιήται και να ενεργή ανεξελέγκτως εις βάρος Αυτής και άνευ της αδείας και της ευλογίας Αυτής εις θέματα αποκλειστικής Αυτής αρμοδιότητος, ως εν προκειμένω η ανέγερσις Ιερού Ναού και η πήξις Θυσιαστηρίου» επισήμαινε η Σύνοδος σε επιστολή που απέστειλε πριν από ένα χρόνο στο υπουργείο Παιδείας. Με ιδιαίτερα προσεκτικό τρόπο η Σύνοδος προειδοποιούσε πως οι σκοποί και η αποστολή του υπό σύσταση ιδρύματος «δημιουργεί πλείστα όσα προβλήματα εις τας σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας, Ρωσικής και Ελλαδικής Εκκλησίας και Ελληνικής και Ρωσικής Πολιτείας».
Συμβιβαστική λύση
Το υπουργείο Παιδείας υιοθέτησε τη γνώμη της Συνόδου, ενώ το υπουργείο Εξωτερικών φάνηκε να αναζητεί συμβιβαστική λύση. Σύμφωνα με πληροφορίες, τον περασμένο Απρίλιο, ο τότε διευθυντής του διπλωματικού γραφείου του υφυπουργού κ. Ευρ. Στυλιανίδη, πρέσβης κ. Πλατής – συνεργάτης του σήμερα στο υπουργείο Παιδείας- σε έγγραφό του προς το υπουργείο Οικονομικών μετέφερε την «παράκληση του κ. υφυπουργού» όπως το συμβούλιο κληροδοτημάτων εγκρίνει την ανέγερση ιδιωτικού παρεκκλησίου. Τελικά, η διατύπωση στο καταστατικό άλλαξε και ως σκοπός του ιδρύματος εμφανίζεται πλέον μόνο η διαιώνιση της μνήμης του Ουσάκοφ με την «ανέγερση απλού ιδιωτικού παρεκκλησίου στην Κέρκυρα για ιδιωτικούς σκοπούς».
Την ίδια στιγμή, η Κέρκυρα προετοιμάζεται να φιλοξενήσει την «Ρωσική Εβδομάδα 2007». Ο άγιος Ουσάκοφ αναμένεται να πρωταγωνιστήσει και πάλι. Πληροφορίες, ωστόσο, εμφανίζουν τη δημοτική Αρχή της πόλης να απέρριψε αίτημα της ρωσικής Πρεσβείας και των Ρώσων διοργανωτών για την τοποθέτηση αναμνηστικής πλακέτας στη νήσο Βίδο, όπου κατέπλευσε το 1799 ο ναύαρχος.
Φόβοι
«Υπάρχει μια περίεργη επιμονή για τον συγκεκριμένο άγιο, καθώς επίσης και για την ανέγερση ναού. Ολα αυτά φοβόμαστε πως εξυπηρετούν άλλους στόχους όπως ίσως τον εκκλησιαστικό επεκτατισμό της Μόσχας», σχολιάζει παράγων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Ποιος είναι ο νεοφανής «άγιος»;
Ο Θεόδωρος Ουσάκοφ ήταν ο σημαντικότερος ναύαρχος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και έζησε τον 18ο αιώνα. Η πολυσήμαντη δράση του αναγνωρίστηκε το 1944 από την ΕΣΣΔ. Το 2000, η Εκκλησία της Ρωσίας τον κατέταξε στο Αγιολόγιο της -όπως άλλωστε και τους Ρωμανόφ- ως προστάτη του Ναυτικού, ενώ το 2005 ο Πατριάρχης Αλέξιος τον «επιφόρτισε» με επιπλέον καθήκοντα αφού τον ανακήρυξε «προστάτη – άγιο των ρωσικών βομβαρδιστικών αερασκαφών που φέρουν πυρηνικές κεφαλές»!