Η ομιλία του Φιλ Ουάτς, προέδρου της Royal Dutch Shell, αναμενόταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο φόρουμ που είχε διοργανωθεί από τα Ηνωμένα Εθνη. Ο λόγος ήταν διπλός. Η ομιλία έγινε τρεις βδομάδες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, σε χώρο σχεδόν δίπλα στα αποκαΐδια των Δίδυμων Πύργων. Ηταν λοιπόν εύλογη η απορία πώς και δεν αναβλήθηκε.
Ο δεύτερος λόγος είχε να κάνει με τη φημολογία γύρω από τις ανακοινώσεις του προέδρου ενός ενεργειακού κολοσσού (που δεν είχε και το καλύτερο προφίλ ειδικά μετά τις περιπέτειες στη Νιγηρία που οδήγησαν στην κατακραυγή από την εκτέλεση ακτιβιστή).
Ο κ. Ουάτς δικαίωσε τις προσδοκίες όσων περίμεναν την έκπληξη: «Ετοιμάζουμε την κηδεία των υδρογονανθράκων», είπε ο κ.Ουάτς, εξηγώντας ότι ο 21ος αιώνας θα αποχαιρετίσει μετά 300 χρόνια την αυγή της βιομηχανικής επανάστασης γυρίζοντας την πλάτη στην τροφή της, στους υδρογονάνθρακες. «Δεσμεύσαμε ήδη ένα δισεκατομμύριο δολάρια για την έρευνα πρoς την εποχή του υδρογόνου», κατέληξε ο κ. Ουάτς δίνοντας το σύνθημα για αυτό που σύντομα θα αποκληθεί «εποχή υδρογόνου».
Αν και το πετρέλαιο ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του απολύτως οικολογικά (σώθηκαν οι φάλαινες, διότι μέχρι τότε το λίπος τους ήταν η βασική καύσιμη ύλη στις λάμπες στα δημόσια σημεία) η συζήτηση σήμερα έχει προχωρήσει σε πολλά επίπεδα, επειδή δεν υπάρχει ορατός διάδοχός του (με κάποια εξαίρεση την πυρηνική ενέργεια).
Κενά και παραλείψεις
Αν και οι συζητήσεις και οι σχετικοί προγραμματισμοί, σε επίπεδο εταιρειών, αλλά και κρατών ανεβάζουν στροφές τα τελευταία χρόνια, εν τούτοις αναδεικνύονται μερικά σημαντικά κενά.
Η εποχή του πετρελαίου κληροδότησε την κυρίαρχη αντίληψη υπέρ ενός συγκεντρωτικού ενεργειακού συστήματος, βασισμένου στη διάθεση τεράστιων κεφαλαίων, αλλά και στην προσδοκία αντίστοιχων κερδών. Ετσι, από τη συζήτηση για το νέο, διαφορετικό ενεργειακό μας μέλλον παραμένει εκτοπισμένος ο πραγματικός κυρίαρχος (έστω δυνητικά) του πλανήτη: ο πολίτης.
Το παράδειγμα που ακολουθεί είναι απλό: μπορεί ο κάτοικος της Αθήνας που ακούει όλα τα τρομερά περί κλιματικών αλλαγών αλλά και που νιώθει την απειλή των 100 δολαρίων ανά βαρέλι πετρελαίου να αυτονομηθεί ενεργειακά;
Στην θεωρία, ναι. Υπάρχουν μια χαρά μεικτά συστήματα ανανεώσιμων μορφών ενέργειας που σε συνδυασμό με την παλαιότερη μορφή ενέργειας, την εξοικονόμηση μπορούν να μετατρέψουν τον λογαριασμό της ΔΕΗ και του καυστήρα σε παρελθόν. Μπορεί μάλιστα ο πολίτης να μετατραπεί (πάντα θεωρητικά) και σε προμηθευτή της ΔΕΗ ιδιαίτερα τους μήνες της μεγάλης ζήτησης με μια σχετικά απλή φωτοβολταϊκή εγκατάσταση. Αν και πέρυσι το καλοκαίρι η ΔΕΗ τα έβγαλε πέρα μόνο μέσω των κυλιόμενων περικοπών, το πάθημα δεν έγινε μάθημα. Σε πείσμα των πρωθυπουργικών δεσμεύσεων της περασμένης άνοιξης για μέτρα κατά της κλιματολογικής αλλαγής, ο πολίτης που θα ζητήσει άδεια φωτοβολταϊκού για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος θα πρέπει να ανοίξει συνεργασία με το ΤΕΒΕ, να κόβει τιμολόγια και να περιμένει τις σχετικές επιτροπές της νομαρχίας και της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας.
Ο ΦΠΑ
Σχετικά πρόσφατα στο ΕΚΟΦΙΝ ο υπουργός Οικονομίας, Γ. Αλογοσκούφης μετέφερε το αίτημα για μείωση του ΦΠΑ στα γεωργικά εργαλεία και στα κράνη, αλλά ξέχασε τα φωτοβολταϊκά. Ετσι, λέει ο Νικος Χαραλαμπίδης από την Greenpeace, ο ΦΠΑ στο ρεύμα της ΔΕΗ βρίσκεται στο 9%, ενώ στη φωτοβολταϊκή υποδομή ο ΦΠΑ παραμένει στο 19%, από τα υψηλότερα της Ευρώπης. Πιο εύκολα ανοίγει κανείς μεγάλο ατμοηλεκτρικό σταθμό με ρυπογόνο λιθάνθρακα παρά καθίσταται μια μικρή αλυσίδα στην (νέα) αγορά των μικρών παραγωγών.
Πριν από λίγα χρόνια μια (μάλλον) μικρή εταιρεία πρόκρινε στις δραστηριότητές της στην Ελλάδα ένα μεικτό οικιακό ενεργειακό σύστημα με σκοπό τη θέρμανση και την ψύξη. Ενας απλός συνδυασμός γεωθερμίας και ηλιακών συλλεκτών που εξασφαλίζει αυτονομία ιδίως στους κρίσιμους μήνες. Το σύστημα βασίζεται στη σταθερή θερμοκρασία των 18 βαθμών Κελσίου των υπόγειων νερών, η οποία με μικρή συμμετοχή του ηλιακού συλλέκτη μπορεί να αυξηθεί ή να μειωθεί ανάλογα με την εποχή.
Οι ιδιώτες
Ο μηχανολόγος Αλέξης Παΐζης, ενώ βλέπει ότι το ενεργειακά νέο σπίτι της εταιρείας αποδίδει τα ζητούμενα, επίσης, βλέπει ότι ο ιδιώτης κάθε άλλο παρά ενθαρρύνεται να επενδύσει σ’ αυτήν την τεχνολογία. Ετσι, ναι μεν η αδειοδότηση γίνεται εύκολα (από τη διεύθυνση βιομηχανίας κάθε Νομαρχίας), αλλά στη συνέχεια τα πράγματα στραβώνουν. Το κόστος της μηχανολογικής υποδομής κυμαίνεται από 20.000 ευρώ και μπορεί να φθάσει (αν συμπεριληφθούν και συστήματα παθητικής εξοικονομησης ενέργειας, όπως διπλά τζάμια ή άλλες εξωτερικές μονώσεις) τα 40.000 ευρώ. Η δανειοδότηση τέτοιων πρωτοβουλιών γίνεται με τους ίδιους όρους που ισχύουν για ένα τετρακίνητο τέρας των 4000 cc και βέβαια δεν υπάρχει κίνητρο με τη μορφή επιδότησης.
Οι ρητορείες περί πολέμου στο διοξείδιο του άνθρακα δεν φαίνεται να αφορούν τον πολίτη παρά μόνον εκ του αποτελέσματος. Θα κληθεί λοιπόν (ο Ελληνας) μετά το 2010 να πληρώσει το δικαίωμα της ΔΕΗ σε περισσότερους ρύπους ίσως διότι, όπως εξηγεί ο Τζέρεμι Ρίφκιν (όχι και από τους ριζοσπαστικότερους θεωρητικούς), «περισσότερο απ’ όλα προέχει η μετάβαση στη νέα ενεργειακή εποχή, αλλά με όρους καρτέλ του προηγούμενου αιώνα. Εκεί δεν θα υπάρχει θέση για τον κάθε πολίτη, παρά όπως ίσχυε μέχρι σήμερα, μόνο ως καταναλωτή».