Το ελληνικό σχολείο (τα αναλυτικά προγράμματα, τα διδακτικά εγχειρίδια) δεν συνδέει τη γνώση που διδάσκεται με την εφαρμογή της. Οι δοκιμασίες του PISA όμως επικεντρώνονται στην εφαρμογή της γνώσης σε προβλήματα της καθημερινής ζωής. Αυτός ο «ακαδημαϊκός» προσανατολισμός, στο βαθμό που αποτελεί συνειδητή επιλογή, δεν είναι κάτι ιδιαίτερα αρνητικό. Ομως τα αποτελέσματα στο PISA αναδεικνύουν και μια σειρά προβλημάτων του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Επισημαίνω μερικά από αυτά. Τελικά στο ελληνικό σχολείο δεν διδάσκεται ούτε η ακαδημαϊκή γνώση. Στο Γυμνάσιο, και ιδιαίτερα στο Λύκειο, διδάσκεται ό,τι είναι χρήσιμο για τις (πανελλαδικές και άλλες) εξετάσεις. Ο προσανατολισμός λοιπόν δεν είναι «ακαδημαϊκός» αλλά «εξετασιοκεντρικός». Τα σχολεία σε πολλές περιπτώσεις λειτουργούν με τους όρους των φροντιστηρίων, με την ανοχή αν όχι με την ενίσχυση των γονέων. Σε συνέχεια του παραπάνω, το άγχος για την «κάλυψη» της ύλης (για να μπορούν οι μαθητές να δώσουν εξετάσεις!). Η εμπέδωση και η μεταφορά της γνώσης (απαιτήσεις του PISA) απαιτούν χρόνο. Ποιος όμως είναι ο διαθέσιμος χρόνος στα σχολεία που μπορεί να αξιοποιηθεί προς αυτή την κατεύθυνση; Η αρχική παιδαγωγική κατάρτιση της πλειονότητας των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη. Πώς περιμένουμε από τους εκπαιδευτικούς να «διδάξουν διαφορετικά» όταν δεν τους έχουμε προετοιμάσει καν να διδάξουν; Ο διαγωνισμός του ΑΣΕΠ βέβαια δεν μπορεί να θεωρηθεί μέτρο προς αυτή την κατεύθυνση. Εως τώρα η επιμορφωτική πολιτική των εκπαιδευτικών είναι αποσπασματική, αναποτελεσματική και, εν πολλοίς, αντιφατική.
Τα αρνητικά αποτελέσματα στο PISA αποτελούν πρώτης τάξεως αφορμή για αναθεώρηση των πρακτικών στο ελληνικό σχολείο. Μπορούν τελικά να αποτελέσουν «ευκαιρία» επανεξέτασης προτεραιοτήτων και πολιτικών.
* Ο κ. Μανώλης Κουτούζης είναι ερευνητής στο Κέντρο Εκπαιδευτικής Ερευνας.