Μετά το Μπαλί, τι; Η διεθνής διάσκεψη στην Ινδονησία, παρά τα μέτρια πολιτικά της αποτελέσματα, έδωσε για μερικές ημέρες μια γερή ένεση δημοσιότητας στο πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών. Στην Ελλάδα, η συζήτηση, δυστυχώς, περιστράφηκε γύρω από τη μυστικοπάθεια του ΥΠΕΧΩΔΕ, που κατάφερε για ακόμα μια φορά να συγκρουστεί με τους πάντες υπερασπιζόμενο το δικαίωμά του στη μετριότητα.
Η ουσία, βέβαια, δεν βρίσκεται εκεί. Βρίσκεται στη δυνατότητα της χώρας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο, αλλά και -γιατί όχι- να πρωτοπορήσει, είτε σε επίπεδο πρωτοβουλιών, ή σε επίπεδο στόχων. Η χώρα είναι υποχρεωμένη να συγκρατήσει την αύξηση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στο 25% το διάστημα 2008 – 2012 (σε σχέση με το 1990). Ομως ήδη βρίσκεται στο +25,4%. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η χώρα θα χάσει το στόχο της, αλλά ότι θα δυσκολευτεί να τον πετύχει.
Την ίδια στιγμή, όμως, που η Ελλάδα πασχίζει να ανταποκριθεί στους στόχους της, η Ευρώπη κινείται στην κατεύθυνση της λήψης ακόμα αυστηρότερων μέτρων κατά της κλιματικής αλλαγής. Η μείωση των εκπομπών θα πρέπει να φτάσει το 20% έως το 2020, ενδεχομένως και το 30%. Στην περίπτωση αυτή, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για την Ελλάδα να διεκδικήσει και πάλι μια συγκρατημένη αύξηση των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θεμροκηπίου: θα κληθεί πλέον να τις μειώσει. Και εκεί αρχίζουν τα δύσκολα.
Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί επιστήμονες, μείωση δεν επιτυγχάνεται παρά μόνο με αλλαγές πολιτικής. Τα «μαγειρέματα» μέσω του συστήματος κατανομής δικαιωμάτων εκπομπών (τα οποία φυσικά δεν χρησιμοποιεί μόνο η Ελλάδα) δεν επαρκούν. Η χώρα είναι στο κομβικό εκείνο σημείο που θα πρέπει να αποφασίσει να πάρει γενναία μέτρα, όπως την σταδιακή απεξάρτησή της από τον λιγνίτη και τις άλλες ρυπογόνες μεθόδους παραγωγής ενέργειας. Ερχεται πλέον η στιγμή να μπει μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο παρόν και στο μέλλον.
Δημήτρης Λάλας*
Η κλιματική αλλαγή αφορά τη διπλωματία
Το Μπαλί ήταν μια μεγάλη επιτυχία. Ξεχάστε τον «οδικό χάρτη» και τις άλλες αποφάσεις που προωθούν διάφορα σημαντικά θέματα, όπως η μεταφορά τεχνολογίας, η μείωση της αποδάσωσης σε αναπτυσσόμενες χώρες, οι δράσεις για την προσαρμογή. Το Μπαλί ήταν επιτυχία γιατί επέστρεψε πίσω ο γ.γ του ΟΗΕ για να βοηθήσει, γιατί επηρέασε την πορεία μιας σημαντικής χώρας, της Αυστραλίας, ώστε να υπάρχει πλέον υπουργός Κλιματικής Αλλαγής, γιατί αναγκάστηκε ακόμη και η Αμερική να υποχωρήσει μπροστά στις φωνές των μικρών. Ηταν επιτυχία γιατί είδα τον παλιό μου φίλο, τον Εκτελεστικό Γραμματέα της Γραμματείας του Κλίματος του ΟΗΕ, Yvo de Boer, που τον φωνάζαμε «Πρίγκιπα του Σκότους» για τους χειρισμούς του όταν ήταν διαπραγματευτής της Ολλανδίας, να κλαίει. Ηταν επίσης επιτυχία και για μας, γιατί επιτέλους έγινε αντιληπτό από τα άλλα υπουργεία ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αφορά τη διπλωματία, αλλά και την οικονομία, την τεχνολογία, την ενέργεια, αναγκάζοντας έτσι και το ΥΠΕΧΩΔΕ να καταλάβει την σημασία της.
* Μέλος της αντιπροσωπείας της Ελλάδας στις διαπραγματεύσεις για την κλιματική αλλαγή το 1994 – 2006.
Χρήστος Ζερεφός*
Ο μεγάλος απών είναι η Γεωθερμία
Η χώρα μας πρέπει να ακολουθήσει μια στρατηγική, η οποία θα αξιοποιεί τα πλεονεκτήματα και θα αντιμετωπίζει τα μειονεκτήματα της περιοχής μας, αντί απλά να παρακολουθεί τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χώρας μας (ο πλούτος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και οι ιδιαιτερότητες στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού μας περιβάλλοντος) θα πρέπει να αναδειχθούν στο υψηλότερο δυνατό επιστημονικό επίπεδο.
Δυστυχώς, η εθνική έκθεση για το Αναμενόμενο Επίπεδο Διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για το έτος 2010 επικεντρώνεται κυρίως στο αιολικό δυναμικό, κατά πολύ μικρό ποσοστό στη βιομάζα (η καύση της οποίας συνεισφέρει δυστυχώς και αυτή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου), στα μικρά υδροηλεκτρικά έργα και κατά ένα μικρό ποσοστό στα φωτοβολταϊκά, ενώ ο μεγάλος απών είναι η Γεωθερμία. Η απουσία της Γεωθερμίας αποτελεί μέγα πλήγμα, γιατί υπάρχει διαπιστωμένο και έτοιμο γεωθερμικό δυναμικό και ανεπτυγμένη τεχνολογία για διάφορες χρήσεις (ηλεκτροπαραγωγή, θέρμανση οικισμών, ιχθυοκαλλιέργειες κ.λπ.).
* Προέδρος Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Δημήτρης Καραβέλας*
Ας ξεκινήσει η κυβέρνηση το κλιματικό της έργο
Η Ελλάδα -σε επίπεδο συνολικών εκπομπών- δεν είναι μεγάλος ρυπαντής. Είμαστε όμως μια χώρα με σημαντικό κατά κεφαλήν ενεργειακό αποτύπωμα και με φτωχές επιδόσεις στη μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Είναι μια ώρα ευθύνης. Μπορούμε να επιδείξουμε εγρήγορση αναλαμβάνοντας τις απαραίτητες πρωτοβουλίες ή θα τρέχουμε για μία ακόμη φορά ασθμαίνοντας και πληρώνοντας πρόστιμα χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα;
Μετά το «ατυχές» Μπαλί, το ενεργειακό πακέτο της Ε.Ε., που εξαγγέλλεται στα τέλη του Ιανουαρίου, είναι η νέα μεγάλη ευκαιρία της χώρας. Πλέον, η Πολιτεία οφείλει να προτείνει φιλόδοξες μειώσεις εκπομπών και να προχωρήσει άμεσα τις κατάλληλες τομεακές πολιτικές. Ας ξεκινήσει σήμερα το κλιματικό της έργο η κυβέρνηση, διευκρινίζοντας προς όλους ότι στο ενεργειακό μείγμα της χώρας δεν χωράει η χρήση του ρυπογόνου λιθάνθρακα, απ’ όπου και αν έρχεται. Τελικά, μετά το Μπαλί, ας καταλάβουμε -Πολιτεία και πολίτες- ότι όλοι έχουμε μερίδιο στην ευθύνη. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι το κλίμα είναι στο χέρι μας.
* Διευθυντής WWF Ελλάς.
Σπύρος Κουβέλης*
Πρόγραμμα ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών
Εξω δεν πήγαμε και τόσο καλά. Η διάσκεψη για το κλίμα κατέληξε σε συμφωνία στα ελάχιστα. Αφού κάμφθηκε την ύστατη ώρα η άρνηση των ΗΠΑ, συμφωνήθηκε ένας «οδικός χάρτης», που έπειτα από διαπραγματεύσεις και συναντήσεις (Πολωνία 2008 και Δανία 2009), ίσως πετύχει συμφωνία σε χρονοδιαγράμματα και δεσμευτικούς στόχους που θα ισχύσουν μετά το 2012, οπότε λήγει η ισχύς του Κιότο. Η Ελλάδα έχει συμφωνήσει με τις προτάσεις της Ευρώπης: μείωση των εκπομπών κατά 20% μέχρι το 2020. Για να πετύχουμε αυτούς τους φιλόδοξους και αναγκαίους στόχους, χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την ενεργειακή αποδοτικότητα σε κάθε τομέα (κτίρια, βιομηχανία, μεταφορές, γεωργία κ.λπ.). Χρειάζεται ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Χρειάζονται οικονομικά κίνητρα. Είμαστε ακόμα πολύ πίσω. Μόνο με τολμηρές αποφάσεις και συστηματική δουλειά μετά το Μπαλί μπορεί η Ελλάδα να πάει καλά.
* Επικεφαλής τομέα Περιβάλλοντος του ΠΑΣΟΚ.
Σταύρος Καλογιάννης*
Μείωση των εκπομπών κατά 20% μέχρι το 2020
Τα αποτελέσματα της διάσκεψης στο Μπαλί είναι μάλλον φτωχά. Ωστόσο, έγιναν θετικά βήματα που οφείλονται κυρίως στη θέση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός, που άφησε μια νότα αισιοδοξίας για το μέλλον, να καταλήξουμε δηλαδή το 2009, σε μια παγκόσμια συμφωνία μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Στηρίζουμε τους φιλόδοξους στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τους οποίους συνδιαμορφώσαμε, για μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, κατά 20% έως το 2020, ενώ είμαστε έτοιμοι για μειώσεις έως και 30% έως το 2020 εφόσον ακολουθήσουν και οι άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Τα διαχειριστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κρίνονται ικανοποιητικά, δεν αρκούν όμως. Θα πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε τα όρια και τις αντοχές του πλανήτη και να πάψουμε να φερόμαστε ως απόλυτοι κυρίαρχοι. Οφείλουμε να αναλάβουμε τις ιστορικές ευθύνες μας και να αλλάξουμε νοοτροπία και τρόπο ζωής εάν θέλουμε να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η κλιματική αλλαγή.
* Υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ.
Νίκος Χαραλαμπίδης*
Στροφή τώρα προς τις καθαρές λύσεις
Η σημαντικότερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η Ελλάδα στην μετά-Μπαλί περίοδο είναι… η αδράνεια. Είναι σε όλους σαφές ότι η αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών περνάει μέσα από την εξοικονόμηση ενέργειας, τη μαζική προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη δημιουργία αποκεντρωμένων συστημάτων παραγωγής ενέργειας. Σε καμία περίπτωση, η αντιμετώπιση του σημαντικότερου προβλήματος του πλανήτη δεν μπορεί να γίνει με νέους σταθμούς λιγνίτη ή λιθάνθρακα. Ούτε με νέους πετρελαϊκούς σταθμούς στα νησιά μας. Με απλά λόγια, λοιπόν, σημαντικά ενεργειακά έργα που βρίσκονται σε φάση υλοποίησης, έρχονται από ένα βρώμικο παρελθόν. Αυτά πρέπει να σταματήσουν τώρα και η στροφή προς τις καθαρές λύσεις πρέπει να ξεκινήσει επίσης τώρα.
Μέχρι στιγμής, δυστυχώς, ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ έχει επιλέξει το δρόμο της προσωπικής αντιπαράθεσης σε συνδυασμό με την αδράνεια. Ελπίζω ότι από την καινούργια χρονιά θα επιλέξει το δρόμο της δράσης. Το χρειάζεται το περιβάλλον, το κλίμα, η οικονομία της χώρας… όλοι μας.
* Διευθυντής Greenpeace.
Ελπίδα Παντελάκη*
Λαϊκή αντιπαράθεση με την Πράσινη Βίβλο της Ε.Ε.
Στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή αποδείχθηκε για ακόμα μια φορά ότι η συντήρηση και η μεγέθυνση των κερδών των μονοπωλίων συντελείται και με την καταστροφή του περιβάλλοντος και την καταλήστευση των φυσικών πόρων σε βάρος και αυτής ακόμη της βιολογικής επιβίωσης εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
Οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και άλλες δυνάμεις δεν διαπραγματεύτηκαν το πώς θα προστατεύσουν το περιβάλλον αλλά ποιος θα κερδίσει περισσότερα από την καταστροφή και τα δήθεν μέτρα προστασίας του. Η υποκρισία τους αποτελεί πρόκληση.
Η επίλυση του ζητήματος απαιτεί βαθιές αλλαγές στο πολιτικό επίπεδο και στην οικονομία. Απαιτεί λαϊκή αντιπαράθεση με την πολιτική που υπηρετεί την Πράσινη Βίβλο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που θυσιάζει τα κοινωνικά αγαθά (δάση, νερό, παραλίες) για να υπηρετηθεί η κερδοφορία και η ανταγωνιστικότητα.
* Μέλος της Κ.Ε. και βουλευτής του ΚΚΕ.
Ασημίνα Ξηροτύρη*
Χρειάζεται κεντρικός ενεργειακός σχεδιασμός
Ιστορική πρόκληση για την παγκόσμια κοινότητα στη μάχη ενάντια στη κλιματική αλλαγή αποτέλεσε η συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στο Μπαλί. Ο συμβιβασμός έγινε στην «παράταση», όταν οι ΗΠΑ δέχθηκαν τη νέα συμφωνία, αφού πρώτα την αποδυνάμωσαν από ποσοτικούς στόχους μείωσης των εκπομπών και συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Πα’ όλα αυτά, έγινε ένα βήμα μπροστά.
Οσον αφορά τη χώρα μας, οι εκπομπές ρύπων έχουν ήδη ξεπεράσει το 30%, όταν οι υποχρεώσεις είναι 25% μέχρι το 2012. Η Ελλάδα συνεχίζει να παρουσιάζει μεγάλη εξάρτηση από το πετρέλαιο και τα ορυκτά καύσιμα, ενώ απουσιάζει ένας κεντρικός ενεργειακός σχεδιασμός, ένα βιώσιμο χωροταξικό σχέδιο και κίνητρα για τις ανανεώσιμες πηγές, ώστε να επιτευχθούν οι δεσμεύσεις. Απουσιάζει μία αποτελεσματική πολιτική και σχεδιασμός κατά τομέα (δόμηση, ενεργειακή απόδοση κτιρίων, μαζικές μεταφορές, βιομηχανία) για την εξοικονόμηση ενέργειας, όπως και για την προστασία των δασικών και λοιπών οικοσυστημάτων (Δασολόγιο, Κτηματολόγιο).
* Υπεύθυνη τμ. οικολογίας του Συνασπισμού.