Αντιδράσεις κατοίκων, απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας και πολιτικό ζήτημα για να σταματήσουν την εξόρυξη τα δύο τεράστια λατομεία αδρανών στο Μαρκόπουλο που λειτουργούσαν παράνομα για δεκαετίες.
Αποκλεισμός των δύο λατομείων του Αράξου, τα οποία λειτουργούν επί σειρά ετών εντός της περιοχής Κοτυχίου – Στροφυλιάς – Μαύρων Βουνών (που προστατεύεται από τη διεθνή σύμβαση Ramsar) από οικολογικές οργανώσεις της Ηλείας και της Αχαΐας.
Ξεσηκωμός στη Μήλο για το νέο πλαίσιο προστασίας της χλωρίδας και της πανίδας της δυτικής Μήλου, το οποίο εξαιρεί σκανδαλωδώς λατομεία και μεταλλεία, επιτρέποντας ακόμα και την ίδρυση νέων. Πολιτικό ζήτημα έχει ανακύψει στην ιστορική Κάνδανο, του νομού Χανίων, το χωριό που καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς ναζί λόγω της αντίστασης των κατοίκων του. Σήμερα, το πανέμορφο φαράγγι της απειλείται με ολοκληρωτική καταστροφή από την επέκταση λατομικής επιχείρησης, η οποία από τα 60 στρέμματα που σήμερα εκμεταλλεύεται (σύμφωνα με καταγγελίες έχει καταπατήσει άλλα 60), θέλει να σκάψει συνολικά 347! Μεγάλες αντιδράσεις έχει προκαλέσει στο νομό Σερρών το σχέδιο εγκατάστασης νέων λατομείων μαρμάρου και αδρανών υλικών στη θέση Μέταλλο και στη θέση Χέρσο, δίπλα στο χιονοδρομικό κέντρο του Λαϊλιά.
Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά, ενδεικτικά, από τα μέτωπα του πανελλαδικού «πολέμου» για τα λατομεία, που έχει οξυνθεί τα τελευταία χρόνια. Οι πολίτες πλέον δεν δέχονται τη συνέχιση ή και επέκταση της απαράδεκτης κατάστασης των νταμαριών, όπου οι λατομικές εταιρείες έσκαβαν όπου τους βόλευε, χωρίς να υπολογίζουν το περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων. Γιατί είναι αλήθεια ότι τα λατομεία, ειδικά των αδρανών υλικών (υλικά για οικοδομές, δρόμους, δομικά έργα), που είναι και τα περισσότερα, προκαλούν μεγάλη ζημιά. Απαράδεκτη αλλοίωση του τοπίου, καταστροφή δασών και υποβάθμιση αρχαιολογικών χώρων, ηχορρύπανση από τις εκρήξεις (οι λατόμοι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα φουρνέλα σαν πιο οικονομική μέθοδο), σύννεφα σκόνης και επικίνδυνων μικροσωματιδίων (στο Μαρκόπουλο είχαν παρατηρηθεί συγκεντρώσεις έως και 1.000% άνω των θεσπισμένων ορίων), καταπόνηση των δρόμων και κίνδυνος από την κυκλοφορία των φορτηγών, μαζί με εκπομπή επικίνδυνων καυσαερίων.
Στα λατομεία μαρμάρου ή άλλων διακοσμητικών υλικών δεν χρησιμοποιούνται εκρηκτικά, για να μην καταστραφεί το πέτρωμα. Η εξόρυξη γίνεται με χρήση ειδικών κοπιδιών. Ιδιαίτερο πρόβλημα αποτελούσε το υπόλειμμα μαρμάρου, μια ιλύς που παρέμενε ως απόβλητο στο χώρο. Σήμερα, το υλικό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε άλλες δραστηριότητες και συνήθως απομακρύνεται. Τα υπόλοιπα προβλήματα όμως παραμένουν και στα λατομεία μαρμάρου.
Φυσικά, δεν μπορεί να σταματήσει η λατομική δραστηριότητα. Στην Ελλάδα απαιτούνται ετησίως πέντε εκατομμύρια τόνοι αδρανών υλικών, ενώ υπάρχουν και πολλά οικονομικά αξιοποιήσιμα πετρώματα. Απαιτείται όμως αναβαθμισμένη πλέον προσοχή στο που και πως αδειοδοτείται ένα λατομείο. Η δημιουργία υπόγειων εκμεταλλεύσεων θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τις οχλήσεις.
Δυστυχώς όμως στην Ελλάδα κυριαρχεί ένα καθεστώς ασυδοσίας των νταμαριών, κληρονομημένο από το παρελθόν και ενισχυμένο από τον πυρετό των «μεγάλων έργων» και τις απαιτήσεις των μεγάλων εργολάβων. Ετσι, αν και νόμος του 1984 ορίζει την ανάγκη να οριοθετηθούν λατομικές ζώνες που θα υποδεχθούν τα λατομεία, σε πολλούς νομούς δεν έχουν ακόμα(!) καθορισθεί, ενώ στους περισσότερους τα λατομεία λειτουργούν όπου τους βολεύει. Οι λατόμοι, φυσικά, θέλουν τα νταμάρια όσο πιο κοντά γίνεται στις πόλεις και στους οδικούς άξονες και εκεί που υπάρχουν τα καλύτερα κοιτάσματα, χωρίς άλλες προϋποθέσεις. Στις περισσότερες των περιπτώσεων έχουν καταλάβει κάποιους χώρους από δεκαετίες. Οταν εξαντληθεί η χρονική διάρκεια της άδειας εξόρυξης, παίρνουν άδεια για «αποκατάσταση», συνεχίζοντας κανονικά να κατατρώγουν το βουνό.
Τα όρια απόστασης και τα σύννεφα σκόνης
Τον Ιούνιο του 2006, η προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης διαμόρφωσε ένα προσχέδιο νόμου για τη λατομική και μεταλλευτική δραστηριότητα, με το οποίο εμφανιζόταν ότι επιθυμεί να βάλει τάξη στο χάος του χώρου. Στην πραγματικότητα όμως εξέφραζε κυρίως την ανάγκη ενίσχυσης της λατομικής δραστηριότητας (και τα αντίστοιχα συμφέροντα), υποβαθμίζοντας την περιβαλλοντική προστασία. «Δεν αποτελεί πράξη σωφροσύνης», τονίζεται στην εισηγητική έκθεση, η κάλυψη περιοχών με κοιτάσματα από οικισμούς, αλλά «και η μονομερής οικειοποίηση του χώρου για άλλες χρήσεις γης, όπως για τον τουρισμό, τα δάση και τις κάθε είδους προστατευόμενες ζώνες»! Ενώ ο νόμος 1428/84 προέβλεπε απαγόρευση εγκατάστασης λατομείου στις περιπτώσεις που δημιουργούνται «σοβαρές αλλοιώσεις του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος», το προσχέδιο του 2006 προέβλεπε απαγόρευση μόνο εάν προκαλούνται «ανεπανόρθωτες βλάβες σε ευαίσθητα στοιχεία του περιβάλλοντος ή σοβαρές αλλοιώσεις του τοπίου, σε βαθμό που δεν θα είναι δυνατή, με ένα κόστος οικονομικά αποδεκτό» η αποκατάσταση.
Ως όριο απόστασης των λατομείων από κατοικημένη περιοχή όριζε τα 1.000 μέτρα, απόσταση πολύ μικρή ακόμα και για στοιχειώδη προστασία από τα σύννεφα σκόνης. Επέκτεινε επίσης το χρόνο αδειοδότησης, ο οποίος έφτανε και τα 40 χρόνια(!), με δυνατότητα πενταετούς ανανέωσης. Δεν έλυνε επαρκώς και το ζητούμενο της υποχρέωσης αποκατάστασης του τοπίου από τις λατομικές εταιρείες, με κίνδυνο να διαιωνιστεί το απαράδεκτο φαινόμενο των πληγωμένων βουνών από τα νταμάρια.
Το προσχέδιο νόμου συνάντησε σημαντικές αντιδράσεις και δεν προχώρησε για ψήφιση.