Η απουσία οραμάτων, προοπτικής και επαγγελματικής ασφάλειας κάνει τους νέους να στρέφονται στα οικεία, για να αντλήσουν τη δύναμη που χρειάζονται. Η οικογένεια είναι η βασικότερη αξία για τους νέους της χώρας μας, ενώ δεν εμπιστεύονται το κράτος, τους πολιτικούς, τους δικαστικούς. Εμπιστεύονται μόνο όσους ανήκουν στον κύκλο των δικών τους ανθρώπων, ένα στενό οικογενειακό και κοινωνικό δίκτυο που μπορεί να συνδράμει σε κάποια δύσκολη στιγμή. «Στις δυνάμεις μου, στην οικογένειά μου, στους φίλους μου. Σε αυτούς στηρίζομαι. Κανείς άλλος δεν μετρά για μας, για την ηλικία μας. Ολοι τους έχουν απαξιωθεί» δήλωσε στην «Κ» η 17χρονη Πωλίνα.
Η έρευνα για τις αξίες των νέων, που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Αιγαίου σε δείγμα 1.550 νέων από 17 έως 28 ετών και παρουσιάζει σήμερα η «Κ», καταδεικνύει μία σαφή επικράτηση του «εγώ» έναντι του «εμείς». «Το πιο ανησυχητικό στοιχείο των ευρημάτων είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης προς τον συνάνθρωπο, το οποίο, συνδυαζόμενο με την αδιαφορία για συμμετοχή στα κοινά, προοιωνίζεται μια αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού. Πραγματικά, το κοινωνικό κεφάλαιο του τόπου μας είναι από τα χαμηλότερα της Ευρώπης. Ο έντονος ατομισμός αποκλείει την κοινωνική δράση και η απαξίωση της πολιτικής και του συνδικαλισμού -κληροδότημα της υποκριτικής στάσης των προηγούμενων γενεών και της αφερεγγυότητας- ενισχύει την κοινωνική μοναξιά και ευνοεί τον απομονωτισμό» δηλώνει στην «Κ» ο υπεύθυνος της έρευνας, επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Ευστράτιος Παπάνης.
Αλλωστε, η έρευνα δείχνει ότι οι νέοι δεν έχουν πάψει να πιστεύουν στην αξία της πολιτικής, της εκπαίδευσης, του κοινωνικού κράτους ή στο ρόλο της Εκκλησίας. Δεν καταδικάζουν τους θεσμούς, αλλά τους ενοχλούν τα πρόσωπα που τους ασκούν. Είναι ενδεικτικό ότι οι περισσότεροι δήλωσαν ότι οι πιο ανέντιμοι μεταξύ των δημόσιων λειτουργών είναι οι ιερείς (35%) και οι δικαστές (32,4%).
Πάντως, παρά τις δυσκολίες, την ανεργία και το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον οι νέοι εξακολουθούν να διατηρούν την αισιοδοξία τους. Οι δύο στους τρεις δηλώνουν πολύ ή αρκετά ευτυχισμένοι, και έχουν τη ζωντάνια και τη δύναμη να πάρουν την ζωή τους στα χέρια τους. Μήπως όμως όταν μπουν για τα καλά στο σύστημα που ψέγουν, οι κρίνοντες πάρουν τη θέση των σημερινών κρινόμενων;
Επιφυλακτικοί, χωρίς φίλους
Ευτυχισμένοι δηλώνουν οι περισσότεροι νέοι. Τη δύναμή τους την παίρνουν από την οικογένεια, ενώ οι κοινωνικοί θεσμοί έχουν χάσει τη σημασία τους. Ειδικότερα, από την έρευνα προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:
– Δύο στους τρεις (65,3%) δηλώνουν πολύ ή αρκετά ευτυχισμένοι, το 31% δεν νιώθει ούτε ευτυχία ούτε δυστυχία, ενώ λίγο ή πολύ δυστυχισμένο αισθάνεται το 3,6% των νέων.
– Η αυτοεκτίμηση εξαρτάται και από τη δυνατότητα ελέγχου των αποφάσεων και των συμβάντων της ζωής. Το 56,2% των νέων θεωρεί ότι καθορίζει σημαντικά τις αποφάσεις που αφορούν τη ζωή του, το 2,8% πιστεύει ακριβώς το αντίθετο και το 40,8% πιστεύει ότι ασκεί μερικό έλεγχο στην πορεία της ζωής του.
– Η δύναμη της οικογένειας επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά. Το 60% των νέων αντλεί συναισθηματική πληρότητα από την οικογένεια, έπονται οι φίλοι με 19,6%, οι ερωτικοί σύντροφοι με 17,2%, ενώ η εργασία και η καριέρα βιώνονται ως μέσα βιοπορισμού και όχι ως πηγές συναισθηματικής κάλυψης.
– Μόνο το 23,8% θεωρεί σημαντική την πολιτική, το 89,8% δεν εμπιστεύεται τους βουλευτές, το 32,7% έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον στρατό, το 38% πιστεύει ότι η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του, 75% δίνει μεγάλη βαρύτητα στον ελεύθερο χρόνο και στη σημασία του για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, το 73,2% ενδιαφέρεται μόνο για την εργασιακή του αποκατάσταση ενώ το 86% θεωρεί ότι η οικονομική ανεξαρτησία είναι βασική προτεραιότητα.
– Το 68,2% των νέων στηρίζει την ιδιωτικοποίηση και θεωρεί ότι το κράτος πρέπει να σταματήσει οποιαδήποτε παρέμβαση.
– Το 36,5% θα χρησιμοποιούσε οποιοδήποτε μέσον για να πετύχει κοινωνική και οικονομική καταξίωση και το 45% ενδεχομένως θα σκεφτόταν να καταφύγει σε χρηματισμό των υπευθύνων, εάν παρίστατο ανάγκη. Βέβαια, έως τώρα μόνο το 2,8% απάντησε ότι αρκετές φορές χρειάστηκε να δωροδοκήσει κρατικό υπάλληλο, και το 12,8% μερικές φορές.
– Οι νέοι απαξιώνουν με μεγάλα ποσοστά το συνδικαλιστικό κίνημα (80%), θεωρούν ότι ακόμα και σήμερα ορισμένοι πολίτες εξακολουθούν να αποκλείονται για πολιτικούς λόγους (19,7%), ενώ δεν πιστεύουν στην αξιοπιστία της τηλεόρασης και του Τύπου.
– Οι τέσσερις στους δέκα (39,4%) συμμετέχουν σε συλλόγους, ομάδες, κοινωνικές εκδηλώσεις. Ο ένας στους τρεις (33,4%) δηλώνει ότι δεν έχει χρόνο γι’ αυτό, καθώς δεν θα αποκομίσει κανένα όφελος (52,6%).
– Η εμπιστοσύνη και η αλληλεγγύη προς τους άλλους έχει αντικατασταθεί από την επιφυλακτικότητα (73,2%), με ορατό κίνδυνο να εξελιχθεί σε καχυποψία. Μόνο ένας στους τέσσερις (26,5%) εμπιστεύεται τους συνανθρώπους του. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι έχουν λίγους κοντινούς φίλους (το 2,9% αναφέρει ότι δεν έχει απολύτως κανένα άνθρωπο που να θεωρεί φίλο του) προς τους οποίους θα ήταν πρόθυμοι να προσφέρουν ψυχολογική στήριξη (18,1%), οικονομική βοήθεια (6,8%) και ψυχολογική και οικονομική αρωγή (70,3%) ή άλλη βοήθεια (1,9%).
– Η έννοια της γειτονιάς έχει χάσει τη σημασία που είχε παλιότερα, κυρίως στις αστικές περιοχές. Ετσι, ο ένας στους τρεις (35,1%) δεν θα εμπιστευόταν κάποιον γείτονα, το 29,7% είναι επιφυλακτικό απέναντί τους και το 34,8% εξακολουθεί να τους εμπιστεύεται.
– Μόνο ο ένας στους πέντε (22,6%) θα γινόταν εθελοντής αιμοδότης, ενώ ακόμη λιγότεροι (8,2%) σκοπεύουν να γίνουν δωρητές οργάνων ή μυελού των οστών. Αντίθετα το 61,7% θα πρόσφερε οικονομική ενίσχυση σε θύματα φυσικών καταστροφών.
– Το 56,7% δηλώνει ότι πολύ λίγο θα εμπιστευόταν τους ξένους που ζουν στη χώρα μας, ενώ το 24,3% τρέφει ανάλογη δυσπιστία και προς τους Ελληνες. Το 47,7% θα ψήφιζε κάποιον αλλοδαπό υποψήφιο στις εκλογές, ενώ το 51,7% όχι.
– Η ανασφάλεια σε σχέση με την εγκληματικότητα αυξάνεται: Ενώ το 49,8% πιστεύει ότι τα επίπεδα βίας έχουν παραμείνει τα ίδια την τελευταία πενταετία, το 38,7% δηλώνει ότι έχουν αυξηθεί και μόνο το 11,3% διακρίνει μείωση.
– Το 61,2% νιώθει ασφαλές μέσα στο σπίτι. Το 33,6% δεν εμπεδώνει το ίδιο αίσθημα ασφάλειας στον δρόμο.
– Το 19% θεωρεί ότι η Δικαιοσύνη εξοβελίζει συστηματικά πολίτες χαμηλού κοινωνικού ή οικονομικού επιπέδου, το 22% νιώθει ότι αρκετοί Ελληνες αποκλείονται από τα αγαθά της υγείας και της πρόνοιας.
Πρώτα απ’ όλα οι άνθρωποί μου
Οι περισσότεροι νέοι θεωρούν ότι ο θεσμός της οικογένειας είναι ο πιο στέρεος στη σημερινή εποχή, έστω κι αν ο καθένας το δικαιολογεί με διαφορετικά επιχειρήματα.
Μανώλης Ρούβαλης, 30 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος: «Οι άνθρωποί μου, η οικογένειά μου. Η αγάπη, το αίσθημα ασφάλειας που μπορείς να πάρεις από τους δικούς σου ανθρώπους είναι η σημαντικότερη αξία στη ζωή. Θα επιδιώξω να κάνω και εγώ οικογένεια. Εάν έχεις στέρεα οικογενειακή εστία, τα καταφέρνεις στην καριέρα και σε όποιον άλλο στόχο σου» προσθέτει.
Γεωργία Τασσοπούλου, 18 ετών, υποψήφια πανελλαδικών εξετάσεων, συμβασιούχος: «Είμαι παιδί μονογονεϊκής οικογένειας, και ξέρω τι σημαίνει να μεγαλώνει κάποιο παιδί με ένα γονιό. Αυτή την περίοδο εργάζομαι και ταυτόχρονα θέλω να σπουδάσω. Ο πατέρας μου και η αδελφή μου είναι οι άνθρωποι που με στηρίζουν. Νιώθω ασφάλεια δίπλα τους».
Κώστας Τζίμας, νοσηλευτής: «Κυρίως με ενδιαφέρει να ακολουθώ αυτό που θέλω εγώ. Αυτό που νιώθω ότι ταιριάζει σε εμένα. Είναι η βασική προϋπόθεση για να είμαι καλά. Η οικογένεια και οι φίλοι είναι τα άτομα που μπορούν να σε βοηθήσουν. Ομως, όλα ξεκινούν από εμάς».
Παναγιώτα Γιαννά, 24 ετών, θεολόγος, συμβασιούχος Δημοσίου: «Η οικογένεια και ο Θεός είναι τα δύο πράγματα που μου δίνουν δύναμη για τη ζωή. Ετσι δεν γίνεται με τους ανθρώπους; Εάν δεν πιστεύουν στον Θεό, εάν δεν έχουν αξίες, γίνονται ατομιστές, δεν τους ενδιαφέρει για τους άλλους, κοιτούν τον εαυτό τους και ποδοπατούν τους γύρω».
Εκπαίδευση – εργασία
Ενας στους δύο νέους (53%) σκέφτεται να συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό, ενώ οι έξι στους δέκα (62,1%) είναι υπέρ των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ταυτόχρονα, η συντριπτική πλειονότητα θεωρεί ελλειμματική τη σύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας. Ειδικότερα:
– Το 21,5% πιστεύει ότι εξακολουθεί να υφίσταται στις μέρες μας εκπαιδευτικός αποκλεισμός, ενώ το 91,2% θεωρεί ότι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση πρέπει να συνδεθεί με την πρακτική άσκηση και την αγορά εργασίας.
– Οι Ελληνες νέοι αποδεδειγμένα είναι γνώστες ξένων γλωσσών, αφού το 93% δηλώνει ότι χειρίζεται καλά την αγγλική. Μόνο το 4,4% δεν μιλά κάποια ξένη γλώσσα.
– Το 92% θεωρεί απαραίτητη τη διά βίου εκπαίδευση σε νέες μεθόδους και δεξιότητες. Το 84,8% όμως δεν έχει συμμετάσχει σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης.
– Η ανεργία οδηγεί πολλούς στον συμβιβασμό. Το 59,3% αποδέχεται τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης (τηλεργασία, γεωγραφική και επαγγελματική κινητικότητα, ελαστικό ωράριο) και το 68,9% δεν θα είχε πρόβλημα να εργαστεί σε τομέα διαφορετικό από αυτόν που έχει σπουδάσει.
– Το 16,1% δήλωσε ότι έχει εργαστεί έστω και μία φορά χωρίς να έχει κανενός είδους ασφάλιση.
Ιερείς και δικαστές οι πιο ανέντιμοι
Οι νέοι έχουν χάσει κάθε εμπιστοσύνη στα πρόσωπα της Εκκλησίας και της Δικαιοσύνης. Θεωρούν ότι οι ιερείς και οι δικαστές είναι οι πιο ανέντιμοι μεταξύ των δημόσιων λειτουργών. Συγκεκριμένα, το 35% απάντησε ότι οι ιερείς είναι ανέντιμοι, εκ των οποίων το 17,3% εκτιμά ότι είναι πολύ και το 17,7% αρκετά ανέντιμοι. Για τους δικαστές το 32,4% τους μέμφεται για ανεντιμότητα 11,8% πολύ ανέντιμοι, 20,6% αρκετά. Ακολουθούν η Αστυνομία και τα Σώματα Ασφαλείας 24,5%, οι τοπικοί άρχοντες 22,1% και οι γιατροί 19,9%. Στον αντίποδα, τις λιγότερες αρνητικές δηλώσεις συγκεντρώνουν οι εκπαιδευτικοί. Από τους νέους που συμμετείχαν στην έρευνα, το 3% θεωρεί ότι οι εκπαιδευτικοί είναι ανέντιμοι και το 7,8% αρκετά.
* Η έρευνα έγινε σε 1.550 νέους 17-28 ετών από όλη την Ελλάδα από τον Σεπτέμβριο του 2006 έως τον Δεκέμβριο του 2007. Επιστημονικά υπεύθυνος ήταν ο Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Ευστράτιος Παπάνης. Ελαβαν μέρος η διδάκτωρ Ψυχολογίας κ. Αγνή Βίκη και ο κ. Αλέξανδρος Παπάνης (ΕΕΔΙΠ Πολυτεχνείου Θράκης). Συμμετείχαν οι φοιτητές του τμήματος Κοινωνιολογίας κ. Αντώνης Λόης, κ. Δήμητρα Θηβαίου και κ. Ρενέ Πεφάνη.