Μόνο το 1/3 των προστατευόμενων περιοχών της χώρας έχει φορέα διαχείρισης, δηλαδή το ορισμένο από την Πολιτεία επιστημονικό όργανο που ασχολείται με την προστασία και την ανάδειξη του φυσικού πλούτου κάθε περιοχής. Ωστόσο, όπως έδειξε η εμπειρία της πρώτης πενταετίας, οι φορείς διαχείρισης αντιμετωπίζουν πολλά και σημαντικά προβλήματα, με αποτέλεσμα να υπολειτουργούν ή να παραμένουν ανενεργοί.
Στροφυλιά και Κοτύχι
Κατ’ αρχάς, η εσπευσμένη δημιουργία των φορέων το 2003 δεν συνεπαγόταν την ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου για την προστασία κάθε περιοχής (Προεδρικά Διατάγματα ή κοινές υπουργικές αποφάσεις). «Ο φορέας προστασίας του δάσους Στροφυλιάς και της λιμνοθάλασσας Κοτυχίου ιδρύθηκε το 2003.
Η ειδική περιβαλλοντική μελέτη έχει ολοκληρωθεί, ωστόσο η ανακήρυξη της περιοχής σε εθνικό πάρκο έχει καθυστερήσει», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος του φορέα της περιοχής, κ. Δημ. Κατσαρός. «Επομένως, δεν έχουμε ακόμα στα χέρια μας το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο. Το πρόβλημα είναι κάθε άλλο παρά θεωρητικό. Ερχεται για παράδειγμα ένας επιχειρηματίας για να κάνει μια επένδυση και δεν γνωρίζει αν επιτρέπεται και με ποιους όρους. Η κάθε υπηρεσία του δίνει μια διαφορετική γνωμοδότηση». Επιπλέον, όλοι οι φορείς αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης, καθώς δεν χρηματοδοτούνται μέσα από τον τακτικό προϋπολογισμό, αλλά μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων. «Αυτό για ένα εθνικό κεφάλαιο, όπως είναι το φυσικό περιβάλλον, είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Δημιουργεί διακοπές στην απασχόληση του προσωπικού και ανακολουθία στις λειτουργικές δαπάνες του φορέα», λέει ο κ. Κατσαρός.
Συμβουλευτικός ρόλος
Επίσης, το πεδίο δράσης των φορέων είναι περιορισμένο, καθώς ο ρόλος τους είναι κατά βάση συμβουλευτικός. «Οι φορείς λειτουργούν επικουρικά ανάμεσα στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, όπως τα δασαρχεία και οι πολεοδομίες.
Ωστόσο, οι αποφάσεις τους δεν είναι δεσμευτικού χαρακτήρα», επισημαίνει στην «Κ» ο κ. Κατσαρός. «Οι φορείς δημιουργήθηκαν εσπευσμένα και χωρίς να υπάρχει προηγούμενη εμπειρία», συμπληρώνει. «Γι’ αυτό και το μοντέλο αυτό δεν είναι πολύ επιτυχημένο. Κατά τη γνώμη μου, χρειαζόταν πρώτα μια περίοδος πειραματισμού, με λίγους πιλοτικούς φορείς οι οποίοι θα στηριζόταν με χρηματοδότηση».
«Φοβάμαι ότι μαθαίνουμε με πάρα πολύ αργούς ρυθμούς», λέει η κ. Αριανούτσου. «Οσο εμείς καθυστερούμε, όμως, δημιουργούνται τετελεσμένα και αδιέξοδα. Τα οποία κάποιοι θα επικαλεστούν αύριο για να ζητήσουν χαλάρωση των περιορισμών. Αυτά συμβαίνουν με την ανοχή της Πολιτείας, η οποία δεν δείχνει διατεθειμένη να προχωρήσει».
Αδειες για βιοτεχνίες στις εκβολές του Σπερχειού
Σε βιοτεχνικό πάρκο έχει μετατραπεί μια ολόκληρη περιοχή Natura στη Φθιώτιδα. Στην προστατευόμενη περιοχή του Σπερχειού οι βιοτεχνικές επιχειρήσεις που προϋπήρχαν, αλλά και οι νέες, εξακολουθούν να αδειοδοτούνται κανονικά. Η νομαρχία υποστηρίζει ότι οι βιοτεχνικές δραστηριότητες προϋπήρχαν της Natura και δεν είναι εύκολο να απομακρυνθούν. Η περιοχή, όπως ήταν επόμενο, δεν έχει θεσμοθετημένο πλαίσιο προστασίας…
Η προστατευόμενη περιοχή της κοιλάδας και των εκβολών του Σπερχειού και του Μαλιακού Κόλπου καταλαμβάνει έκταση 340.000 στρεμμάτων, από το στόμιο του κόλπου έως τις πηγές του Σπερχειού, στον Τυμφρηστό.
Ο ποταμός και οι εκβολές του προσφέρουν ένα ιδανικό οικοσύστημα, όπου απαντούν προστατευόμενα είδη πτηνών και ψαριών. Η περιοχή έχει ενταχθεί στο δίκτυο περιοχών Natura 2000, ωστόσο, το πλαίσιο προστασίας της περιοχής δεν έχει ακόμα θεσμοθετηθεί.
Σε μεγάλο τμήμα της περιοχής αυτής, όμως, η Νομαρχία Φθιώτιδας εξακολουθεί να αδειοδοτεί πλήθος βιοτεχνικών δραστηριοτήτων, παρ’ όλο που η ΒΙΠΕ Λαμίας δεν θεωρείται κορεσμένη. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η «Κ», το 2008 η νομαρχία ενέκρινε περιβαλλοντικούς όρους για οκτώ επιχειρήσεις μέσα στη Natura (μεταξύ των οποίων τυροκομείο, δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαίου, συνεργεία αυτοκινήτων, εργαστήριο ζαχαρωτών και ζυμαρικών και πρατήρια καυσίμων. Επίσης, η νομαρχία έδωσε άδεια το 2007 για τουλάχιστον 25 επιχειρήσεις μέσα στη Natura και το 2006 για ακόμα 10, κυρίως βιοτεχνίες και κτηνοτροφικές μονάδες.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν πρόκειται για ανανέωση των προϋπαρχόντων αδειών, αλλά για νέες επιχειρήσεις. Πώς συνάδουν όλες αυτές οι επιχειρήσεις με το χαρακτήρα της Natura; Τι περιθώριο θα έχει εκ των υστέρων η Πολιτεία να εφαρμόσει νέες προστατευτικές ή περιοριστικές ρυθμίσεις, όταν μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων θα έχει ανανεώσει το δικαίωμα παρουσίας τους στην προστατευόμενη περιοχή;
Από την πλευρά της η νομαρχία υποστηρίζει ότι η Natura συμπεριέλαβε ολόκληρη την περιοχή νότια και δυτικά της Λαμίας, στην οποία προϋπήρχε μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που δεν γίνεται -ούτε υπάρχει πρόθεση- να απομακρυνθούν από τη μια μέρα στην άλλη. «Η Natura είναι πολύ μεγάλη και ουσιαστικά περιλαμβάνει το ζωτικό χώρο της Λαμίας», λέει στην «Κ» ο προϊστάμενος του Τμήματος Περιβάλλοντος της νομαρχίας, κ. Αντώνης Τερζής. «Στην περιοχή αυτή υπάρχει πλήθος δραστηριοτήτων πολύ πριν δημιουργηθεί η ΒΙΠΕ Λαμίας και οριστεί η Natura. Αλλωστε, από την ίδια περιοχή διέρχεται η ΠΑΘΕ και ο Ε65, καθώς και η νέα σιδηροδρομική γραμμή υψηλών ταχυτήτων. Οσον αφορά τις αδειοδοτήσεις, η νομαρχία κάνει ό,τι το ΥΠΕΧΩΔΕ και η περιφέρεια. Το σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος για την περιοχή, πάντως, προβλέπει μεταβατικές διατάξεις για τις επιχειρήσεις. Ολα αυτά θα εξεταστούν».