Οι περισσότεροι, περνώντας το βράδυ με το Ι.Χ. από το κέντρο της Αθήνας, έχουμε δει τις ψηλόλιγνες Αφρικανές στην Ευριπίδου, τη Σωκράτους, τη Γερανίου, την Πατησίων και την 3ης Σεπτεμβρίου. Τα «κορίτσια με τα άσπρα κολάν» που για 30 ευρώ «προσφέρουν στους πελάτες τα πάντα». Αυτά τα κορίτσια από τη Νιγηρία- μιλάμε για έφηβες και άτομα 19 – 20 ετών-εκτιμάται ότι αποτελούν περίπου το 10% των ιερόδουλων στην Ελλάδα, πολλές είναι θύματα trafficking, εκπορνεύονται δηλαδή καταναγκαστικά σε μια αγορά μεγάλη. Σύμφωνα με σχετικές μελέτες, το 1/3 του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού στη χώρα μας, δηλαδή 1.000.000 άνθρωποι, καταφεύγουν συστηματικά ή περιστασιακά στον αγοραίο έρωτα.
Ηταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες η αφορμή για την απαρχή του δουλεμπορίου γυναικών από τη Νιγηρία στην Ελλάδα. «Επικράτησε τότε η άποψη ότι οι ήδη υπάρχουσες ιερόδουλες δεν επαρκούσαν για να καλύψουν τις αυξημένες «ανάγκες» των επισκεπτών» επισημαίνει στην «Κ» η κ. Ολγα Θεοδωρικάκου από την οργάνωση «Κλίμακα». «Τον Αύγουστο του 2003 συναντήσαμε στις πιάτσες τις πρώτες δύο Νιγηριανές» συμπληρώνει η κ. Εμμα Σόνσμπυ από την οργάνωση «Νέα Ζωή» που δουλεύει μαζί με πολλές εθελόντριες στον δρόμο (street work) για τον εντοπισμό θυμάτων trafficking. Τα δύο κορίτσια γρήγορα γίνονται πενήντα και σταδιακά οι ιερόδουλες με χώρα προέλευσης τη Νιγηρία γίνονται «μόδα». «Η αγορά είχε κορεστεί από Ανατολικοευρωπαίες πόρνες και χρειαζόταν ένα νέο ευπώλητο «προϊόν…» τονίζει η κ. Θεοδωρικάκου. «Ετσι οι Αφρικανές θεωρήθηκαν ο επόμενος στόχος για τους σωματεμπόρους, καθώς φαντάζουν ιδιαίτερα εντυπωσιακές και εξωτικές στους Ελληνες».
Το ταξίδι
Η οδύσσεια των κοριτσιών ξεκινάει στη Νιγηρία με το που δέχονται την πρόταση του διακινητή, που συνήθως είναι κάποιο οικείο πρόσωπο. Το ταξίδι είναι πολυήμερο με ενδιάμεσες στάσεις, όπου οι δουλέμποροι «δοκιμάζουν» το νέο «προϊόν». Συνήθως, ανεβαίνουν τον ποταμό Νίγηρα και από εκεί κατευθύνονται σε χώρες της Βόρειας Αφρικής ή της Μέσης Ανατολής, για να φθάσουν αεροπορικώς στην Ελλάδα. Για τη μετακίνηση, τη βίζα, αλλά και τη «δουλειά» που τις περιμένει στην Ελλάδα, τα κορίτσια χρεώνονται με 30.000 έως 70.000 ευρώ, τα οποία οφείλουν να αποπληρώσουν στον «σωτήρα» τους. «Το κύκλωμα είναι βέβαια στελεχωμένο από Νιγηριανούς, ωστόσο το 65% των μελών είναι Ελληνες» υπογραμμίζει ο κ. Γιώργος Βανικιώτης, προϊστάμενος του τμήματος Antitrafficking της Ελληνικής Αστυνομίας. Καταλυτικό ρόλο στο κύκλωμα παίζουν και γυναίκες νιγηριανής καταγωγής, οι λεγόμενες «Μάμαν» ή «Μάνταμ», που λειτουργούν ως «μεσολαβήτριες». Ιδιον του οργανωμένου εγκλήματος της Δυτικής Αφρικής, σύμφωνα με τον κ. Βανικιώτη, είναι ότι τα μέλη του, διασκορπισμένα σε όλο τον κόσμο, συνεργάζονται και επικοινωνούν άψογα. Παράλληλα, η «δραστηριότητά» τους επεκτείνεται σε όλους τους τομείς: ναρκωτικά, απάτες, όπλα, trafficking.
Δεν είναι τυχαίο που από όλη την Αφρική φτάνουν στις ευρωπαϊκές πιάτσες του αγοραίου έρωτα σχεδόν αποκλειστικά Νιγηριανές γυναίκες. Η εν λόγω αφρικανική χώρα δοκιμάζεται συνεχώς από εμφύλιες συρράξεις, το πολιτικό της σύστημα είναι βαθιά διεφθαρμένο και το βιοτικό επίπεδο πολύ χαμηλό. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ζει σε παράγκες χωρίς ηλεκτρικό ή νερό… «Ο αλφαβητισμός των γυναικών αγγίζει μόλις το 47,3%, ενώ εντύπωση προκαλεί ότι το προσδόκιμο ζωής τους είναι τα 51 έτη, είναι δηλαδή χαμηλότερο και από των ανδρών» λέει στην «Κ» η κ. Ολγα Θεοδωρικάκου. Τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας και πολυγαμίας είναι πολύ υψηλά, τα δικαιώματα των γυναικών καταστρατηγούνται κατά κόρον. Οι επικρατούσες θρησκείες είναι η ισλαμική (50%) και ο χριστιανισμός (40%), ωστόσο οι τοπικές δοξασίες είναι πολύ βαθιά ριζωμένες στη νιγηριανή κουλτούρα. «Το βουντού μοιάζει κάπως με τον δικό μας όρκο. Ο ιερέας «Τζούτζου» που τελεί το βουντού παίρνει κομμάτια από το σώμα της γυναίκας -μαλλιά, νύχια- και έτσι την δεσμεύει να μείνει πιστή στην απόφασή της, ειδάλλως η ίδια ή οι συγγενείς της θα πάθουν κακό. Πρόκειται για μια πολύ διαδεδομένη τακτική στην Αφρική, που μάλιστα στη Νιγηρία έχει και νομική ισχύ!».
Φυλακισμένες
Οταν τα κορίτσια πατήσουν το πόδι τους στην Ελλάδα, τους είναι πλέον σαφές το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν. Οι κοπέλες άλλοτε κρατούνται κλειδωμένες σε ιδιωτικά σπίτια ή οίκους ανοχής, αλλά τις περισσότερες φορές κάνουν πεζοδρόμιο στο κέντρο της Αθήνας και νοικιάζουν ανά δύο ή τρεις διαμερίσματα σε διάφορες περιοχές της Αθήνας. «Το πρώτο διάστημα ζουν υπό τη σκιά των «αφεντικών» τους μέχρι να τις πείσουν ότι η διαφυγή είναι αδύνατη. Τους λένε ότι θα σταματήσουν τη δουλειά όταν θα αποπληρώσουν το χρέος, το οποίο όμως ποτέ δεν κατεβαίνει. Παράλληλα, τις δελεάζουν υποσχόμενοι ότι θα αναβαθμιστούν σε «μάμαν». Ετσι, ζουν εγκλωβισμένες» λέει στην «Κ» η κ. Θεοδωρικάκου.Ο έλεγχος των κοριτσιών αποδεικνύεται ιδιαίτερα εύκολος, αφού δεν έχουν ούτε άδεια παραμονής ούτε μιλούν ελληνικά. Οι Νιγηριανές θεωρούνται τα πιο υποταγμένα θύματα καταναγκαστικής πορνείας. «Προέρχονται από μια φεουδαρχικού τύπου κοινωνία: η τακτική να πληρώνεις για την ελευθερία σου τους είναι γνωστή» αναφέρει η Κλαίρη Παπαντολέων, δικηγόρος που έχει υπερασπιστεί θύματα trafficking από τη Νιγηρία. «Πολύ συχνά συναντάμε κοπέλες χαμογελαστές, που κυκλοφορούν μόνες και θεωρούμε ότι δουλεύουν συνειδητά στην πορνεία, σφάλλουμε όμως» λέει στην «Κ» η εκπρόσωπος της Κλίμακας. «Αυτό είναι το περίφημο happy trafficking».
Η σωτηρία
Τελικά, απαιτείται μια συγκυρία ή ένας «από μηχανής Θεός» για να σωθούν αυτές οι γυναίκες. «Οσες κοπέλες έφτασαν στο σημείο να καταγγείλουν τους βασανιστές τους, είχαν ήδη βρει στήριξη από το περιβάλλον τους, συνήθως κάποιον σύντροφο» προσθέτει η κ. Θεοδωρικάκου. Οι ειδικοί, όμως, προειδοποιούν ότι ο ρόλος του «σωτήρα» είναι ρομαντικός μεν, επικίνδυνος δε. «Το να φιλοξενήσετε μια κοπέλα μέχρι να σταματήσουν να την ψάχνουν μπορεί να αποβεί μοιραίο και για την ίδια και για εσάς» «αφού μιλάμε για οργανωμένο έγκλημα». Πολύ πιο αποτελεσματική είναι μια -ακόμα και ανώνυμη- καταγγελία στο τμήμα Antitrafficking της Αστυνομίας (τηλεφωνείτε στο 100 που σας συνδέει με το αντίστοιχο τμήμα).
Οι θαρραλέες ή τυχερές κοπέλες που θα καταφέρουν να δραπετεύσουν, θα αντιμετωπίσουν νέα προβλήματα. Καλούνται να αποφασίσουν αν θα συνεργαστούν με τις αρχές ή όχι. «Στην ουσία δεν έχουν επιλογές, η συνεργασία είναι προϋπόθεση για τη χορήγηση της άδειας παραμονής» εξηγεί η κ. Παπαντολέων «διαφορετικά, θα απελαθούν και καμία δεν θέλει να γυρίσει στην πατρίδα της». Εκεί, εάν δεν τις λιθοβολήσουν, θα ζήσουν στο περιθώριο και τη φτώχεια. Εδώ, υπάρχει έστω η ελπίδα να δουλέψουν ως γκαρσόνες, να μένουν σε ένα σπίτι με θέρμανση ή να τις παντρευτεί κάποιος.
Η τραυματική εμπειρία μιας δεκαοκτάχρονης
Στα 18 της χρόνια, η Αλις το έσκασε από το σπίτι «τσακώθηκα με τη μητριά μου, που με πίεζε να ακρωτηριάσω τα γεννητικά μου όργανα, κάτι που συνηθίζεται στην πατρίδα μου. Για να με τιμωρήσει, έκαψε τους μηρούς μου με πυρωμένο σίδερο». Το τρομοκρατημένο κορίτσι δουλεύει ως καμαριέρα, είναι όμως άστεγη. Ετσι, λοιπόν, η πρόταση για σπουδές και δουλειά στην Ελλάδα, έρχεται ως σωτηρία.
Η Αλις ταξιδεύει με πλαστά πιστοποιητικά και ακολουθώντας τις οδηγίες που τις έχουν δώσει βρίσκεται σε ένα διαμέρισμα στην Αθήνα. «Με έβαλαν να δω μια ταινία πορνό και μου είπαν ότι γι’ αυτό τον σκοπό με έφεραν στην Ελλάδα! Με βίαζαν κατ’ εξακολούθησιν και με κρατούσαν κλειδωμένη σε ένα δωμάτιο όλη την ημέρα. Μόνο στην τουαλέτα με άφηναν να πάω», θυμάται η Αλις και τα μάτια της είναι ακόμα φοβισμένα. «Μου έφερναν φαγητό, όταν ήμουν «καλό κορίτσι». Αν όμως τους αντιμιλούσα, με άφηναν για μέρες νηστική». Η Αλις ήταν υποχρεωμένη να «εξυπηρετεί» πέντε με δέκα πελάτες την ημέρα,μάλιστα «όλες τις ημέρες του μήνα». Οταν δεν συμμορφωνόταν με τις επιταγές των διακινητών της, οι ποινές ήταν επώδυνες.
«Δεν είχα συνείδηση ότι ήμουν θύμα. Μου είχαν πει ότι, αν με έπιανε η αστυνομία, θα έμπαινα φυλακή. Φοβόμουν. Οσες φορές ζητούσα βοήθεια από πελάτες, με περιγελούσαν».
Η Αλις, ωστόσο, στέκεται τυχερή, κατορθώνει να δραπετεύσει, πηγαίνει στην αστυνομία. Υστερα από έξι μήνες καταναγκαστικής πορνείας χάρη στην αρωγή μιας ΜΚΟ που τη φιλοξένησε στο καταφύγιό της και του τμήματος Antitrafficking της Αστυνομίας είναι και πάλι ελεύθερη. Για να τολμήσει να καταθέσει στο δικαστήριο, στέλνει πρώτα στον ιερέα του χωριού της χρήματα για να «λύσει» το βουντού, το οποίο την δεσμεύει ψυχικά. Η δικαστική διαδικασία είναι ψυχοφθόρα, ωστόσο, η απόφαση δικαιώνει την Αλις και άλλες δύο συμπατριώτισσές της. Παράλληλα, τους παρέχεται άδεια παραμονής στην Ελλάδα.
Ωστόσο, τα κατάλοιπα από την τραυματική εμπειρία θα την ακολουθούν στην υπόλοιπη ζωή της. Η 22χρονη σήμερα Αλις αντιμετωπίζει σοβαρά ψυχολογικά και σωματικά προβλήματα. Ωστόσο, η μοίρα της είναι πλέον σαφώς καλύτερη από εκείνην άλλων κοριτσιών από τη Νιγηρία που «εργάζονται» στην Ελλάδα σε καθεστώς δουλείας. Κάπου στο βάθος, μια αχτίδα φωτός υπάρχει.