Ο αναβρασμός και η απογοήτευση που επικρατούν τον τελευταίο καιρό στην ερευνητική κοινότητα της χώρας αποδεικνύονται πλέον απολύτως δικαιολογημένα συναισθήματα. Μετά από πέντε χρόνια απραξίας, η κυβέρνηση προχώρησε αιφνιδιαστικά στο χειρότερο που θα μπορούσε να κάνει: Πρώτον, διότι έπεισε τους ερευνητές ότι η κεντρική διοίκηση δεν είναι αξιόπιστος συνομιλητής και δεύτερον, διότι αντί να ενισχύσει δύο παραδοσιακούς πυλώνες της έρευνας, τους καταργεί μέσω μιας πρόχειρης -και αμφιλεγόμενης ως προς το αποτέλεσμα- συγχώνευσης.
Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) αποτελούν εδώ και δεκαετίες τις σταθερές αλλά και την παράδοση της έρευνας στην Ελλάδα. Το ΕΚΚΕ είναι ο μοναδικός χώρος όπου ασκείται η θεωρητικά τεκμηριωμένη εμπειρική κοινωνική έρευνα πεδίου. Με λίγα λόγια, στον σκληρό δίσκο των Ινστιτούτων του βρίσκεται η Ελλάδα που εξηγεί την Ελλάδα που βιώνουμε και την Ελλάδα που προετοιμάζουμε. Είναι ο μοναδικός χώρος που διαθέτουμε για κοινωνικές έρευνες πεδίου. Και επίσης είναι ο ερευνητικός χώρος απ’ όπου αναδύθηκαν σημαντικοί κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες (λ.χ. Ηλίας Κατσούλης, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Γιάννης Βούλγαρης).
Εντονη φημολογία
Από την άλλη, το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών είναι μία ερευνητική ομπρέλα που συνδυάζει διαφορετικούς τομείς έρευνας τόσο της λεγόμενης σκληρής επιστήμης (π.χ. βιολογία) όσο και αυτής των ανθρωπιστικών σπουδών.
Εδώ και δέκα μέρες είχε αναπτυχθεί έντονη φημολογία πως επίκειται η «κατάργηση» του ΕΚΚΕ. Ετσι, στις 22 Μαΐου σε συνάντηση εκπροσώπων της Ενωσης Ελλήνων Ερευνητών με τον γενικό γραμματέα Ερευνας και Τεχνολογίας κ. Φ. Τσαλίδη ετέθη ευθέως το ερώτημα αν η κυβέρνηση προετοιμάζει οποιαδήποτε αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας του ΕΚΚΕ. Ο καθ’ ύλην αρμόδιος δήλωσε «άγνοια» γι’ αυτό που ανακοινώθηκε τέσσερις μέρες αργότερα! (Η αξιοπιστία της κεντρικής διοίκησης που λέγαμε στην αρχή.)
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι λόγοι της συγχώνευσης. Οποιος καλόπιστος σπεύσει να αναζητήσει πίσω από τη συγχώνευση ένα νέο όραμα για την έρευνα θα βρεθεί στο κενό. Ούτως ή άλλως, οι συγχωνεύσεις επικοινωνήθηκαν ως «νοικοκύρεμα», δηλαδή ως «συμμάζεμα» και όχι ως ανάπτυξη. Ωστόσο, αρκετοί μιλούν για προχειρότητα δεδομένου ότι το επιχείρημα πως με τη συγχώνευση εξοικονομούνται αμοιβές μελών Διοικητικών Συμβουλίων δεν ισχύει για τα Ερευνητικά Κέντρα. Τα μέλη των Δ.Σ. των ερευνητικών κέντρων δεν αμείβονται! Και μία ακόμη «λεπτομέρεια»: Το ΕΙΕ είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, ενώ το ΕΚΚΕ είναι δημοσίου δικαίου. Πιθανολογείται λοιπόν πως η συγχώνευση και μόνο από αυτόν τον λόγο θα κολλήσει στα δικαστήρια. Τέτοια προχειρότητα; Ιδωμεν. Ενα ακόμη περίεργο αυτής της απόφασης περί συγχώνευσης είναι ότι την ίδια στιγμή το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας και Τεχνολογίας έχει εισηγηθεί τη δημιουργία τεσσάρων νέων ερευνητικών κέντρων με 19 νέα Ινστιτούτα μεταξύ των οποίων και ινστιτούτο για το… ΕΥ ΖΗΝ.
Μείωση σημαίνει λουκέτο
«Δεν ξέρει κανείς περί τίνος πρόκειται», λέει ο ομότιμος διευθυντής ερευνών του ΕΙΕ, ιστορικός, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, προσθέτοντας ότι η ενημέρωσή του προέρχεται από τον Τύπο… «Σε μια παρένθεση διάβασα ότι πρόκειται να δημιουργηθεί Κέντρο Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Ερευνών. Εάν αυτό ερμηνεύεται ως απόσπαση των Ινστιτούτων Θετικών Επιστημών, η κίνηση θα αποτελούσε τομή οργανωτική πολύ σοβαρή. Θα έπρεπε να προηγηθούν συνεννοήσεις, δημόσια διαβούλευση και όχι απλώς μια διοικητική πράξη. Οικονομία στο Δημόσιο γίνεται όταν καταργούνται ανύπαρκτοι και ξεπερασμένοι φορείς, όχι όταν καταργούνται θεσμοί. Η οικονομία δεν μπορεί να είναι κριτήριο για την έρευνα. Κανείς δεν μας την επιβάλλει. Αμα δεν τη θέλουμε, την καταργούμε. Μείωση των ερευνητικών δαπανών σημαίνει άγνοια των φορέων διοίκησης της πολιτικής εξουσίας. Οσο για το ερευνητικό προσωπικό είναι τόσο ολιγάριθμο ώστε η μείωσή του θα σήμαινε λουκέτο».