Στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, η ανάπτυξη των ΑΠΕ θεωρείται η μοναδική εναλλακτική λύση για την παραγωγή ενέργειας. Ωστόσο, στην Ελλάδα, η γραφειοκρατία, οι αντεγκλήσεις και η ασυνεννοησία όπως φαίνεται υπερτερούν της ανάπτυξης και των επενδύσεων. Αν και η χώρα μας διαθέτει μεγάλο αιολικό δυναμικό, μόνο το 4% της ενέργειας παράγεται από τα αιολικά πάρκα. Η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών έχει ανοίξει τον ασκό του Αιόλου, καθώς πολλοί αντιδρούν στην κατασκευή αιολικών πάρκων. «Οι συζητήσεις για τη χωροθέτηση των αιολικών πάρκων είναι ανούσιες», λέει στην «Κ» ο Δημήτρης Ιμπραήμ, εκπρόσωπος της Greenpeace. «Ο στόχος για την Ελλάδα είναι το 2010 να παράγουμε 3.000 – 3.500 MW από αιολική ενέργεια. Είμαστε στο 2009 και η παραγωγή μας αγγίζει μόλις τα 1.000 MW. Η αιολική ενέργεια προχωρά στην Ελλάδα με ρυθμούς χελώνας απουσία πολιτικής βούλησης», τονίζει.
Ο κυκεώνας της γραφειοκρατίας ταλαιπωρεί επί μακρόν τους επίδοξους επενδυτές. Και, όμως, στην αρχή οι συνθήκες έμοιαζαν άκρως ευοίωνες. «Το 1982 κατασκευάστηκε από τη ΔΕΗ στην Κύθνο το πρώτο αιολικό πάρκο στην Ευρώπη. Τα χρόνια εκείνα αισιοδοξούσαμε ότι η Ελλάδα, που λόγω κλίματος είναι ιδιαίτερα ευνοημένη, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πρωτοπόρο χώρα στην ανάπτυξη των ΑΠΕ», λέει ο κ. Γιάννης Τσιπουρίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Ενωσης Αιολικής Ενέργειας. «Ο πρώτος νόμος ψηφίστηκε το 1985 και ακολούθησε νέος το 1994, ένας από τους καλύτερους στην Ευρώπη», συμπληρώνει. Σύμφωνα με τον 2244/94 επιτρεπόταν η παραγωγή από ιδιώτες και εν συνεχεία, η πώληση του ρεύματος στη ΔΕΗ.
Ομως, η εξέλιξη δεν ήταν ανάλογη… Σήμερα, η αναμονή για την αδειοδότηση χωροθέτησης αιολικού πάρκου κυμαίνεται από 5 έως 7 χρόνια. «Στο μεταξύ πολλοί επενδυτές φεύγουν σε άλλες πιο «φιλόξενες» αγορές: η Βουλγαρία και η Τουρκία, που μέχρι πρόσφατα δεν είχαν καν την τεχνογνωσία για την κατασκευή αιολικών πάρκων, σήμερα αναπτύσσουν την παραγωγή αιολικής ενέργειας με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, έχοντας μάλιστα απλοποιήσει κατά πολύ τη γραφειοκρατία».
Περιοχές Νatura
Στις επιφυλάξεις πολλών έναντι της κατασκευής αιολικών πάρκων σε τοποθεσίες φυσικού κάλλους και προστατευόμενες περιοχές Natura, ο κ. Ιμπραήμ εξηγεί ότι υπάρχουν συμβιβαστικές λύσεις. «Δεν αμφισβητούμε ότι προκαλείται όχληση σε κάποιο βαθμό κατά την κατασκευή, την οποία ωστόσο μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε. Ομως, δεν πρέπει να είμαστε απόλυτοι. «Το 25% της ελληνικής επικράτειας είναι περιοχές χαρακτηρισμένες Natura, πρόκειται κατ’ ουσίαν για όλες τις κορυφογραμμές, όπου το αιολικό δυναμικό είναι μεγάλο και ενδείκνυνται για τη χωροθέτηση αιολικών πάρκων», τονίζει ο κ. Ιμπραήμ. Η εμπειρία από άλλες χώρες με «σοβαρή» περιβαλλοντική πολιτική επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει «ασυμβίβαστο». «Φυσικά, δεν μιλάμε για τον πυρήνα της Natura», διευκρινίζει.
Ωστόσο, υπ’ αριθμόν 1 αντίπαλοι των αιολικών πάρκων αναδεικνύονται οι τοπικές κοινωνίες. Οι ανεμογεννήτριες κατηγορούνται για πτώση της αντικειμενικής αξίας στα ακίνητα της περιοχής, για μείωση του ζωτικού χώρου των κατοίκων και κατ’ επέκταση για πτώση του τουριστικού ενδιαφέροντος. «Σχετικές έρευνες που έχουν γίνει στο εξωτερικό κατέρριψαν αυτές τις δοξασίες. Αντίθετα, στην εποχή μας, αναπτύσσεται όλο και περισσότερο ο οικοτουρισμός και σε πολλές περιπτώσεις τα αιολικά πάρκα μετατρέπονται σε «αξιοθέατα» της περιοχής», υπογραμμίζει ο κ. Τσιπουρίδης. Επιπλέον, τα αντισταθμιστικά οφέλη είναι σημαντικά. «Οι δήμοι και οι κοινότητες, όπου τοποθετούνται οι ανεμογεννήτριες, καρπώνονται το 3% του τζίρου για τα 20 χρόνια της λειτουργίας του πάρκου», αναφέρει ο κ. Ιμπραήμ. ««Οχι» στις ΑΠΕ σημαίνει «ναι» στον λιθάνθρακα, το πετρέλαιο και την πυρηνική ενέργεια», καταλήγει ο κ. Τσιπουρίδης.
Τροχοπέδη η δαιδαλώδης ελληνική γραφειοκρατία
Οι επενδυτές στο χώρο της ενέργειας «ταλανίζονται» από το ελληνικό σύστημα. Ο κ. Βασίλης Σπηλιωτόπουλος, γενικός διευθυντής της ισπανικής Gamesa Ενεργειακής Ελλάς, που δραστηριοποιείται εδώ και επτά χρόνια στη χώρα μας τονίζει ότι δυσκολεύεται να εξηγήσει στα στελέχη της εταιρείας την ελληνική καθυστέρηση στην αδειοδότηση. «Οταν στην Ισπανία η αδειοδότηση χορηγείται σε 2 ή 3 το πολύ χρόνια και στις ΗΠΑ σε λιγότερο από χρόνο, στην Ελλάδα, χρειάζονται τουλάχιστον 6 χρόνια».
Τροχοπέδη στην κατασκευή αιολικών πάρκων συνιστά η δαιδαλώδης ελληνική γραφειοκρατία. «Καλούμαστε να ανταποκριθούμε σε ένα περίπλοκο νομοθετικό σχήμα και στις επιπρόσθετες απαιτήσεις κάθε υπαλλήλου». Ταυτόχρονα, σθεναρές αντιστάσεις προβάλλει και η τοπική κοινωνία. «Συνηθίζω να λέω ότι η ανέγερση των ανεμογεννητριών σε μια περιοχή θυμίζει γάμο», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Σπηλιωτόπουλος. «Είναι απαραίτητη η συγκατάθεση και των δύο πλευρών, αφού η συνύπαρξη θα διαρκέσει είκοσι χρόνια». Για το λόγο αυτό τάσσεται υπέρ της μεγιστοποίησης των αντισταθμιστικών οφελών.
Φωτεινή εξαίρεση αποτελεί το πρωτοποριακό χωριό Ανάβρα, όπου κατασκευάστηκαν εγκαταστάσεις ΑΠΕ σε χρόνο ρεκόρ. «Στην περίπτωση αυτή χρειάστηκαν μόνο τριάμισι χρόνια», επισημαίνει ο κ. Σπηλιωτόπουλος. «Καθοριστικό ρόλο έπαιξε, βέβαια, ο κοινοτάρχης, κ. Δημήτρης Τσουκαλάς, που ήταν πεπεισμένος για την αναγκαιότητα του έργου και συνέβαλε στην επιτάχυνση της αδειοδότησης».
Υπέρ η Ορνιθολογική Εταιρεία, με όρους
Επιφυλάξεις ως προς τις συνέπειες της εγκατάστασης των αιολικών πάρκων στη βιοποικιλότητα εκφράζονται, ωστόσο, από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. «Είμαστε υπέρ τής υπό όρους ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας», δηλώνει στην «Κ» η κ. Μαλαμώ Κορμπέτη, υπεύθυνη θεμάτων πολιτικής περιβάλλοντος.
Οπως σημειώνει η Ορνιθολογική, τόσο ο όγκος των εγκαταστάσεων όσο και η διαδικασία κατασκευής τους έχουν ως συνέπεια πολλά πτηνά να χάνουν το φυσικό τους ενδιαίτημα. Ερευνα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης έδειξε ότι κάθε χρόνο αναμένονται 2 με 3 θάνατοι όρνιων που ο πληθυσμός τους είναι μικρός σε αριθμό. «Τα όρνια και οι γύπες ανήκουν στα προστατευόμενα είδη σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο», σχολιάζει ο επιστημονικός διευθυντής της Ορνιθολογικής, κ. Τάσος Δημαλέξης. Η σημαντικότερη επιφύλαξη, ωστόσο, έγκειται στο ότι το νομοθετικό πλαίσιο δεν εξαιρεί από τη χωροθέτηση ανεμογεννητριών περιοχές Natura και ευαίσθητα οικοσυστήματα, όπως υδροβιοτόπους και βραχονησίδες.
Σημαντική η αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής
Σημαντικά αυξήθηκε το 2008 η παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικού από ανεμογεννήτριες, με τις ΗΠΑ να ξεπερνούν για πρώτη φορά τη Γερμανία και να καταλαμβάνουν την πρώτη θέση. Σύμφωνα με το ινστιτούτο Worldwatch, η αύξηση αυτή το 2008 υπήρξε της τάξης του 29%, με την παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τον αέρα να ξεπερνάει τα 120.798 MW, που μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες 27 εκατομμυρίων νοικοκυριών.
Ποσοστό 1,5% των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών καλύπτεται σήμερα από την αιολική ενέργεια, από 0,1% το 1997. Μέσα στην ίδια χρονική περίοδο, η αμερικανική αιολική ικανότητα αυξήθηκε κατά 50%, φθάνοντας τα 25.170 MW το 2008, ποσοστό 21% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρισμού μέσω ανεμογεννητριών. Τα αιολικά πάρκα στην Ευρώπη παράγουν σήμερα 65.926 MW, ποσοστό 55% της παγκόσμιας παραγωγής. Την ίδια ώρα, η Γερμανία συνεχίζει να ηγείται στην αιολική ενέργεια στην Ε.Ε. παράγοντας το 2008 23.903 ΜW.
Στην Ασία, η Κίνα βρέθηκε στη δεύτερη θέση της παγκόσμιας κατάταξης στην παραγωγή ηλεκτρισμού από αιολικά πάρκα, φθάνοντας το 2008 τα 12.200 MW. Ανώτατος κυβερνητικός αξιωματούχος ανακοίνωσε στα τέλη Απριλίου ότι το Πεκίνο φιλοδοξεί να παράγει 100.000 MW τον χρόνο μέχρι το 2020. Η Ινδία από τη μεριά της αύξησε την παραγωγική της ικανότητα στα 9.645 MW, με την κατασκευή 1.800 νέων αιολικών πάρκων σε όλη τη χώρα, καταλαμβάνοντας την πέμπτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης παραγωγής.