«Συναίνεση, σοβαρότητα και γενναίες αποφάσεις» είναι το όχημα πάνω στο οποίο οι μεγαλουπόλεις πρέπει να κινηθούν εάν θέλουν να προσφέρουν στους κατοίκους τους ένα καλύτερο αύριο. Παραδείγματα γι’ αυτό υπάρχουν, πόλεις αναστήθηκαν από τη μιζέρια και την υποβάθμιση, αλλού υλοποιούν μέτρα γενικής ανάπλασης με σύνθημα «η πόλη μας αύριο θα είναι ανθρώπινη».
«Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό», τόνισε χαρακτηριστικά στην «Κ» ο ανώτερος αξιωματούχος της Παγκόσμιας Τράπεζας, ειδικός στον Αστικό Σχεδιασμό, κ. Αχμαντ Ιγουάιντα, στο περιθώριο του αναπτυξιακού συνεδρίου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης, όπου παρουσιάστηκαν τα παραδείγματα του Μπιλμπάο, της Βενετίας της Αλεξάνδρειας, αλλά και του Παρισιού.
«Είναι ζήτημα οράματος της ηγεσίας κάθε πόλης, αλλά και της χώρας, αυτό είναι το βασικό συστατικό της επιτυχίας», υπογράμμισε ο ίδιος στην «Κ», προσθέτοντας πως είναι σημαντικό όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να ομονοήσουν σε ένα κοινό στόχο για το κοινό καλό. Πράγμα δύσκολο, στην ελληνική πραγματικότητα. Κατά τα άλλα, μπορεί κάθε πόλη να είναι μοναδική και επομένως να μην υπάρχει μια «συνταγή» για όλες, ωστόσο, η Παγκόσμια Τράπεζα κατέληξε σε ένα σύνολο αρχών, τη Στρατηγική Ανάπτυξης Πόλεων (ΣΑΠ), που δομείται σε πέντε στάδια, σύμφωνα με τον κ. Ιγουάιντα.
Το πρώτο βήμα αφορά τη θέσπιση ενός ειδικού φορέα με τη συμμετοχή όλων των βαθμίδων διοίκησης (τοπικής, περιφερειακής και κεντρικής) και των ειδικών επιστημόνων.
Στη συνέχεια, πραγματοποιείται μία εις βάθος ανάλυση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της πόλης, των αδυναμιών της, των ευκαιριών και των απειλών που αντιμετωπίζει, ενώ το τρίτο στάδιο αφορά τον καθορισμό των οικονομικών τομέων που μπορούν να συμβάλουν στην ανάδειξή της, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην προσέλκυση επενδύσεων.
Το επόμενο βήμα είναι η συγκεκριμενοποίηση του οράματος που θα οδηγήσει την πόλη στο μέλλον. Μέσα από μια ευρεία δημόσια διαβούλευση, η πόλη εντοπίζει το ζητούμενο για την επομένη δεκαπενταετία. «Μια πόλη που ισχυρίζεται πως μπορεί να κάνει τα πάντα, δεν θα κάνει απολύτως τίποτα. Το όραμα πρέπει να είναι ρεαλιστικό, άρα υλοποιήσιμο, αλλά και φιλόδοξο», σημείωσε ο κ. Ιγουάιντα.
Το όραμα αυτό, βεβαίως, πρέπει να μεταφραστεί σε άξονες παρέμβασης και σε συγκεκριμένα προγράμματα δράσης, για τα οποία απαραιτήτως πρέπει να εξευρεθούν οι οικονομικοί πόροι και να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση. Μ’ αυτήν την έννοια, σύμφωνα με τον ίδιο, πρέπει να καθοριστεί ο ρόλος που θα διαδραματίσει ο ιδιωτικός τομέας έναντι του Δημοσίου, ώστε το Σχέδιο να μην καταλήξει στα συρτάρια των αρμοδίων…
Τελευταίο στάδιο είναι η θέσπιση ενός συστήματος ελέγχου και αξιολόγησης της εφαρμογής του Σχεδίου. Καθώς το ΣΑΠ, τόνισε ο κ. Ιγουάιντα, «δεν είναι ο σκοπός, αλλά το μέσον», αποτελεί μια διαρκή και δυναμική διαδικασία που ανά διαστήματα θα πρέπει να επικαιροποιείται, αξιοποιώντας τα διδάγματα από άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις.
Οπως εξήγησε στην «Κ», η Παγκόσμια Τράπεζα δίνει χείρα βοηθείας σε 140 πόλεις κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, μεταξύ των οποίων τα Τίρανα, η Σόφια και η Τιφλίδα. Εντούτοις, μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Βαρκελώνη, η Σεβίλλη, το Τορίνο, η Λιλ, η Λυών, η Κοπεγχάγη και πολλές μεγάλες πόλεις της Μ. Βρετανίας, βρίσκονται στην ίδια διαδικασία.
«Μολονότι η αποστολή της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι να ενισχύει τον αναπτυσσόμενο κόσμο, χώρες όπως η Ελλάδα είναι κράτη-μέλη της και επομένως με μια απλή αίτηση, η Παγκόσμια Τράπεζα μπορεί να προσφέρει τεχνογνωσία και να συμβάλει στην εξεύρεση κονδυλίων, αν και με διαφορετικούς όρους χρηματοδότησης απ’ ό,τι στις αναπτυσσόμενες οικονομίες», σημείωσε ο κ. Αχμαντ Ιγουάιντα, προσθέτοντας πως έως τώρα η Ελλάδα δεν έχει απευθύνει αντίστοιχο αίτημα στον διεθνή οργανισμό.
Παρίσι, Γαλλία
Προκρίνεται το μοντέλο της «συμπαγούς πόλης»
Επειτα από χρόνια προβληματισμού και διαδοχικών επιμέρους σχεδίων για την αντιμετώπιση των δεινών που φέρνει η λεγόμενη «διάχυτη πόλη» (τεράστιες περιοχές κατοικίας χωρίς άλλες χρήσεις, που αναγκάζουν τους κατοίκους να μετακινούνται στο κέντρο της πόλης προκειμένου να εξυπηρετήσουν ανάγκες εκπαίδευσης, περίθαλψης, αγοράς και διασκέδασης, πάντα με τη χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου) και με την αφορμή της εξέγερσης των προαστίων του 2005, όταν ήρθαν στην επιφάνεια οι μεγάλες αντιφάσεις ανάμεσα στο πλούσιο και το φτωχό Παρίσι, η Πόλη του Φωτός μπαίνει στην τελική ευθεία για την αναδιάρθρωσή της στην κατεύθυνση της βιώσιμης μητρόπολης.
Η παρέμβαση του προέδρου Σαρκοζί, που σύστησε μια επιτροπή από εκπροσώπους όλων των διοικητικών βαθμίδων και από επιστήμονες, υπό τον συντονισμό του γαλλικού υπουργείου Πολιτισμού και Επικοινωνίας, προώθησε ένα διεθνή διαγωνισμό και μια ευρεία διαβούλευση με τη συμμετοχή δέκα μεγάλων αρχιτεκτονικών γραφείων της Γαλλίας και της Ευρώπης για το μέλλον του Παρισιού.
Η παρέμβαση, υπερτονίζοντας την αρχιτεκτονική προσέγγιση έναντι όλων των υπολοίπων (κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής κ.τ.λ.), δίνει νέα ώθηση στην όλη προσπάθεια, η οποία περιλαμβάνει και την εξεύρεση ενός νέου μοντέλου διοίκησης, αντίστοιχου προς τη μητροπολιτική διοίκηση που εξετάζεται και στην Ελλάδα.
Παράλληλα, προκρίνεται η βιώσιμη πόλη που δεν στηρίζεται στην αέναη επέκταση της «διάχυτης πόλης» με βασικό υλικό το τσιμέντο, αλλά στο μοντέλο της «συμπαγούς πόλης».
Σ’ αυτό το πλαίσιο πυκνοδομημένες πολυλειτουργικές περιοχές (κατοικία, εργασία, εμπορικές χρήσεις κ.τ.λ.) διαδέχονται αδόμητες εκτάσεις όπου έχουν αναδειχθεί τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος (ποτάμια, δάση).
Τα αρχιτεκτονικά γραφεία, εξάλλου, έδωσαν μεγάλη έμφαση στην αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων εκτάσεων και κτιρίων, όπως το παλιό εργοστάσιο της «Πεζό» στα όρια του Παρισιού.
Τα αποτελέσματα του διεθνούς διαγωνισμού εκτίθενται σε κοινή θέα μέχρι και τα τέλη Νοεμβρίου στο σύμπλεγμα μουσείων «Cit de l’ Architecture» στο Παλέ ντε Σαγιό του Παρισιού υπό τον τίτλο «το Μεγάλο Παρίσι».
Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος
Νέο πρόσωπο με όραμα
Το όραμα ενός δημάρχου οδήγησε την Αλεξάνδρεια, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Αιγύπτου με πληθυσμό 3,9 εκατομμυρίων κατοίκων και ανεργία μεγαλύτερη του 12%, σε μια νέα εποχή όπου οι επιχειρηματικές δυνάμεις της χώρας επενδύουν σ’ αυτήν, αλλάζοντας άρδην το πρόσωπό της.
Με επίκεντρο την εξυγίανση της μολυσμένης λίμνης Μαριούτ, που ώς το 2006, οπότε και η Αλεξάνδρεια εισήλθε στη διαδικασία της Στρατηγικής Ανάπτυξης Πόλεων υπό τη σκέπη της Παγκόσμιας Τράπεζας, δεχόταν ημερησίως 300.000 κυβικά μέτρα ανεπεξέργαστων αστικών και βιομηχανικών λυμάτων, η κατασκευή δικτύου αποχέτευσης και βιολογικού καθαρισμού, αλλά και η φθηνή πίστωση προς τις βιομηχανίες, προκειμένου να υιοθετήσουν όλα τα απαραίτητα περιβαλλοντικά μέτρα, εξόπλισαν την Αλεξάνδρεια με νέους χώρους πέριξ της λίμνης για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Ετσι, σήμερα υλοποιούνται επενδύσεις στην παραλίμνια περιοχή, αλλά και στα έργα δικτύων υποδομής, απαραίτητα για την τόνωση του λιμανιού απ’ όπου διακινείται ετησίως το 40% των εισαγωγών και εξαγωγών της Αιγύπτου.
Επενδύσεις πραγματοποιήθηκαν και στον ξενοδοχειακό τομέα, προκειμένου να αυξηθούν οι μόλις 6.500 κλίνες που προσφέρονταν στην πόλη και να προσελκυσθούν περισσότεροι ξένοι επισκέπτες. Στην ενίσχυση πολιτιστικού τουρισμού συνέβαλαν τα έργα αποκατάστασης και προβολής των μνημείων της Αλεξάνδρειας, καθώς και η νέα Βιβλιοθήκη, που λειτούργησε ως νέος «φάρος» της πόλης στον κόσμο.
«Ο σχεδιασμός διήρκεσε μία τριετία, οι πρώτες παρεμβάσεις υλοποιήθηκαν εντός διετίας, ωστόσο, η όλη διαδικασία θα διαρκέσει τουλάχιστον δέκα χρόνια», εξήγησε στην «Κ» ο κ. Ιγουάιντα, προσθέτοντας πως η κεντρική κυβέρνηση δεσμεύθηκε και στήριξε την όλη διαδικασία.
Βενετία, Ιταλία
Ανάπτυξη με σχέδιο
Με δεδομένο ότι από το 2000 η Βενετία υποφέρει από την άνοδο της στάθμης των υδάτων στα κανάλια, ο δήμος συνήλθε με τις λοιπές τοπικές, περιφερειακές και κεντρικές διοικητικές αρχές σε μια προσπάθεια κατάρτισης ενός Στρατηγικού Σχεδίου, για πρώτη φορά με την εμπλοκή όλων των βαθμίδων διοίκησης, καθώς και των παραγωγικών και κοινωνικών φορέων.
«Η πόλη πάντα είχε σχέδιο ανάπτυξης, αλλά ποτέ αυτό το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε διότι δεν απολάμβανε συναίνεσης», εξήγησε στην «Κ» ο υπεύθυνος Στρατηγικού Σχεδιασμού του δήμου κ. Τουρίντο Πουργκέζε, διευκρινίζοντας πως ρόλο έπαιξε και η βούληση του δημάρχου να συμπράξει με τους άλλους φορείς και να αλλάξει το μοντέλο διακυβέρνησης.
Η Βενετία δέχεται περί τα 20 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως, γι’ αυτό αποφάσισε να πάψει να είναι μια αμιγώς τουριστική πόλη και να προσελκύσει νέους μόνιμους κατοίκους. Ετσι, στο πλαίσιο του Στρατηγικού Σχεδιασμού της, κατασκευάζεται το φράγμα «Μωυσής» που θα συγκρατεί τα νερά της θάλασσας, ενώ θα δημιουργηθεί ένα κέντρο Γνώσης και Καινοτομίας. Παλιά νοσοκομεία και μοναστήρια θα μετατραπούν σε ξενοδοχεία, πανεπιστήμια, κατοικίες και μαρίνες, χρήσεις που θα ισοσκελίσουν το κόστος της ανακαίνισης.
Ηδη, η βιομηχανική περιοχή της Βενετίας μετατράπηκε σε Επιστημονικό Πάρκο, ενώ η παραδοσιακή Κεντρική Αγορά μεταφέρθηκε αλλού και πλέον αξιοποιείται για κατοικία. Η πόλη, σύμφωνα με τον κ. Πουργκέζε, περιμένει την ολοκλήρωση της υποδομής του γρήγορου σιδηρόδρομου που θα βελτιώσει την προσβασιμότητά της, ενώ και το λιμάνι της αναδιοργανώνεται και εμπλουτίζεται προκειμένου να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη σύγχρονη εποχή του διαμετακομιστικού εμπορίου.
Μπιλμπάο, Ισπανία
Σταυροδρόμι πολιτισμού
Τα πρωτοφανή ποσοστά ανεργίας, που τη δεκαετία του 1980 εκτινάχθηκαν στο 30% εξαιτίας της αποβιομηχάνισης, αποτέλεσαν το κίνητρο για το Μπιλμπάο, των 370.000 κατοίκων -περίπου ενός εκατομμυρίου στην ευρύτερη περιοχή- ώστε να ξεκινήσει τη διαδικασία ανασχεδιασμού της το 1988, σύμφωνα με τον πρώτο αντιδήμαρχό της κ. Ιβόν Αρέζο Μεντιγκούρεν.
Η σύγκλιση της τοπικής, περιφερειακής και κεντρικής διοίκησης σε έναν ενιαίο φορέα, τον «Bilbao Ria 2000» κατά τα πρότυπα των πόλεων που υποδέχονται μεγάλες διοργανώσεις όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, κατέληξε στη λύση της ανάπτυξης του τριτογενούς τομέα των υπηρεσιών. Γι’ αυτό αποφάσισαν να εξυγιάνουν το περιβάλλον και να κάνουν την πόλη βιώσιμη, προκειμένου να ανθήσουν οι υπηρεσίες.
Ετσι, ο ποταμός Νερβιόν που διασχίζει την πόλη αλλά και οι εκβολές του αποφασίστηκε να αποτελέσουν το «πρόσωπό» της. Αναμορφώθηκε όλη η περιοχή και απομακρύνθηκαν χρήσεις που σχετίζονταν με το λιμάνι και τη βιομηχανία. Στη θέση τους τοποθετήθηκε η «Γειτονιά της Γνώσης», ενώ η περιοχή αποτέλεσε το σταυροδρόμι που οδηγεί σε χρήσεις πολιτισμού, τεχνολογίας, διασκέδασης, πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και κατοικίας.
Το εκτεταμένο δίκτυο πεζοδρόμων και πλατειών, σε συνδυασμό με την εισαγωγή μαζικών μέσων μεταφοράς, όπως το μετρό και το τραμ, άλλαξε ριζικά τη μορφή του κατεστραμμένου από τις πλημμύρες του 1983 κέντρου της πόλης.
Κινητήρια δύναμη στην όλη διαδικασία της αναμόρφωσης ήταν η τέχνη. Πλήθος μουσείων, δημοσίων έργων τέχνης και καλλιτεχνικών προγραμμάτων, σε συνδυασμό με τις γέφυρες – αρχιτεκτονήματα, καθώς και η αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής, κατέστησαν την πόλη παράδειγμα.