ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. «Προσοχή Κίνδυνος – Ελαττώστε ταχύτητα – Βιότοπος αρκούδας», γράφουν σε ελληνικά και αγγλικά οι μεγάλες φωτεινές πινακίδες στον δρόμο Παναγιάς – Γρεβενών, το τμήμα που οι τεχνοκράτες της κατασκευάστριας Εγνατίας Οδού ονόμασαν και «Πέρασμα της Αρκούδας».
Είναι αδύνατον να μην τις δεις όσο δύσκολο είναι, για πολλούς οδηγούς, παρά την προειδοποίηση να απομακρύνουν το πόδι από το γκάζι. Οι αρκούδες δεν ξέρουν, βεβαίως, να… διαβάζουν και συνεχίζουν να διασχίζουν τις νύχτες το οδόστρωμα ακολουθώντας τα πανάρχαια μονοπάτια τους, αλλά οι οδηγοί που κινούνται σήμερα στο νέο αυτό κομμάτι της Εγνατίας αποδεικνύονται, παραδόξως, λιγότερο προσεκτικοί από οποιοδήποτε άλλο σημείο του κλειστού αυτοκινητόδρομου.
Σε διάστημα τριών μηνών, δύο αρκούδες διαμελίστηκαν στο Πέρασμα, άλλη μία τραυματίστηκε σοβαρά, ενώ άλλες πέντε μέσα στο 2009 έπεσαν θύματα της ασφάλτου, οι περισσότερες στον υπό κατασκευή κάθετο άξονα της Εγνατίας Οδού που ενώνει τη Σιάτιστα με την Κρυσταλλοπηγή Φλώρινας.
«Αναλογικά, είχαμε μια αρκούδα νεκρή τον μήνα από τροχαίο», λένε οι περιβαλλοντικές οργανώσεις «Αρκτούρος» και «Καλλιστώ» και επισημαίνουν ότι από σύμπτωση μέχρι στιγμής δεν έχουμε θρηνήσει ανθρώπινο θύμα. Τα μέλη των δύο οργανώσεων εκφράζουν ανοιχτά πλέον τις ανησυχίες τους ότι το «Πέρασμα της Αρκούδας» εξελίσσεται σε «Πέρασμα του θανάτου για τα άγρια ζώα» και υπογραμμίζουν την ανάγκη να επισπευσθούν τα μέτρα πρωτίστως για την ασφάλεια των διερχομένων οδηγών, αλλά κατ’ επέκταση προς όφελος των αρκούδων και των άλλων άγριων ζώων.
Τα τροχαία έχουν γίνει πλέον η πρώτη αιτία θανάτου για αρκούδες (σε δέκα χρόνια 23 νεκρές αρκούδες), ξεπερνώντας ακόμη και τις θανατώσεις με πυροβόλα όπλα ή με δηλητηριασμένα δολώματα. Τρεις μήνες μετά την έναρξη κυκλοφορίας του τμήματος Παναγιάς – Γρεβενών, συνολικού μήκους 34 χιλιομέτρων, οι φράχτες που κατασκευάστηκαν σε σημεία του δρόμου μετά τις αλλαγές στις οποίες είχε καταλήξει η χρόνια διαμάχη της κατασκευάστριας εταιρείας και περιβαλλοντικών οργανώσεων αποδείχθηκαν ακατάλληλοι, αφού οι αρκούδες ακολουθούν το ίδιο επί χρόνια μονοπάτι τροφής. Οταν τους βρίσκουν μπροστά τους, τους γκρεμίζουν πανεύκολα, σαν να είναι χάρτινοι, και μπαίνουν ανυποψίαστες στο οδόστρωμα του γρήγορου αυτοκινητόδρομου. «Σκεφτείτε πόσα ζώα θα είχαν σκοτωθεί αν δεν είχαν γίνει τα τούνελ και οι σήραγγες», επισημαίνει ο επιστημονικός υπεύθυνος του «Αρκτούρου» Λάζαρος Γεωργιάδης.
Η «Εγνατία Α. Ε.» αποφάσισε, πριν από περίπου ένα μήνα, μετά τα θανατηφόρα τροχαία, να ενισχύσει τους φράχτες. «Παρ’ όλο που της δίδεται μια δεύτερη ευκαιρία να φτιαχτεί ένας φράχτης ειδικών προδιαγραφών», όπως επισημαίνει ο επιστημονικός υπεύθυνος της «Καλλιστούς» κ. Γ. Μερτζάνης, «ορισμένοι τεχνοκράτες του αρμόδιου υπουργείου εμφανίζουν τον κακό τους εαυτό». Για την ενίσχυση του φράχτη δόθηκαν 1.190.000 ευρώ. Ωστόσο, η «Καλλιστώ» εκφράζει επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητά του, καθώς έχει καταγράψει αρκετές παραλείψεις. Το ποσό αυτό, μάλιστα, αφορά τμήμα του δρόμου, επισημαίνει η περιβαλλοντική οργάνωση και εκτιμά ότι απαιτούνται άλλα δύο εκατομμύρια ευρώ για να φραγούν όλα τα σημεία μήκους άνω των 20 χιλιομέτρων έτσι ώστε το πέρασμα να θεωρείται ασφαλές για οδηγούς και άγρια ζώα.
Ειδικός φράχτης
Η «Καλλιστώ» και ο «Αρκτούρος» σημειώνουν ότι η δημιουργία φράχτη ειδικών προδιαγραφών (με ηλεκτροφόρο σύρμα, βαθύτερα οι ορθοστάτες, ανάποδη στέψη) και όχι ενός ψηλότερου φράχτη, όπως αποφάσισε η «Εγνατία Α. Ε.», μπορεί να αποτρέψει κατά 95% τα ατυχήματα στα 34 χιλιόμετρα Παναγιάς – Γρεβενών και οι αρκούδες με μια σειρά παράλληλων μέτρων (π. χ. δημιουργίας γραμμής άγριων φρούτων) να ακολουθούν πλέον άλλα δρομολόγια που θα τις οδηγούν κάτω από τις γέφυρες ή πάνω από τις σήραγγες.
«Οχι απότομες κινήσεις»
Ο 78χρονος Θανάσης Βραζιτούλης, κάτοικος Βωβούσας Ιωαννίνων, που βρίσκεται στην καρδιά του εθνικού δρυμού της Πίνδου, είναι ο άνθρωπος που διεκδικεί το ρεκόρ συνάντησης (15 φορές) με την καφέ αρκούδα.
Οπως λέει, «οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής προστατεύουν την καφέ αρκούδα ακόμα κι αν κάνει ζημιές, γιατί ξέρουν ότι αυτή είναι βασικά που φέρνει τους επισκέπτες στην περιοχή».
Παλιός και έμπειρος ξυλοκόπος, δίνει οδηγίες στους ξένους που θα βρεθούν στο χωριό του για το πώς πρέπει να συμπεριφερθούν σε περίπτωση που συναντήσουν στο δάσος μια καφέ αρκούδα. «Μην τρέξεις, αλλά να οπισθοχωρήσεις. Οχι απότομες κινήσεις. Δεν θα σου κάνει ζημιά παρά μόνον αν είναι με τα μικρά της και κινηθείς εναντίον της. Τότε θα σε πελεκήσει…».
Ηταν 9 ετών όταν συνάντησε πρώτη φορά αρκούδα στο δάσος και ακόμη θυμάται πώς στάθηκε στα δυο της πόδια, ενώ τα δικά του έτρεμαν. Παρ’ όλα αυτά έκανε πίσω σιγά σιγά, όπως τον είχαν διδάξει οι γεροντότεροι, χωρίς να πάρει τα μάτια του από πάνω της.
Τότε, ξέραμε ακόμη και τη σπηλιά της. Οι αρκούδες σπάνια κατέβαιναν σε κατοικημένες περιοχές γιατί έβρισκαν να φάνε στο δάσος. Τώρα, τα δάση λιγόστεψαν και πλησιάζουν σε χωριά και σε σκουπιδότοπους. Τελευταία φορά τη συνάντησε πριν από πέντε χρόνια όταν κυνηγούσε στο δάσος. Ανθρωπος και ζώο έκαναν τους… αδιάφορους.