Ενόψει της 74ης ΔΕΘ, σύσσωμοι οι φορείς της πόλης υιοθέτησαν ένα υπόμνημα προς τον πρωθυπουργό, με τα μεγάλα έργα που διεκδικεί η Θεσσαλονίκη. Για πρώτη φορά η τοπική κοινωνία συνέδεσε την υλοποίηση της αναπτυξιακής ατζέντας της πόλης με την επέτειο του 2012, τονίζοντας ότι «η Θεσσαλονίκη δεν μπορεί να περιμένει». Κι ενώ περίμενε να ακούσει τις μονότονες πρωθυπουργικές εξαγγελίες περί «πρωτεύουσας των Βαλκανίων», η πρόωρη προκήρυξη των εκλογών ματαίωσε κάθε συζήτηση για το μέλλον της πόλης.
Στο σύνολό τους, πάντως, τα 26 σημεία του υπομνήματος συνθέτουν ένα πλέγμα παρεμβάσεων, που θα επέτρεπαν στη Θεσσαλονίκη, όχι μόνο να αντιμετωπίσει τις σημερινές ανάγκες της, αλλά και να αποτελέσει πρότυπο οικιστικού σχεδιασμού με ορίζοντα τριακονταετίας. Με ένα μετρό που θα τη διασχίζει κατά μήκος και θα διακλαδίζεται ανατολικά προς Τούμπα/Καλαμαριά και δυτικά προς Σταυρούπολη/Σίνδο. Με ένα μητροπολιτικό πάρκο στο 80% της έκτασης της σημερινής ΔΕΘ. Με άλλα δύο μεγάλα πάρκα στις θέσεις των στρατοπέδων Παύλου Μελά και Καρατάσου, που θα δώσουν ανάσα στους πυκνοδομημένους και υποβαθμισμένους δήμους της Δυτ. Θεσσαλονίκης. Με πεζοδρομημένη την παλιά παραλία της, ώστε να αποκτήσει κάτι από την αίγλη και την ανεμελιά της ράμπλα της Βαρκελώνης. Με επέκταση του αεροδρομίου της, σύγχρονες λιμενικές υποδομές και μαρίνες αναψυχής κατά μήκος της νέας παραλίας. Εως και μελέτη για τη μελλοντική ολοκλήρωση του οδικού δακτυλίου γύρω από την πόλη με γέφυρα μήκους 7 χλμ. στο Θερμαϊκό (από το Καλοχώρι ώς το Αγγελοχώρι) προβλέπει το υπόμνημα των τοπικών αρχών. Η Θεσσαλονίκη σώζεται. Το τι πρέπει να γίνει είναι εύκολα αντιληπτό. Το ζητούμενο είναι πώς.
Η παραλία
Αν εξαιρέσει κανείς τα εργοτάξια του μετρό και της Εγνατίας Οδού, η σημαντικότερη παρέμβαση στο «σώμα» της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας υπήρξε η μερική ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της. Οι κάτοικοι ανταποκρίθηκαν στο νέο πάρκο με ενθουσιασμό, κάνοντας τρόπο ζωής τους την «εναλλακτικότητα». Ποδηλάτες και περιπατητές πληθαίνουν μέρα με την ημέρα, διεκδικώντας μεγαλύτερο μερίδιο από το αστικό τοπίο. Για τις τύχες των άλλων έργων, όμως, παραμένουν δύσπιστοι.
Ηδη η χάραξη της εξωτερικής περιφερειακής οδού συναντά δυσκολίες εξαιτίας της ραγδαίας οικοδομικής δραστηριότητας νότια της Θέρμης. Οσοι γνωρίζουν την πορεία υλοποίησης του ρυθμιστικού σχεδίου, λένε ότι ο χρόνος για τις απαλλοτριώσεις γης μέχρι το μυχό του Αγγελοχωρίου «είναι τώρα». Περαιτέρω καθυστέρηση θα καταστήσει την ολοκλήρωση του οδικού δακτυλίου, με τη γέφυρα στο Θερμαϊκό οικονομικά απαγορευτική. Στο αεροδρόμιο, δρομολογείται η επέκταση του αεροδιαδρόμου μέσα στη θάλασσα τη στιγμή που ωριμάζει η ιδέα της μετεγκατάστασης ολόκληρου του αεροδρομίου «Μακεδονία» στον κάμπο του Αξιού. Το ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας έχει ήδη ζητήσει από την κυβέρνηση να προχωρήσει τις σχετικές μελέτες σκοπιμότητας. Για τη νέα ΔΕΘ, η αρμόδια επιτροπή συντάχθηκε ομόφωνα με τη χωροθέτησή της στη βιομηχανική ζώνη της δυτικής Θεσσαλονίκης (και όχι ανατολικά, όπου αναπτύσσεται η Ζώνη Καινοτομίας) χωρίς πρόταση για τη μετεξέλιξη της ίδιας της ΔΕΘ σε κάτι άλλο από μεγάλα τσιμεντένια κουτιά.
Το βασικό αίτημα είναι οι θεσμικές υποδομές
Εφόσον ξεπεραστούν οι δυσκολίες, βρεθούν τα χρήματα και κερδηθεί η κούρσα με το χρόνο, το 2012 θα έχει κληροδοτήσει στην πόλη μια σειρά από «βαριές» υποδομές αντίστοιχες με αυτές που άφησαν στην Αθήνα οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 (αεροδρόμιο, μετρό, Αττική Οδός κ.λπ.). Μπορεί, όμως, το όραμα για τη Θεσσαλονίκη να εξαντλείται σε μια λίστα μεγάλων έργων; Από αυτή την άποψη, το υπόμνημα της τοπικής κοινωνίας μοιάζει περισσότερο με χαρτί, όπου ο καθένας έβαζε μέσα ό,τι νόμιζε καλύτερο, παρά με μια συνεκτική πρόταση εξόδου από την αρνητική σπείρα της ανεργίας και των δυσλειτουργιών του συγκεντρωτικού κράτους.
Για πολλούς Θεσσαλονικείς, το πρώτο αίτημα προς την Αθήνα, αυτό που μπορεί εύκολα και χωρίς κόστος να πραγματοποιηθεί μέχρι το 2012, αφορά τις θεσμικές υποδομές. «Στόχος μας», δήλωσε από το βήμα της ΔΕΘ ο Γ. Παπανδρέου, είναι το 2010 «να υπάρξουν και εκλογές για την αιρετή Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση». Οσοι βλέπουν στην ύπαρξη ενός υπουργείου Μακεδονίας – Θράκης την ομολογία της αδυναμίας του κράτους να ασκήσει αποτελεσματική διοίκηση, επικροτούν. Εξίσου σημαντική, όμως, πρέπει να θεωρείται η θεσμοθέτηση της μητροπολιτικής διοίκησης της πόλης, με αυξημένους πόρους και αρμοδιότητες που θα της επιτρέπουν να επιλύει γρήγορα τα προβλήματα.
Αλλοι πάλι επιμένουν στα ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει ο σχεδιασμός για το μέλλον της πόλης. Με έργα περιβαλλοντικά βιώσιμα, κτίρια με μηδενικό αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα, ώστε η Θεσσαλονίκη να αποτελέσει τη βιτρίνα της συνολικής προσπάθειας για την οικονομική και την οικολογική ανάταξη της χώρας. Για το λόγο αυτόν, ζητούν το 2012 να είναι η καταληκτική προθεσμία για τη σύνταξη ενός φακέλου βάσει του οποίου η Θεσσαλονίκη θα διεκδικήσει τη φιλοξενία μιας Παγκόσμιας EXPO, αντίστοιχης με εκείνες της Σεβίλλης ή της Λισσαβώνας, με θέμα το περιβάλλον. Η Θεσσαλονίκη έχει το σωστό μέγεθος και τη σωστή απόσταση από την Αθήνα, για να σηκώσει το βάρος ενός διαφορετικού μοντέλου αστικής ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί χρέος αλλά ευκαιρία για την αξιοποίηση του εθνικού μας προϊόντος. Εξάλλου, μαζί με τη Θεσσαλονίκη, το 1912 η Ελλάδα κατέκτησε τα δύο ιερά βουνά της, τον Ολυμπο και τον Αθω, που οροθετούν, τρόπον τινά, το Θερμαϊκό. Η εθνική επέτειος πλησιάζει και καλό θα είναι να έχουμε κάτι να πούμε.