Σκοπός της επιβολής της δικτατορίας, κατά τις εκτιμήσεις των Γιουγκοσλάβων, ήταν η εξολόθρευση της Αριστεράς, η αποδυνάμωση της Ενωσης Κέντρου, η ανακοπή της «επαναστατικής ορμής» του Ανδρέα Παπανδρέου και η διακυβέρνηση στο μέλλον της χώρας από κόμματα του εθνικού χώρου με συρρικνωμένο το ρόλο του Κοινοβουλίου υπό τη σκιά του στρατού. Η δικτατορία θεωρήθηκε από τη Γιουγκοσλαβία έργο της CΙΑ.
Αντιπροσωπεία της ΕΔΑ επισκέφθηκε τη Γιουγκοσλαβία τον Ιούνιο του 1968 και αντιπροσωπεία του ΚΚΕ (εσωτερικού) τον Σεπτέμβριο του 1969. Κύριος σκοπός των επαφών τους με τους πολιτικούς της Γιουγκοσλαβίας ήταν η εξασφάλιση οικονομικής βοήθειας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ως αρχηγός του ΠΑΚ επισκέφθηκε τον Δεκέμβριο του 1969 το Βελιγράδι υπό το πρόσχημα πανεπιστημιακής διάλεξης. Τον Μάιο του 1970 ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Αντώνιος Μπριλάκης, ως ηγέτες του Αντιφασιστικού Πατριωτικού Μετώπου, επισκέφθηκαν το Βελιγράδι και συναντήθηκαν με τον Τίτο. Κύρια θέματα της συζήτησης με τον πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας ήταν η καιροσκοπική στάση της Σοβιετικής Ενωσης έναντι της δικτατορίας (οικονομική συνεργασία, αεροπορική και σιδηροδρομική σύνδεση Αθήνας-Μόσχας) και η εξασφάλιση γιουγκοσλαβικής βοήθειας για τη λειτουργία ραδιοφωνικού σταθμού στη Γιουγκοσλαβία και την έκδοση εφημερίδας στο πλαίσιο του αντιδικτατορικού αγώνα. Τον Σεπτέμβριο του 1970 ο Θεοδωράκης, επιστρέφοντας από τη Σοβιετική Ενωση, μετέβη πάλι στο Βελιγράδι και σε συνάντηση με μέλη της Ενωσης Κομμουνιστών Γιουγκοσλαβίας έθεσε τα ίδια αιτήματα (χρηματική ενίσχυση, έκδοση εφημερίδας, λειτουργία ραδιοφωνικού σταθμού) και μεταβίβασε την παράκληση του Μάρκου Βαφειάδη, τον οποίο είχε δει στη Σοβ. Ενωση, να επισκεφθεί τη Γιουγκοσλαβία.
Η Γιουγκοσλαβία στήριζε οικονομικά την ομάδα Παρτσαλίδη και την ΕΔΑ. Δεν επέτρεψε τη λειτουργία ραδιοφωνικού σταθμού, αλλά χρηματοδοτούσε την έκδοση της εφημερίδας «Ελεύθερη Ελλάδα». Στη Γιουγκοσλαβία εγκαταστάθηκαν ο Λεωνίδας Τζεφρόνης ως εκπρόσωπος του ΚΚΕ (εσωτερικού) και ο Λευτέρης Μαυροειδής ως ανταποκριτής της εφημερίδας «Ελεύθερη Ελλάδα». Ωστόσο, η εκτίμηση των Γιουγκοσλάβων πολιτικών ήταν ότι οι ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις ήταν ασυντόνιστες, αναποτελεσματικές, ότι υπήρχε δυσπιστία μεταξύ Αν. Παπανδρέου και Κωνσταντίνου Καραμανλή, ότι η Αριστερά είχε χάσει τον πόλεμο της ιδεολογικής προπαγάνδας κατά του καθεστώτος μετά τη σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία και το δόγμα Μπρέζνιεφ.
Στην ανάδυση του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, στις αρχές του 1973, η γιουγκοσλαβική πρεσβεία στην Αθήνα διέκρινε την κύρια δύναμη υπονόμευσης του καθεστώτος, από τους φοιτητές. Επιπλέον, το ρήγμα στους κόλπους της Εκκλησίας της Ελλάδος με την άσκηση κριτικής κατά του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου από Συνοδικούς μητροπολίτες, το κίνημα του ναυτικού και η οξεία πληθωριστική κρίση το 1973 (αντανάκλαση της παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης) εκτιμήθηκαν ως αποσταθεροποιητικοί παράγοντες της δικτατορίας.
* Ο κ. Σπ. Σφέτας είναι Βαλκανιολόγος.