Στην αρχαιότητα, ο Αχελώος ήταν ο σπουδαιότερος ποτάμιος θεός, γιος του Ωκεανού και της Τιθύος, που τρόμαζε τους ανθρώπους με τα ορμητικά νερά του. Σήμερα, τα νερά του Αχελώου είναι το μήλον της Εριδος ανάμεσα στην πολιτεία, που υπόσχεται να τα χρησιμοποιήσει για να μεταβάλει τη Θεσσαλία… σε έναν υδατικό παράδεισο, και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, που εκφράζουν φόβους για τις δυσθεώρητες περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου. Η διαμάχη μετράει 20 χρόνια, διάστημα στο οποίο ο ρους του ποταμού έχει μειωθεί κατά 11%…
Ο Αχελώος πηγάζει από το όρος Περιστέρι της Πίνδου και εκβάλλει στο Ιόνιο, μετά μια διαδρομή 255 χιλιομέτρων. Η εκτροπή του για την άρδευση του κάμπου της Θεσσαλίας (και εκ των υστέρων, για την ύδρευση των θεσσαλικών πόλεων) είναι ένα σύνθετο τεχνικό έργο, που ξεκίνησε να σχεδιάζεται προ τριακονταετίας.
Το έργο ανακοινώθηκε το 1983 στην επέτειο του Κιλελέρ από τον τότε πρωθυπουργό κ. Ανδρέα Πανανδρέου και ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1985. Ο αρχικός σχεδιασμός του έργου περιλάμβανε την εκτροπή 1.100 κυβικών μέτρων ετησίως, την κατασκευή των φραγμάτων Μεσοχώρας και Συκιάς και μιας σήραγγας μήκους 17,5 χλμ. Εως σήμερα για την εκτροπή έχουν δαπανηθεί περισσότερα από 500 εκατ. ευρώ, ενώ απαιτούνται ακόμα 220 εκατ. ευρώ για την ολοκλήρωσή του.
Αντιδράσεις
Οι πρώτες αντιδράσεις στις δυσθεώρητες επιπτώσεις που το έργο εκτιμάται ότι θα έχει ξεκίνησαν ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80. Το 1994 το Ε΄ τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας «μπλόκαρε» για πρώτη φορά το έργο, επειδή δεν υπήρχε συνολική μελέτη (αλλά μόνο επιμέρους, αποσπασματικές μελέτες) για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. Ηταν η αρχή μιας μακράς δικαστικής διαμάχης, με το Συμβούλιο της Επικρατείας να σταματάει το έργο εκτιμώντας τις επιπτώσεις του και την πολιτεία να νομοθετεί για να ξεπεράσει τις αποφάσεις του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου.
Το 1995 το ΣτΕ καταδίκαστε την πολιτεία, επειδή δεν έδινε στις περιβαλλοντικές οργανώσεις τα πλήρη στοιχεία για τα έργα της εκτροπής. Τον ίδιο χρόνο το ΥΠΕΧΩΔΕ ενέκρινε μια νέα περιβαλλοντική μελέτη για το έργο, μειώνοντας τις ποσότητες προς εκτροπή σε 600 εκατ. κυβικά ετησίως. Το 1996 ολοκληρώθηκε το φράγμα της Μεσοχώρας, ενώ ξεκίνησαν οι εργασίες για το φράγμα της Συκιάς, τις οποίες διέκοψε το ΣτΕ με νέα απόφαση το 2000. Το 2001 το ΥΠΕΧΩΔΕ εκπόνησε νέα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για να ξεπεράσει τις αντιρρήσεις του ΣτΕ και δύο χρόνια αργότερα επαναπροκήρυξε την κατασκευή του φράγματος της Συκιάς. Ομως το 2005 τα σχέδιά του προσέκρουσαν και πάλι στις αντιρήσεις του ΣτΕ, εξαιτίας της απουσίας σχεδιασμού για τη διαχείριση υδάτων, σύμφωνα με τη σχετική κοινοτική οδηγία 2000/60.
Το 2006 το ΥΠΕΧΩΔΕ επιχείρησε νέα «τρίπλα»: ψήφισε με νόμο το πλαίσιο για την εκτροπή και ενέκρινε τις μελέτες για τις λεκάνες απορροής των ποταμών. Ενα χρόνο αργότερα ενέκρινε το αποτέλεσμα του διαγωνισμού για το φράγμα της Συκιάς και οι εργασίες ξεκίνησαν. Το 2007 το ΣτΕ απέρριψε αίτηση των κατοίκων της Μεσοχώρας να «παγώσουν» τα έργα, επειδή στρεφόταν ευθέως κατά του νόμου (και όχι κατά επιμέρους αποφάσεων). Ομως στις αρχές Οκτωβρίου το ΣτΕ άνοιξε και πάλι τον δρόμο για νέο «πάγωμα» των έργων της εκτροπής, αποστέλλοντας στο Ευρωδικαστήριο σειρά ερωτημάτων για τη συμβατότητα του νόμου Σουφλιά για την εκτροπή του Αχελώου με την κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία. Το τελευταίο επεισόδιο στη μακρά διαμάχη για τον Αχελώο δεν έχει ακόμα γραφτεί…