Παρουσιάστηκαν πριν από τρία χρόνια ως ένα μεγάλο βήμα ανάπτυξης για τη δυτική και την κεντρική Ελλάδα. Η Ιόνια Οδός και ο Ε65 θα «έβαζαν στον χάρτη» μεγάλες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας, αντικαθιστώντας πεπαλαιωμένα και επικίνδυνα οδικά δίκτυα. Οι συμβάσεις, με τις οποίες παραχωρήθηκε η κατασκευή και διαχείρισή τους σε ιδιώτες, ψηφίστηκαν από Ν. Δ. και ΠΑΣΟΚ, έγιναν νόμοι του κράτους, και μετά… «χάθηκαν». Τι συνέβη; Παραχωρήσεις «κόλλησαν», απαλλοτριώσεις «μπλόκαραν», τράπεζες που συμετείχαν στη χρηματοδότηση «κλώτσησαν», συνεταίροι «μάλωσαν», ενώ το μόνο που λειτούργησε τελικά ήταν η προείσπραξη των εσόδων, μέσω των διοδίων, που μπήκαν σχεδόν σε όλο το μήκος της εθνικής οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης.
Πλέον, οι μόνες ειδήσεις που ξαναφέρνουν στη δημοσιότητα τους δύο υπό κατασκευή δρόμους είναι αυτές που αφορούν τις έντονες αντιδράσεις για τα διόδια της εθνικής οδού Αθηνών – Λαμίας (που «ανήκουν» στην Ιόνια Οδό) και στα εσωτερικά προβλήματα των κοινοπραξιών. Το ερώτημα όμως παραμένει: Θα είναι έτοιμοι το 2013 και αν όχι, ποιος θα ευθύνεται; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οι δύο οδικοί άξονες αντιμετωπίζουν λίγο ή πολύ τα ίδια προβλήματα. Τις απαλλοτριώσεις, που αν και θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί ένα χρόνο μετά την υπογραφή της σύμβασης εξακολουθούν τρία χρόνια αργότερα να καθυστερούν. Και τις αρχαιολογικές ανασκαφές και τις προσφυγές που «παγώνουν» ανά σημεία τα έργα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Την ίδια ώρα οι κατασκευαστές δεν δείχνουν πάντα τον… καλύτερο εαυτό τους, εκτός και αν πρόκειται για την είσπραξη των διοδίων. Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι (αν τηρηθούν οι υποσχέσεις του Δημοσίου, περί επιτάχυνσης των διαδικασιών) οι δύο δρόμοι είναι δυνατόν να παραδοθούν εμπρόθεσμα το 2013. Αυτή τη στιγμή, ανά άξονα, η εικόνα διαμορφώνεται ως εξής:
-Στην Ιόνια Οδό, τρία χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης, έχει κατασκευαστεί μόλις το 24% του έργου, ενώ έχει απαλλοτριωθεί το 42% των απαραίτητων εκτάσεων.
-Στον Ε65 έχει παραδοθεί στον κατασκευαστή το 81% των απαραίτητων εκτάσεων για την κατασκευή του νέου άξονα, αλλά έχει κατασκευαστεί μόλις το 13% του έργου. Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες μόλις σε δύο από τα επτά τμήματα του έργου (1ο-14ο χλμ. και 32ο-43ο χλμ.), σε άλλα τρία βρίσκονται σε διάφορα στάδια και σε δύο δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα: στο 48ο-56ο χλμ., καθώς δεν έχει απαλλοτριωθεί η γη, και από το 135ο χλμ. έως το τέλος του έργου, λόγω απόφασης του ΣτΕ για «πάγωμα» των εργασιών ύστερα από προσφυγή.
-Σε διαφορετικά στάδια βρίσκονται οι υπόλοιπες τρεις παραχωρήσεις. Στην εθνική οδό Ελευσίνας-Πάτρας-Τσακώνας έχει κατασκευαστεί το 17% του έργου, στην εθνική οδό Κορίνθου-Τρίπολης-Καλαμάτας-Σπάρτης το 55% και στην εθνική οδό Αθήνας-Θεσσαλονίκης, από Μαλιακό έως Κλειδί, το 52% του έργου.
Δημόσιο και παραχωρησιούχοι βρίσκονται σήμερα σε συνεχείς διαπραγματεύσεις, καθώς και οι δύο πλευρές αθετούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο όρους των συμβάσεων.
Ομως, βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο, καθώς γνωρίζουν καλά ότι δεν υπάρχει κανένα περιθώριο επαναδιαπραγμάτευσης των συμβάσεων. Και αυτό, εξαιτίας της κακής οικονομικής συγκυρίας, αφού ο τραπεζικός δανεισμός (που αποτελεί και τη χρηματοδοτική ατμομηχανή των έργων) έγινε με όρους 2006 – 7 και όχι με τα σημερινά… ιπτάμενα spreads. Γι’ αυτό και οι λεονταρισμοί του υπουργείου Υποδομών για το ύψος των διοδίων στην πορεία εγκαταλείφθηκαν…
«Πράσινο φως» για διόδια μέσα στην Αθήνα
«Βόμβα» αναμένεται να σκάσει στο θέμα των διοδίων στην Αττική μετά τις δημοτικές εκλογές. Σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο Υποδομών εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να δώσει το πράσινο φως για τη λειτουργία διοδίων στους τέσσερις κόμβους που προβλέπει η σύμβαση (Πύρνας, Καλυφτάκη, Αγίου Στεφάνου και Βαρυμπόμπης) για «μέσα» στην Αθήνα.
Ο χρόνος λειτουργίας των διοδίων θα εξαρτηθεί από το χρόνο ανακατασκευής των τεσσάρων κόμβων. Ειδικά για τον κόμβο Αγίου Στεφάνου υπάρχει η σκέψη να επιτραπεί νωρίτερα η τοποθέτηση διοδίων μόνο για τα βαρέα φορτηγά, προκειμένου να αποτρέπεται η είσοδός τους στην παράπλευρη οδό, πρακτική που ξεκίνησε μετά την αύξηση των τιμών στα διόδια Αφιδνών.
Ομως, η λειτουργία των νέων σταθμών διοδίων (όχι μόνο στην Αττική, αλλά και αλλού, λ. χ. στις Θερμοπύλες) προϋποθέτει βάσει των συμβάσεων παραχώρησης την ύπαρξη παράπλευρου δικτύου για τις τοπικές μετακινήσεις, δίκτυο που σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει (η κατασκευή του ήταν υποχρέωση του Δημοσίου). Το υπουργείο Υποδομών εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να ανατεθεί στους παραχωρησιούχους, στο πλαίσιο των αμοιβαίων υποχωρήσεων…